Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης αναγνωρίζεται ευρέως ως το πρώτο διεθνώς νομικά δεσμευτικό κείμενο για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας. Υιοθετήθηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης το 2011 και άνοιξε για υπογραφή στα πλαίσια της 121ης Υπουργικής Συνόδου του Συμβουλίου της Ευρώπης που έγινε το Μάιο του 2011 στην Κωνσταντινούπολη, απ’ όπου πήρε και το όνομά της. Τέθηκε σε ισχύ το 2014 και υπογράφηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση το 2017. Τα κράτη-μέλη που την έχουν κυρώσει καλούνται να ακολουθούν ενδελεχή και δεσμευτικά κριτήρια για την πρόληψη της έμφυλης βίας, την προστασία των θυμάτων και την τιμωρία των δραστών. Η Κυπριακή Δημοκρατία υπέγραψε τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης τον Ιούνιο του 2015 και προχώρησε στην κύρωσή της το Νοέμβριο του 2017. Η Κύπρος, ήταν σε μεγάλο βαθμό συμμορφωμένη με το πλαίσιο που διέπει τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, ωστόσο, θέλαμε να δημιουργήσουμε ένα περιεκτικό κείμενο που να υιοθετεί ακέραια τη Σύμβαση.
Σκοπός του νομοσχεδίου που ετοιμάστηκε από το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης είναι η πλήρης συμμόρφωση της Κυπριακής Δημοκρατίας με τις πρόνοιες της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης, η οποία κυρώθηκε με Νόμο το 2017. Το νομοσχέδιο έτυχε ευρείας διαβούλευσης με φορείς, οργανωμένα σύνολα και γυναικείες οργανώσεις, ενώ σημαντική ήταν η συμβολή της Επιτρόπου Νομοθεσίας. Αφού έτυχε νομοτεχνικού ελέγχου από τη Νομική Υπηρεσία, κατατέθηκε στη Βουλή των Αντιπροσώπων, για ψήφιση, στα μέσα Μαρτίου.
Στο νομοσχέδιο, έχει περιληφθεί για πρώτη φορά ο ορισμός της «βίας κατά των γυναικών» και της «βίας με βάση το φύλο κατά των γυναικών», όπως ορίζονται στη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης.
Στόχος του νομοσχεδίου είναι:
• ο καθορισμός αδικημάτων βίας κατά των γυναικών και ενδοοικογενειακής βίας,
• η πρόληψη, καταστολή και καταπολέμηση τους,
• η προστασία των γυναικών από κάθε μορφή βίας και η εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας,
• η προώθηση της ουσιαστικής ισότητας ανάμεσα σε γυναίκες και άνδρες,
• ο σχεδιασμός περιεκτικού πλαισίου, πολιτικών και μέτρων για την προστασία και στήριξη όλων των θυμάτων,
• η προώθηση της διεθνούς συνεργασίας με σκοπό την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας και
• η παροχή υποστήριξης και βοήθειας σε οργανισμούς και σε εμπλεκόμενες υπηρεσίες για αποτελεσματική συνεργασία, ώστε να υιοθετηθεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας.
Το νομοσχέδιο καλύπτει γυναίκες και κορίτσια κάτω των 18 ετών. Παράλληλα, σε περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας καλύπτονται όσα πρόσωπα νοούνται ως «μέλη της οικογένειας» (δηλαδή άντρες, παιδιά, ηλικιωμένοι, καθώς και οποιοδήποτε πρόσωπο διαμένει με οποιοδήποτε από τα πρόσωπα αυτά) βάσει των προνοιών του νόμου για την Ενδοοικογενειακή Βία.
Η προστασία και προώθηση των δικαιωμάτων των θυμάτων διασφαλίζεται χωρίς καμία απολύτως διάκριση λόγω φύλου, γένους, φυλής, χρώματος, γλώσσας, θρησκείας, πολιτικής ή άλλης άποψης, εθνικής ή κοινωνικής καταγωγής, σχέσης με εθνική μειονότητα, περιουσίας, γέννησης, σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας φύλου, ηλικίας, κατάστασης υγείας, αναπηρίας, οικογενειακής κατάστασης, μεταναστευτικής ή προσφυγικής κατάστασης ή άλλης κατάστασης.
Το νομοσχέδιο, περιλαμβάνει ένα συγκεκριμένο αριθμό σημαντικών ποινικών αδικημάτων.
Ορισμένες από τις πράξεις που βάση του νομοσχεδίου υπόκεινται σε ποινικές ή άλλες νομικές κυρώσεις είναι οι ακόλουθες:
- σωματική βία,
- λεκτική βία,
- σεξουαλική βία,
- σεξουαλική παρενόχληση
- εξαναγκασμός,
- άσεμνες επιθέσεις,
- αυθαίρετη στέρηση της ελευθερίας στο δημόσιο ή τον ιδιωτικό βίο.
Επιπρόσθετα, στο νομοσχέδιο έχουν περιληφθεί τα ακόλουθα νέα αδικήματα:
- η οικονομική βία και
- η ψυχολογική βία.
Σημειώνεται ότι τα αδικήματα της παρενοχλητικής παρακολούθησης και της παρενόχλησης, προβλέπονται σε ξεχωριστό νομοσχέδιο, το οποίο, μετά το νομοτεχνικό έλεγχο από τη Νομική Υπηρεσία, θα επαναπροωθηθεί στη Βουλή για ψήφιση.
Το συγκεκριμένο νομοσχέδιο μεταξύ άλλων:
- Αναμορφώνει, εκσυγχρονίζει και διευρύνει το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών,
- ενδυναμώνει τις προστατευτικές ρυθμίσεις για τις γυναίκες και τα κορίτσια θύματα βίας, χωρίς καμία απολύτως διάκριση,
- προβλέπει την έκδοση διαταγμάτων αποκλεισμού των υπόπτων ή απομάκρυνσης των θυμάτων,
- περιλαμβάνει σειρά περιστάσεων που μπορεί να προσμετρήσουν ως επιβαρυντικές για την επιβολή της ποινής,
- θέτει τις βάσεις για παροχή εξειδικευμένης προστασίας στα θύματα βίας,
- καθορίζει ένα εμπεριστατωμένο, σύγχρονο πλέγμα προληπτικών δράσεων, δράσεων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των επαγγελματιών που χειρίζονται περιστατικά βίας, καθώς και κατασταλτικών μέτρων,
- αντιμετωπίζει συνεκτικά όλες τις μορφές βίας κατά των γυναικών που περιλαμβάνονται στη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης,
- εγκαθιδρύει Συντονιστικό Φορέα ως προς την παρακολούθηση εφαρμογής της Σύμβασης. Ο Φορέας, ο οποίος θα έχει την ευθύνη για το συντονισμό, το σχεδιασμό, την εφαρμογή, την παρακολούθηση και την αξιολόγηση των πολιτικών και των μέτρων για την πρόληψη και την καταπολέμηση όλων των μορφών βίας κατά των γυναικών.
- εγκαθιδρύει τη δυνατότητα διεθνούς και εγχώριας συνεργασίας για πρόληψη και καταπολέμηση της έμφυλης βίας.
Περαιτέρω το νομοσχέδιο περιλαμβάνει ρυθμίσεις για αποδόμηση των κοινωνικών στερεοτύπων και των εξουσιαστικών σχέσεων ισχύος μεταξύ ανδρών και γυναικών, οι οποίες δημιουργούν και αναπαράγουν την έμφυλη βία και τις ανισότητες. Η έμφυλη βία μας αφορά όλες και όλους. Η μόνη ενδεδειγμένη οδός είναι η μηδενική ανοχή απέναντι σε τέτοιου είδους φαινόμενα και συμπεριφορές. Για την αντιμετώπιση και εξάλειψη της απαιτείται η συμβολή όλων μας.
Η Έμιλυ Γιολίτη είναι Υπουργός Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης της Κυπριακής Δημοκρατίας
