Ο Κυπριακός Ελληνισμός, από των απωτάτων αιώνων της ιστορίας, είναι εντεταγμένος στην Ελληνική Φυλή. Η παράδοση, η γλώσσα, τα ήθη, η νοοτροπία, οι ιδέες, η προχριστιανική θρησκεία, ο Χριστιανισμός από το έτος 45,η Ορθοδοξία, είναι οι άρρηκτοι δεσμοί των Ελλήνων της Κύπρου με το σύνολο του έθνους. Και οι υπαρξιακοί αγώνες συνιστούν τα αναντίλεκτα τεκμήρια της εθνικής ιστορικής του διάρκειας. Οι καταβολές μαρτυρούνται από τον Όμηρο, τον Ηρόδοτο, τον Ευριπίδη, τον Στράβωνα, το Διόδωρο, στην ποίηση και γενικά τη συγγραφή. Από την αντίσταση του Ονήσιλου και τη ναυμαχία των Ιώνων (499 π.Χ.), τις καθόδους και τις ναυμαχίες των Αθηναίων με τον Κίμωνα και τον Αριστείδη και των Σπαρτιατών με τον Παυσανία (478 π.Χ.) και αργότερα τους πολέμους των Βυζαντινών. Τις αλλεπάλληλες αιματηρές διεκδικητικές εξεγέρσεις εναντίον της φραγκοκρατίας (1192, 1427, 1546, 1563) και της τουρκοκρατίας ( 1578, 1606,1608, 1764, 1833 -Βλπ. Γιάννη Σπανού, «Οι Κύπριοι Εθελοντές στους Εθνικούς Αγώνες, Ιωνικές Εκδόσεις, Λευκωσία 2008). Την επανάσταση της παλιγγενεσίας 1821. Αλλά η ιστορική καταξίωση αποτελεί αποκλειστικό, παρατεταμένο γεγονός, της τετραετίας του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ. Όταν τα εύορκα τμήματα των 25 χιλιάδων της πρώτης γραμμής, ακολουθώντας τον Αρχηγό του αγώνα, τον Διγενή, και συμπαραστατούμενα από τη συντριπτική πλειοψηφία του λαού, αποδύονταν με αυτοθυσία στην πάλη, στα μαρμαρένια αλώνια του θρύλου, για τη λευτεριά της αγγλοκρατούμενης πατρίδας και την τιμή του ανθρώπου.
Ο αγώνας του ’55 ήταν η οργανωμένη αντίσταση των ηρωϊκών εξεγέρσεων και των κινημάτων 800 χρόνων. Από το 1192 εναντίον των Ναϊτών κι ύστερα εναντίον των Φράγκων μέχρι το 1570, εναντίον των Τούρκων 308 χρόνια μέχρι το 1878, εναντίον των Άγγλων μέχρι το 1959. Ήταν η έκρηξη της ηφαιστειώδους χρόνιας οργής εναντίον της ξένης τυραννίας. Η συνασπισμένη διεκδίκηση αλλεπάλληλων διαδηλώσεων των πόθων των γενεών που έζησαν και μαρτύρησαν σ’ αυτό το πολυαίμακτο σταυροδρόμι του κόσμου. Οι 32 διεκδικήσεις της ενώσεως, τα συλλαλητήρια του 1921, 1930, 1950.
Η εξέγερση των Οκτωβριανών του 1931. Και μετά τη μακρά διάρκεια των αξιώσεων, με καθαρό σκοπό την ένωση με την Ελλάδα και σύμβολο τη γαλανόλευκη των μεγάλων προσδοκιών, η ηρωϊκή προέκταση της εποποιίας της ΕΟΚΑ που μεσουράνησε τη σημαία του μαχητικού ξεσηκωμού. Υπό τη σκιά της έπεσαν μαχόμενοι 108 αγωνιστές. Βάδισαν στην κρεμάλα 39. Απαγχονίστηκαν 9. Πέθαναν στα βασανιστήρια 14 κι άλλοι πέθαναν πρόωρα από τα μαρτύρια στους θαλάμους της φρίκης της Ομορφίτας, του Σπέσιαλ Μπράντς, των Πλατρών, του «Ρετ Χάουζ», της Παλιάς Αμμοχώστου και άλλων μπουντρουμιών, όπου βρικολάκιασαν οι ανακριτές του μεσαίωνα και της Χιτλερικής κτηνωδίας. Μαρτύρησαν στην κόλαση των στρατοπέδων συγκέντρωσης, άνευ δίκης, 3.362 Πολιτικοί Κρατούμενοι. (Από τα Κρατητήρια απέδρασαν 49 σε 11 παράτολμες αποδράσεις κι’ από τους δραπέτες οι 7 έπεσαν σε μάχες). Φυλακίστηκαν 1114 Πολιτικοί Κατάδικοι. Βγήκαν στο αντάρτικο περισσότεροι από 300. Και στην προέκταση της μάχιμης αντίστασης έδωσαν το παρόν οι λαοθάλασσες του κόσμου που συγκρουόταν με την αγγλική στρατοκρατία στις μαζικές αναμετρήσεις των πόλεων και της υπαίθρου, ψάλλοντας τα απολυτρωτικά εμβατήρια και διατρανώνοντας την αλύγιστη συλλογική θέληση της ελευθερίας.
Ο αγώνας της ΕΟΚΑ είναι διδασκαλείο αρετής, άδολης φιλοπατρίας και ανθρωπιάς. Ενέπνευσε τη συμφιλίωση με το θάνατο για την πατρίδα. Την ανιδιοτελή αφοσίωση για τη λευτεριά. Πρόβαλε τα ιστορικά πρότυπα των ανθρώπων. Το φιλότιμο. Την αυτοθυσία για τα ιδανικά. Την αξία της φιλίας. Την κοινωνική αλληλεγγύη. Δίδαξε το χρέος της μαχητικής συνέπειας έναντι της ιστορίας. Δίδαξε τους λαούς πώς οι δούλοι γίνονται ελεύθεροι. Έδωσε υποδείγματα βίου στον κόσμο. Απετέλεσε σημείο αναφοράς για τα απελευθερωτικά κινήματα. Κέρδισε το θαυμασμό και τη μίμηση αγωνιζομένων σ’ άλλα μέρη της υδρογείου. Οι Ιρλανδοί ήθελαν ένα Διγενή όπως με διαβεβαίωσε ο Σιων Μακστήφφεν, αρχηγός μάχιμης πτέρυγας του I.R.A. σε συνάντηση στην Ιρλανδία υπό συνθήκες άκρας ασφαλείας το Μάρτιο του 1996 -και άρθρο «Ομπσέρβερ». Ο Κάστρο θαύμαζε τον αρχηγό της ΕΟΚΑ σε συνέντευξη στο «Παρί Ματς». Οι Άγγλοι απεκάλεσαν τον Διγενή ως έναν από τους μεγαλύτερους ηγέτες ανταρτών σ’ όλο τον κόσμο ( Daily Mail και παράλληλη παραδοχή Daily Telegraph κ.ά.)
Επί τέσσερα μεγάλα χρόνια, τα εκλεκτότερα τέκνα του λαού μας προχωρούσαν ευθυτενή στις κρεμάλες. Οι αγωνιστές ανέβαιναν μαχόμενοι προσκυνητές στα θυσιαστήρια. Πολεμούσαν στα ολοκαυτώματα τραγουδώντας. Χάρασσαν στο γρανίτη της δόξας τις σκυταλοδρομίες του θανάτου κι οριοθετούσαν Αχυρώνες, προορισμούς της άτρομης θέλησης του εθνικού λυτρωμού.
Άφηναν τις φλεγόμενες σάρκες τους δαυλούς ανέσπερους στα καταράχια των βουνών, για να φωτίζουν τους δρόμους στους επερχόμενους. Δάμαζαν την αδιαλλαξία του θανάτου και αποκτούσαν το προνόμιο της της αιωνιότητας της μνήμης. Η παλληκαριά τους υψωνόταν Πολικός Αστέρας στο ιστορικό σύμπαν για να ουρανοδρομεί οδηγώντας στο πεπρωμένο. Οι ήρωες σφράγιζαν τα κεφάλαια της προσωπικής τους δόξας με την αξία της άφοβης δράσης για την καταξίωση. Έμαθαν τους αγωνιστές πώς ν’ αγωνίζονται και πώς να πεθαίνουν! Έδειξαν πώς οι άνθρωποι μπορούν με θαυμαστές υπερβάσεις ν’ αντιπαλεύουν με το θάνατο στα δικά τους μαρμαρένια αλώνια και να υψώνονται σε ινδάλματα, να νικούν τον πανδαμάτορα χρόνο και να παραμένουν γιγαντιαία αναστήματα στην αθανασία. Ρώτησα στο Μπρέϋ της Ιρλανδίας τον μόνο αποδράσαντα από τις φυλακές υψίστης ασφαλείας του Γουέκφιλντ Σαίημους Μέρφυ του Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού, ποιον ήρωα από την παγκόσμια ιστορία θαυμάζει και μου απάντησε : «Τον Γρηγόρη Αυξεντίου βέβαια)!…
Η αγωνιζόμενη Ελληνική Κύπρος της ΕΟΚΑ καταξιώθηκε στην ιστορία των αιώνων. Κι ενώ περνούν οι καιροί, οι γενιές των Ελλήνων θα προσέρχονται στους βωμούς των θυσιών για να προσεύχονται, να ευγνωμονούν και ν’ αντλούν δυνάμεις, γνωρίζοντας πως μόνο με αγώνες ευοδώνονται τα δίκαια κι εκπληρώνονται οι ευγενείς πόθοι των ανθρώπων.
Ενώπιον του ανυπέρβλητου ηθικού μεγαλείου της επετείου της 1ης Απριλίου 1955, ας κλίνει περιδεής σήμερα η ευγνωμοσύνη το γόνυ και το απομένον ένδοξο γήρας ας μυήσει τη νεότητα στα άγια μυστήρια της ανθρωπιάς και του υπέρτατου χρέους που στεφανώνει με αμάραντη δάφνη η ελευθερία.
*** Στο ιστορικό έργο του Γιάννη Σπανού «ΕΟΚΑ έτσι πολεμούν οι Έλληνες», τ. 3, εκδ. Ανδρέα Σπανού, Λευκωσία 2001, περιλαμβάνεται έρευνα περί του εάν ο θάνατος στην αγχόνη είναι ακαριαίος και διατυπώνεται για πρώτη φορά η θέση ότι η περί τούτου άποψη είναι μύθος.
Ο Γιάννης Σπανός είναι Πρόεδρος του Συνδέσμου Πολιτικών Κρατουμένων ΕΟΚΑ
Πολιτικός Κρατούμενος D.P. 1353. Αγωνιστής του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ, καταζητήθηκε από τους Άγγλους και κρατήθηκε στα Στρατόπεδα Συγκέντρωσης 1957- 1959 (www.giannisspanos.com)
