Η χώρα μας κατείχε ανέκαθεν το αρνητικό ρεκόρ της πολυνομίας, που έχει ως βασική της έκφραση τόσο τη μεγάλη συχνότητα των νομοθετικών μεταβολών όσο και το μεγάλο όγκο των σχετικών ρυθμίσεων, οι οποίες, εν πολλοίς, αλληλεπικαλύπτονται ή αλληλοαναιρούνται, με συνέπεια την ασάφεια και το δαιδαλώδες της ελληνικής νομοθεσίας. Η Ελληνική κοινωνία παρουσιάζει σύνθετες αλλαγές με μια διαδικασία λήψης αποφάσεων που φανερώνει ένταση ανάμεσα στις πιέσεις για μεταρρύθμιση και διαρθρωτικές δυσχέρειες στην πραγματοποίησή τους .Το ελληνικό κράτος εξάλλου καθ’όλη τη διάρκεια της ιστορίας του χαρακτηρίζεται από προβλήματα που επηρεάζουν τις θεσμικές του δυνατότητες όπως για παράδειγμα η γραφειοκρατική αναποτελεσματικότητα. Αν κανείς ανατρέξει στο πρόσφατο παρελθόν της ελληνικής Δημόσιας Διοίκησης και κυρίως από την μεταπολίτευση και μετέπειτα, θα εντοπίσει ένα πολύ συχνό φαινόμενο το οποίο δεν είναι άλλο από τις συνεχείς επαναδιατυπώσεις νόμων ή και την παράλληλη δημοσίευση πλήθους ερμηνευτικών εγκυκλίων. Αναμφισβήτητα, σύνθετοι, αντιφατικοί και κακοί νόμοι κάνουν την εμφάνισή τους σε όλες τις πτυχές της δημόσιας διοίκησης, όπως στην οικονομία, την δικαιοσύνη, την ιδιωτική ζωή και την τεχνολογία, με αποτέλεσμα η υφιστάμενη κατάσταση στην ελληνική έννομη τάξη να επιδρά αρνητικά στην οικονομική ανάπτυξη, στην λειτουργία της δικαιοσύνης ή ακόμα και στις σχέσεις μεταξύ των ιδιωτών.
Από το 1975 έως το 2016 εκδόθηκαν 4.100 νόμοι
Ο κρατικός παρεμβατισμός και οι υπερβολικές μεταρρυθμίσεις στην κοινωνική και οικονομική ζωή της χώρας είχαν ως αποτέλεσμα την κανονιστική υστέρηση της Ελλάδας σε σύγκριση με τα διοικητικά συστήματα άλλων ευρωπαϊκών χωρών, με αποτέλεσμα τη διόγκωση της γραφειοκρατίας και τα φαινόμενα πολυνομίας και κακονομίας στην χώρα μας. Η οικονομία της χώρας παρέμεινε για μεγάλο χρονικό διάστημα εξαρτημένη από το κράτος, ενώ η κοινωνία παρουσιαζόταν αδύναμη να διεκδικήσει έναν αυτόνομο και ανεξάρτητο ρόλο στη δημόσια σφαίρα. Η μακρά παράδοση της συγκεντρωτικής λογικής διακυβέρνησης, η οποία χαρακτηρίζεται από έντονες πελατειακές σχέσεις, απουσία θεσμών και απουσία της ιδέας της κοινωνίας των πολιτών, οδήγησαν στα φαινόμενα κακονομίας και πολυνομίας και επηρεάζουν ακόμα και σήμερα την δημόσια διοίκηση. Όλα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός δαιδαλώδους και περίπλοκου διοικητικού συστήματος με ανεξέλεγκτη γραφειοκρατία που ισχύει μέχρι τις μέρες μας, δημιουργώντας προβλήματα τόσο στον απλό πολίτη όσο και στις επιχειρήσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι από το 1975 έως το 2016 υπήρξε μία υπερπαραγωγή νόμων, οι περισσότεροι από τους οποίους περιλάμβαναν φωτογραφικού τύπου διατάξεις (ρουσφέτια) για όλα σχεδόν τα προς ρύθμιση θέματα. Συνολικά κατά το παραπάνω διάστημα εκδόθηκαν 4.100 νόμοι, 107 κάθε χρόνο, ένας νόμος κάθε 3, 4 ημέρες. Αν όμως σε αυτούς υπολογιστεί, όπως και πρέπει, το λεγόμενο «δευτερογενές δίκαιο», δηλαδή υπουργικές αποφάσεις, προεδρικά διατάγματα, τότε ο αριθμός τους εκτοξεύεται στις 115.000, συν 4.100, δηλαδή στις 119.000. Ο συνολικός αριθμός των νόμων αντιστοιχεί σε 3.132 κάθε χρόνο και σε 8,6 νόμους την ημέρα (σύμφωνα με άρθρο στην εφημερίδα «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» στις 30.1.2016).
Η οικονομική κρίση, η οποία ενέσκηψε στην Ελλάδα από το 2009 προκάλεσε έντονους κλυδωνισμούς στην ήδη προβληματική λειτουργία ολόκληρης της κρατικής μηχανής, επηρεάζοντας όπως ήταν επόμενο και την διαδικασία νομοθετικής παραγωγής και συντέλεσε στην επιδείνωση του φαινομένου.Καθένας που έχει έρθει κατά καιρούς σε επαφή με τη δημόσια διοίκηση στην Ελλάδα διαπιστώνει έναν κυκεώνα αλλεπάλληλων νομοθετικών ρυθμίσεων, χωρίς προηγούμενη ρητή κατάργηση ή τροποποίηση της συγκεκριμένης διάταξης και της πληθώρας των εγκυκλίων, των αυθεντικών ερμηνειών και της νομολογιακής ερμηνείας των νόμων, με συνέπεια την έλλειψη συνέχειας του θεσμικού πλαισίου και την κατ΄ επέκταση αβεβαιότητα τόσο του νομικού ή του δικαστή όσο και του απλού πολίτη για το τι τελικά ισχύει στην εκάστοτε περίπτωση που προσιδιάζει στα ενδιαφέροντά τους. Έτσι, έχουν θεσπιστεί πάρα πολλοί νόμοι, οι οποίοι είναι κακογραμμένοι, γεμάτοι αντιφάσεις, ασάφειες και άσχετες τροπολογίες, γεγονός που επηρεάζει την αρχή της δημοκρατίας.
Η πολυνομία ενισχύεται και από παράγοντες που σχετίζονται με την εξέλιξη της δικαιοπαραγωγικής διαδικασίας και τις νέες τάσεις και ισορροπίες που διαμορφώνονται εντός της τα τελευταία εξήντα χρόνια. Η σύμφυτη με τις σύγχρονες φιλελεύθερες κοινοβουλευτικές δημοκρατίες ενίσχυση του εκτελεστικού βραχίονα της εξουσίας σε βάρος του νομοθετικού, λόγω της υπαρκτής ανάγκης για ταχύτερη, πιο εξειδικευμένη και πιο «ελεγχόμενη» από την Κυβέρνηση νομοθέτηση έχει οδηγήσει σε τεράστια αύξηση της θέσπισης δευτερογενών κανόνων δικαίου και αποτελεί καθοριστικό παράγοντα διαμόρφωσης κανονιστικών λαβυρίνθων. Η πολυνομία αποτελεί απόρροια των λειτουργιών του σύγχρονου κράτους. Όταν, όμως, δεν εντάσσεται σε ένα σύστημα αποτελεσματικής διοικητικής οργάνωσης, τότε εμφανίζονται συμπτώματα νομοθετικής υπερτροφίας: διατήρηση απαρχαιωμένων νόμων, αλλεπάλληλες νομοθετικές αλλαγές, πολλαπλές ερμηνείες (κατ’ εξοχήν μέσω εγκυκλίων), αλληλεπικάλυψη κανόνων δικαίου, συνύπαρξη ενεργών διατάξεων με διατάξεις που έχουν καταργηθεί, δυσκολία ή αδυναμία εξεύρεσης του εφαρμοστέου κανόνα, ατέρμονες νομοθετικές παραπομπές.
O τεράστιος όγκος της νομοθετικής αυτής ύλης σε συνδυασμό με την περιορισμένη ικανότητα της δημόσιας διοίκησης για την προετοιμασία των ρυθμίσεων και των προληπτικών ελέγχων των συνεπειών και επιπτώσεων που έχουν στην οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας αυξάνουν το φαινόμενο της γραφειοκρατίας, η οποία είναι υπεύθυνη για τις μειωμένες παραγωγικές επενδύσεις που παρατηρούνται τα τελευταία χρόνια. Η ελληνική αντίδραση όσο αφορά ζητήματα υλοποίησης και σχεδιασμού πολιτικών εξάλειψης και αντιμετώπισης των περιπτώσεων πολυνομίας στην ελληνική δημόσια διοίκηση θεωρείται μέχρι σημέρα ως αναποτελεσματική με πολλές ασαφειες και παραλλήψεις ενώ παράλληλα υπήρξε αποσπασματική με πολλές υποχωρήσεις .Πιο συγκεκριμένα, η πολυνομία εκτείνεται σε όλους τους κλάδους του Δικαίου, σε μεγαλύτερο όμως βαθμό απαντάται στο χώρο του Φορολογικού, Ασφαλιστικού και Εργατικού Δικαίου, δηλαδή επί της νομοθεσίας που έχει άμεση και κεφαλαιώδη επίπτωση στους ευαίσθητους τομείς της εθνικής οικονομίας και της κοινωνικής συνοχής , ενώ ταυτόχρονα η αναποτελεσματική Δημόσια Διοίκηση και η γραφειοκρατία συχνά αναφέρονται ως ένας από τους κύριους παράγοντες που καθιστούν δυσμενές το επιχειρηματικό περιβάλλον στην Ελλάδα αποτρέποντας τις νέες επενδύσεις και την ανάπτυξη. Παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα διεκδικεί επάξια το χαρακτηρισμό sui generis όσον αφορά τη θεσμική της λειτουργία και το πολιτικό της σύστημα, τα αίτια της πολυνομίας και στη χώρα μας δεν αποκλίνουν έντονα από αυτά σε διεθνές επίπεδο. Και τα μεν αίτια μπορεί να είναι κοινά με άλλα φιλελεύθερα κοινοβουλευτικά συστήματα, οι ελληνικές ιδιαιτερότητες όμως οξύνουν την εκδήλωση του φαινομένου.
Η Aλεξία Χαρακίδα έχει σπουδάσει Πολιτική Επιστήμη και Κοινωνική Διοίκηση ΔΠΘ – ΠΜΣ Δημοσιογραφία και Νέα Μέσα ΕΚΠΑ – ΠΜΣ Δημόσιο Δίκαιο και Δημόσια Πολιτική ΕΚΠΑ
