Παρά την αξιοσημείωτη βελτίωση σε ορισμένες περιοχές ανά το παγκόσμιο, ο σεξισμός, – η ιδέα ότι κυρίως οι γυναίκες και τα κορίτσια θεωρούνται κατώτερα λόγω του φύλου τους – εξακολουθεί να είναι πραγματικότητα. Γεγονός, που σημαίνει ότι οι γυναίκες εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν πολλαπλές θεσμικές και διαπροσωπικές διακρίσεις και βία λόγω του φύλου τους. Ως εκ τούτου, κάθε δράση για την προώθηση των δικαιωμάτων των γυναικών και την προώθηση της ισότητας των φύλων θα πρέπει να πλαισιώνεται κατά τρόπο που να λαμβάνει υπόψη τις ιστορικά άνισες σχέσεις εξουσίας μεταξύ ανδρών και γυναικών. Αναπτύχθηκαν στρατηγικές και εργαλεία για την προώθηση της ισότητας, με ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία αυτό της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου: τη διαδικασία αξιολόγησης του αντίκτυπου στις γυναίκες και τους άνδρες για κάθε προγραμματισμένη δράση, συμπεριλαμβανομένης της νομοθεσίας, των πολιτικών και των προγραμμάτων, σε κάθε τομέα και σε όλα τα επίπεδα. Η ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου είναι επίσης μια στρατηγική, καθώς στόχος είναι να καταστούν τα θέματα και οι εμπειρίες των γυναικών και των ανδρών μέρος μιας ολοκληρωμένης διάστασης στο σχεδιασμό, την εφαρμογή, την παρακολούθηση και την αξιολόγηση πολιτικών και προγραμμάτων για πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά θέματα. Έτσι, ο στόχος είναι να σταματήσει η διαιώνιση της ανισότητας και να ενισχυθούν τα ίσα οφέλη για τις γυναίκες και τους άνδρες.
Η ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου αποτελεί πλέον προτεραιότητα για τους περισσότερους ευρωπαϊκούς και διεθνείς οργανισμούς, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Εθνών, της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του Συμβουλίου της Ευρώπης και της Ένωσης για τη Μεσόγειο. Πράγματι, όπως σημειώνει εξάλλου η ακαδημαϊκός Sylvia Walby, «Η ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου συχνά βασίζεται σε διακρατικές διαδικασίες που περιλαμβάνουν διακρατικά δίκτυα και οργανισμούς και μετασχηματισμούς του λόγου των οικουμενικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αμφισβητώντας την παραδοσιακή εστίαση στις εθνικές διαδικασίες. […]».
Στην Κύπρο και σε εθνικό πλαίσιο γίνονται προσπάθειες τόσο από το κράτος όσο και την κοινωνία των πολιτών και γυναικείων οργανώσεων για υλοποίηση της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου. Προς αυτή την κατεύθυνσή, ο Υπουργός Εξωτερικών, κος Νίκος Χριστοδουλίδης αποφάσισε, στο πλαίσιο της αναδιοργάνωσης του Υπουργείου και της προώθησης του θεματικού πλουραλισμού, την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στην εξωτερική πολιτική. Για την υλοποίηση του στόχου, έχει υιοθετηθεί με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου πλαίσιο δράσης για την προώθηση της ισότητας των φύλων, ενσωματώνοντας τη διάσταση του φύλου στην εξωτερική πολιτική. Ο κύριος στόχος του πλαισίου δράσης είναι η παροχή καθοδήγησης για στοχευμένες δράσεις που θα υλοποιηθούν από το Υπουργείο για την εξασφάλιση των δικαιωμάτων των γυναικών και την προώθηση της ισότητας των φύλων στην εξωτερική πολιτική της Κύπρου στο πλαίσιο των παγκόσμιων, ευρωπαϊκών και περιφερειακών στρατηγικών
Από πολιτική άποψη, υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι το Υπουργείο Εξωτερικών επαν-εφεύρει, αναδιαρθρώνει την πολιτική του και τον προϋπολογισμό του σε μια προσπάθεια να θέσει την πτυχή του φύλου στο επίκεντρο της πολιτικής του. Για το σκοπό αυτό, δημιουργήθηκε μια εξειδικευμένη μονάδα για την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου, η οποία καθιστά το φύλο οριζόντιο ζήτημα στο υπουργείο, παρέχοντας καθοδήγηση για την υλοποίηση των πέντε στόχων του πλαισίου δράσης:
I. Ενίσχυση των διμερών και πολυμερών σχέσεων, με σκοπό την προώθηση της ισότητας των φύλων.
II. Ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στην αναπτυξιακή και ανθρωπιστική πολιτική και άλλες μορφές οικονομικών συνεισφορών που διαχειρίζεται το Υπουργείο.
III. Ενίσχυση του διαλόγου με την κοινωνία των πολιτών και τον ιδιωτικό τομέα, καθώς και με ακαδημαϊκά ιδρύματα και ερευνητικούς οργανισμούς.
IV. Ευαισθητοποίηση στην ευρύτερη κοινωνία για σχετικά θέματα
V. Ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στον επιχειρησιακό σχεδιασμό και τις δραστηριότητες της διπλωματικής υπηρεσίας,
Ο τελευταίος στόχος είναι ζωτικής σημασίας, καθώς ο κύριος σκοπός του είναι να μετατοπίσει τις αντιλήψεις και στάσεις, συμπεριλαμβανομένης της ίσης μεταχείρισης ως προστιθέμενη αξία στους γενικούς στόχους του πλαισίου δράσης.
Οι διεθνείς διαστάσεις των τοπικών προσπαθειών
Το ζήτημα της ισότητας των φύλων και των δικαιωμάτων των γυναικών είναι μία από τις προτεραιότητες πολλών περιφερειακών και διεθνών οργανισμών, και η Κύπρος δεν πρέπει να είναι άφωνη· αντιθέτως, έχει την ευκαιρία να έχει δυσανάλογα δυνατή φωνή, καθιστώντας πιθανή τη δημιουργία περαιτέρω συνεργιών . Αν και αυτό μπορεί να φαίνεται παρατραβηγμένος στόχος, θα πρέπει να είναι ένας στρατηγικός στόχος, και στόχος είναι. Τα τελευταία χρόνια η Κύπρος ενισχύει αργά αλλά σταθερά τη φωνή της στη χάραξη πολιτικής σε πολλά πολυμερή φόρα και οργανισμούς, όπως ο ΟΗΕ, η ΕΕ και ο ΟΑΣΕ, συμμετέχοντας ενεργά στη σύνταξη εγγράφων, συζητήσεων και κοινών δηλώσεων για θέματα που σχετίζονται με τα δικαιώματα των γυναικών.
Για παράδειγμα, και ενόψει της οπισθοδρόμησης που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες και κορίτσια στον τομέα της σεξουαλικής αναπαραγωγικής υγείας, ο Υπουργός Εξωτερικών προσχώρησε με 38 υπουργούς από όλο τον κόσμο ζητώντας τον συντονισμό δράσεων στον παγκόσμιο και εθνικό χώρο για την προστασία της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας και δικαιωμάτων των γυναικών και την προώθηση έμφυλων πολιτικών στην υγειονομική κρίση covid-19 μέσω κοινής δήλωσης. Τέτοιες προσπάθειες ενισχύουν τη φωνή της Κύπρου σε διεθνή φόρα, αλλά καθιστούν επίσης τη χώρα ως έναν από τους στρατηγικούς συμμάχους, μεταξύ άλλων, που επικεντρώνονται σε ζητήματα παγκόσμιας ανησυχίας. Το πιο σημαντικό, από την άποψη της εξωτερικής πολιτικής, είναι μια ευκαιρία να οικοδομηθούν διμερείς και πολυμερείς σχέσεις με άλλες χώρες. Οι δραστηριότητες αυτές θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν τον σχεδιασμό για τη διοργάνωση εκδηλώσεων εντός – για παράδειγμα – της Επιτροπής για το Καθεστώς των Γυναικών ή της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, για θέματα που σχετίζονται με τα δικαιώματα των γυναικών. Τέτοιες δράσεις επιτρέπουν περισσότερες διμερείς και πολυμερείς συνεργασίες καθώς αναπτύσσουν τις πολιτικές δεσμεύσεις των χωρών να εργαστούν για την επίτευξη ενός κοινού στόχου. Ταυτόχρονα, παρέχουν την πλατφόρμα σε φορείς της κοινωνίας των πολιτών από διάφορες χώρες, συμπεριλαμβανομένων διεθνών, περιφερειακών και άλλων οργανισμών, για την παρουσίαση του έργου τους, γεγονός που δημιουργεί επίσης νέες συνεργασίες και συνέργειες και διευρύνει την προοπτική στρατηγικής συνεργασίας για την προώθηση των δικαιωμάτων των γυναικών εντός του ΟΗΕ. Οι διμερείς και πολυμερείς συνεργασίες μπορούν να λάβουν διάφορες μορφές, όπως η ανταλλαγή πληροφοριών και η συνεργασία σε ένα κοινό ζήτημα ενδιαφέροντος και η βελτίωση των εθνικών πολιτικών για την προώθηση των δικαιωμάτων των γυναικών. Αυτό μπορεί επίσης να γίνει με εταιρικό τρόπο μεταξύ της Κύπρου και άλλων κρατών της ΕΕ και του ΟΗΕ. Το Υπουργείο έχει ήδη αναλάβει την πρωτοβουλία για τέτοιες δράσεις σε συνεργασία για παράδειγμα τη Νορβηγία και τη Ισπανία.
Σε αυτό το πλαίσιο, μια ισχυρή φωνή σε τέτοια φόρα είναι επωφελής για διάφορους λόγους και υπερβαίνει την ευαισθητοποίηση και την παροχή πληροφοριών στο ενδιαφερόμενο κοινό. Αυτό που κάνει αυτά τα ζητήματα ενδιαφέροντα από την οπτική της εξωτερικής πολιτικής είναι ότι το κοινό τέτοιων εκδηλώσεων είναι ιδιαίτερα ποικιλόμορφο, καθώς περιλαμβάνει τη συμμετοχή κρατικών εκπροσώπων, οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και υπευθύνων χάραξης πολιτικής.
Μέρος των διμερών και πολυμερών προσπαθειών είναι δράσεις που εμπίπτουν στη στρατηγική αναπτυξιακής συνεργασίας της Κύπρου. Στο πλαίσιο των οικονομικών δυνατοτήτων της χώρας, το Υπουργείο Εξωτερικών έχει αναλάβει την κατάρτιση προϋπολογισμού για μικρά έργα με αναμενόμενο σημαντικό αντίκτυπο στη ζωή των γυναικών και των κοριτσιών, και πάντα σε διαβούλευση με τις αποδέκτριες χώρες για να διασφαλίσει ότι τα έργα έχουν άμεσο αντίκτυπο στις ανάγκες πολιτικής του κράτους-στόχου για την προώθηση των δικαιωμάτων των γυναικών και την προώθηση της ισότητας των φύλων. Για το σκοπό αυτό, η Κύπρος στήριξε έργα στην Ιορδανία, το Λίβανο και την Παλαιστίνη. Συγκεκριμένα, στην Ιορδανία το έργο επικεντρώνεται στην προώθηση θετικών ρόλων των γυναικών και την κατάρριψη των στερεοτύπων, και στην προώθηση της ισότητας των φύλων. Στην περίπτωση της Παλαιστίνης, το Υπουργείο στήριξε έργο την πολιτική συμμετοχή των γυναικών στο πλαίσιο της στρατηγικής για το φύλο στην Παλαιστίνη. Μια άλλη δράση του Υπουργείου είναι η οικονομική επένδυση στον ΟΗΕ και σε άλλους διεθνείς, περιφερειακούς και ευρωπαϊκούς οργανισμούς μέσω εθελοντικών συνεισφορών για την περαιτέρω προώθηση της ισότητας των φύλων. Δύο ενδεικτικά παραδείγματα περιλαμβάνουν την υποστήριξη του Ιδρύματος Anna Lindh με ομάδα στόχο νέων γυναικών ηλικίας 18 έως 30 ετών, με σκοπό την οικοδόμηση υγιών σχέσεων και την ενίσχυση της ισότητας των φύλων στην Αίγυπτο, το Λίβανο και την Ιορδανία. Ακόμη μια δράση αφορά και την εθελοντική υποστήριξη στον οργανισμό για την Εκπαίδευση και την Έρευνα του ΟΗΕ για υλοποίηση έργου με τίτλο “Ενδυνάμωση των φύλων τώρα! – Ανάπτυξη ικανοτήτων για την ενσωμάτωση της ισότητας των φύλων και της προώθησης των δικαιωμάτων των γυναικών (GEWE) στην κυβερνητική πολιτική», το οποίο υλοποιείται αυτή τη δεδομένη στιγμή στην Ιορδανία και τον Λίβανο.
Καταληκτικά πρέπει να σημειωθεί ότι όσο αφορά την προώθηση των δικαιωμάτων των γυναικών και των κοριτσιών έχει σημειωθεί κάποια πρόοδος. Ωστόσο όπως εξάλλου επισημάνει και ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Αντώνιο Γκουτέρες παρατηρείτε οπισθοδρόμηση στα δικαιώματα των γυναικών. Παράλληλα θα πρέπει να υπογραμμιστεί ότι ολόκληρες κοινωνίες μπορούν να επωφεληθούν εάν διασφαλιστούν τα δικαιώματα των γυναικών και των κοριτσιών και όταν το μισό του πληθυσμού εκπροσωπείται ισότιμα σε θέσεις λήψης των αποφάσεων. Τέλος, η προώθηση της ισότητας των φύλων δεν πρέπει να είναι απλά ένα καλός στόχος, αλλά ένας στρατηγικός στόχος που μπορεί να ενισχύσει την εξωτερική πολιτική ενός κράτους και στην προώθηση εθνικών συμφερόντων
Η Τζόζη Χριστοδούλου είναι Σύμβουλος του Υπουργού Εξωτερικών για την Ενσωμάτωση της Διάστασης του Φύλου
