Το Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας υλοποιεί ένα φιλόδοξο πρόγραμμα κοινωνικής πολιτικής μέσα στο πλαίσιο του Προγράμματος Διακυβέρνησης του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκου Χριστοδουλίδη που έχει οριζόντια σε όλες του τις πολιτικές επίκεντρο τον Άνθρωπο, τις ανάγκες, τις προκλήσεις του, αλλά και την αξιοποίηση όλων των προοπτικών που διανοίγονται για την ευημερία των οικογενειών και των παιδιών, την αποτελεσματική στήριξη των ευάλωτων ομάδων, την ισότιμη συμμετοχή των ατόμων με αναπηρίες στο κοινωνικό σύνολο, τη συμπερίληψη και την αντιμετώπιση του στίγματος, την παροχή ίσων ευκαιριών σε παιδιά υπό τη Νομική φροντίδα του Κράτους, την ενεργό και υγιή γήρανση, τη γρήγορη και αποτελεσματική εξυπηρέτηση των πολιτών και ιδιαίτερα όσων χρειάζονται την αρωγή του Κράτους.
Από την πρώτη στιγμή της ανάληψης της Διακυβέρνησης, το Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας εργάζεται με στόχο όλα τα επιδόματα, και ιδιαίτερα το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα (ΕΕΕ), το οποίο αποτελεί το ύστατο κοινωνικό δίκτυ προστασίας να καταβάλλεται σε όσους συμπολίτες μας το έχουν πραγματικά ανάγκη, την ώρα που το έχουν ανάγκη, δηλαδή έγκαιρα και δίκαια.
Μέσα από απλοποίηση και ψηφιοποίηση διεργασιών, τη χρήση της τεχνολογίας και της τεχνητής νοημοσύνης, καταφέραμε να κερδίσουμε ένα μεγάλο στοίχημα: Την αντιμετώπιση του τεράστιου όγκου καθυστερημένων προς εξέταση αιτήσεων για το ΕΕΕ, θέτοντας ταυτόχρονα γερές βάσεις ώστε να μην επαναληφθεί. Σήμερα ο μέσος χρόνος εξέτασης αιτήσεων για το ΕΕΕ είναι 90 ημέρες, εκεί που χρειάζονταν 12 ή ακόμα και 24 μήνες για την εξέταση μιας αίτησης. Μεταφραζόμενο σε ποσοστό, ο μέσος χρόνος εξέτασης μειώθηκε κατά 75% και ο στόχος για το 2024 είναι ο μέσος χρόνος εξέτασης να μειωθεί περαιτέρω σε 60 μέρες.
Η ψηφιοποίηση και απλοποίηση διαδικασιών, με σεβασμό στον πολίτη και τις ανάγκες του συνεχίζεται σε όλα τα επιδόματα. Απτό παράδειγμα είναι η εισαγωγή της ηλεκτρονικής αίτησης για το ΕΕΕ, με ταυτόχρονη εξυπηρέτηση σε Σημεία Εξυπηρέτησης Επιδομάτων Πρόνοιας σε όλες τις επαρχίες και απομακρυσμένες και ορεινές περιοχές, καθώς και μέσω επιστολών ή e-mail, όπως και η τηλεφωνική εξυπηρέτηση πολιτών η οποία πλέον γίνεται μέσω του τετραψήφιου αριθμού 1450 εξυπηρετώντας πολίτες που αναζητούν πληροφορίες και καθοδήγηση για τα επιδόματα πρόνοιας.
Επιπλέον, ψηφιοποιημένες διαδικασίες εφαρμόζονται και εσωτερικά στις Υπηρεσίες μας με καινοτόμες πρακτικές όπως για παράδειγμα η χρήση του Εργαλείου Κατηγοριοποίησης Ρίσκου (Risk Assessment Tool) με τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης. Το εργαλείο αυτό κατηγοριοποιεί αυτόματα τις αιτήσεις αλλά και τους ελέγχους σε χαμηλού, μεσαίου και υψηλού ρίσκου, απελευθερώνοντας εργατικό δυναμικό και καθιστώντας τις διαδικασίες γρήγορες. Πολύ σημαντική είναι επίσης η χρήση ρομποτικής εφαρμογής αυτοματοποίησης διεργασιών, με την οποία αυτοματοποιούνται έλεγχοι, οι οποίοι μέχρι πρότινος ήταν χρονοβόροι και ενείχαν κόστος.
Σημαντική εξέλιξη ως προς την αποτελεσματικότερη εξυπηρέτηση αποτελεί η διαδραστική εφαρμογή (application) την οποία προωθεί το Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας εντός του 2024, η οποία θα απευθύνεται στους δικαιούχους όλων των κοινωνικών επιδομάτων και θα ενημερώνει σε πραγματικό χρόνο την κατάσταση των αιτήσεων ή και παροχών, επικαιροποιώντας τα δεδομένα του κάθε δικαιούχου.
Η εφαρμογή θα διαθέτει διαδραστική συνομιλία των εξυπηρετουμένων και λειτουργών (live chat), ενώ θα δίνει πληροφορίες σε σχέση με τα σημεία εξυπηρέτησης, παρέχοντας τη δυνατότητα διευθέτησης ραντεβού, με σχετική υπενθύμιση προς τον εξυπηρετούμενο.
Ταυτόχρονα, η εφαρμογή δύναται να χρησιμοποιείται και για εξασφάλιση παρεμφερών ωφελημάτων σε δικαιούχους επιδομάτων του Υφυπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας από άλλους φορείς, όπως Αρχές Τοπικής Αυτοδιοίκησης ή και ιδιωτικούς φορείς στο πλαίσιο της εταιρικής κοινωνικής τους ευθύνης.
Κατά τον πρώτο χρόνο Διακυβέρνησης, έχουν ενισχυθεί μέσω παροχών ομάδες πληθυσμού όπως μεταξύ άλλων δικαιούχοι του ΕΕΕ, άτομα με αναπηρίες, χαμηλοσυνταξιούχοι, μονογονείς, οικογένειες με ειδοσηματικά και περιουσιακά κριτήρια, γονείς, σύζυγοι και χήρες αγνοουμένων και πεσόντων της τουρκικής εισβολής, πολύτεκνοι και οικογένειες με παιδιά στην προσχολική εκπαίδευση. Την ίδια ώρα, προγραμματίζεται αναλογιστική μελέτη με στόχο τον εξορθολογισμό της επιδοματικής πολιτικής στο σύνολο της, έτσι ώστε να ανταποκρίνεται καλύτερα στις σημερινές ανάγκες και προκλήσεις.
Η κοινωνική πολιτική, όχι μόνο δεν στηρίζεται αποκλειστικά στα επιδόματα, αλλά ένας από τους βασικούς στόχους είναι ο απεγκλωβισμός των πολιτών από αυτά και η ενεργοποίηση τους στο κοινωνικό σύνολο. Για τον λόγο αυτό, έχουμε ενισχύσει το Πρόγραμμα Κοινωνικής Παρέμβασης, το οποίο απευθύνεται σε όλους τους δικαιούχους του ΕΕΕ με εξατομικευμένα προγράμματα για κάθε δικαιούχο που στοχεύουν είτε την ένταξη στην αγορά εργασίας εκεί και όπου υπάρχει η δυνατότητα, είτε σε προγράμματα ανάπτυξης δεξιοτήτων ή ψυχοκοινωνικής στήριξης. Η εμπειρία των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας του Υφυπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας, αλλά και ακαδημαϊκές μελέτες τόσο στην Κύπρο, όσο και διεθνώς δείχνουν ότι υπάρχει μεταβίβαση του εγκλωβισμού στα επιδόματα από γενιά σε γενιά με τον στόχο να επικεντρώνεται στην ενεργοποίηση, προλαμβάνοντας την αδράνεια.
Ο συνδυασμός παροχών και υπηρεσιών είναι ο γνώμονας των πολιτικών μας ευρύτερα για όλα τα ζητήματα. Στη βάση αυτής της φιλοσοφία προχωρεί η διαβούλευση με το αναπηρικό κίνημα για τη διαμόρφωση νέας, σύγχρονης νομοθεσίας η οποία θα διέπει όλα τα θέματα που αφορούν τα άτομα με αναπηρίες, καθώς και η επικαιροποίηση της Εθνικής Στρατηγικής για την Αναπηρία, καθώς και η Εθνική Στρατηγική για τον Αυτισμό, την οποία κρίναμε για πρώτη φορά ότι έπρεπε να είναι ξεχωριστή από άλλες μορφές αναπηρίας, λόγω της κατακόρυφης αύξησης των διαγνώσεων αυτισμού τόσο στην Κύπρο, όσο και διεθνώς, με ειδικές και αυξημένες ανάγκες ως προς τη διαχείριση και την παροχή υπηρεσιών για την ποιότητα ζωής τους.
Στη βάση της ίδιας συνδυαστικής φιλοσοφίας κινείται και η απόφαση της Κυβέρνησης Χριστοδουλίδη για τον καταρτισμό της πρώτης Εθνικής Στρατηγικής και Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Τρίτη Ηλικία. Το προσδόκιμο ζωής μεγαλώνει, φαινόμενο που παρατηρείται σε όλες τις σύγχρονες κοινωνίες, δημιουργώντας προκλήσεις, όπως για παράδειγμα την πίεση που ασκείται στα συστήματα υγείας και φροντίδας, αλλά ταυτόχρονα και ευκαιρίες, όπως για παράδειγμα την επαγγελματική συνέχεια, τη δια βίου μάθηση, την ψηφιακή εκπαίδευση, την ποιοτική ψυχαγωγία, την αντιμετώπιση του ηλικιακού ρατσισμού. Ως Κράτος, οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις, αλλά και να παράσχουμε τις ευκαιρίες στα άτομα τρίτης ηλικίας και για αυτό τον λόγο λήφθηκε η απόφαση για τον καταρτισμό της Εθνικής Στρατηγικής, υπό τον συντονισμό του Υφυπουργείου μας, ο οποίος θα διαλαμβάνει όλες τις υποχρεώσεις, διευκολύνσεις, αλλά και προοπτικές για ενεργό γήρανση. Μέχρι τον καταρτισμό της Στρατηγικής, οι πολιτικές και οι δράσεις οι οποίες είναι ώριμες θα υλοποιούνται. Ένα παράδειγμα αποτελεί το Σχέδιο Επιδότησης Διαμονής σε Στέγες Ηλικιωμένων, το οποίο επεξεργάζεται το Υφυπουργείο, με ορίζοντα υλοποίησης το 2024. Θα απευθύνεται σε ηλικιωμένους συμπολίτες μας (όχι απαραίτητα μόνο δικαιούχους του ΕΕΕ), οι οποίοι χρειάζονται μακροχρόνια φροντίδα σε Στέγες Ηλικιωμένων αλλά δεν μπορούν να ανταποκριθούν στο αυξημένο κόστος που απαιτείται για τα τροφεία.
Το Σχέδιο, θα περιλαμβάνει και κριτήρια για την παροχή ποιοτικών υπηρεσιών από τις Στέγες, τα οποία θα είναι δεσμευτικά για την ένταξή τους στο πρόγραμμα.
Εξαιρετικής σημασίας κοινωνική υπηρεσία αποτελεί ο Κοινωνικός Λειτουργός της Γειτονιάς, η οποία αποτελεί συγχρηματοδοτούμενο, ευρωπαϊκό πρόγραμμα, ενταγμένο στο Πρόγραμμα Πολιτικής Συνοχής ΘΑλΕΙΑ 2021-2027 και αποσκοπεί στον έγκαιρο και άμεσο εντοπισμό των προκλήσεων και την αντιμετώπισή τους, στην ενδυνάμωση της πρόσβασης του πολίτη στις κοινωνικές υπηρεσίες, στην πρόληψη, στην αποκέντρωση υπηρεσιών και στην αμφίδρομη επικοινωνία με τους πολίτες.
Μετά την επιτυχία της πιλοτικής εφαρμογής του προγράμματος από τον Απρίλιο του 2023 σε 8 δήμους και κοινότητες, μεταξύ των οποίων και ορεινές και απομακρυσμένες περιοχές, το Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας προχωρεί σε παγκύπρια επέκτασή του.
Η αξιολόγηση της πιλοτικής εφαρμογής του προγράμματος έγινε από τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας του Υφυπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας και από τις Τοπικές Αρχές με εξαιρετικά αποτελέσματα. Αυτό όμως που μέτρησε περισσότερο είναι το γεγονός ότι ο Κοινωνικός Λειτουργός της Γειτονιάς αγκαλιάστηκε από τους πολίτες, γεγονός που δεικνύει ότι το πρόγραμμα ανταποκρίθηκε στον σκοπό του.
Ο Κοινωνικός Λειτουργός της Γειτονιάς, αποτελεί μια επιτυχή συνέργεια Κράτους και Τοπικής Αυτοδιοίκησης η οποία σε επίπεδο κοινωνικών υπηρεσιών αποδεικνύεται απαραίτητη για την αμεσότερη εξυπηρέτηση των πολιτών. Οι Αρχές Τοπικής Αυτοδιοίκησης αποτελούν τον εγγύτερο θεσμό προς τους πολίτες. Οι δήμοι και οι κοινότητες γνωρίζουν καλύτερα τις προκλήσεις και τις ανάγκες των πολιτών τόσο σε τοπικό επίπεδο, αλλά και εξατομικευμένα. Ο Κοινωνικός Λειτουργός της Γειτονιάς, τοποθετημένος στους δήμους και τις κοινότητες, μειώνει λοιπόν την απόσταση των κοινωνικών υπηρεσιών με τους πολίτες.
Μαζί με τις Τοπικές Αρχές, στοχεύουμε επίσης στην προσέγγιση των προβλημάτων των συνανθρώπων μας, οι οποίοι ενδεχομένως να μην αναζητούν βοήθεια ή να μην γνωρίζουν με ποιους τρόπους μπορούν να βοηθηθούν. Ένας από τους ρόλους του Κοινωνικού Λειτουργού της Γειτονιάς, είναι να εντοπίζει τα τοπικά προβλήματα στις κοινότητες ή τους δήμους που είναι τοποθετημένος. Γι’ αυτό και πρώτη του πράξη είναι η δικτύωσή του με τις τοπικές αρχές και τους σημαντικούς φορείς, όπως για παράδειγμα την αστυνομία, τα σχολεία, την εκκλησία κ.α.
Εντοπίζει έγκαιρα συνθήκες για άτομα ή οικογένειες που ενδεχομένως να αντιμετωπίζουν προβλήματα και έχουν ανάγκη ψυχοκοινωνικής στήριξης, ενεργεί ως πρώτο σημείο αναφοράς, μπορεί να γίνεται δέκτης αναφορών από τα ίδια τα άτομα, αλλά και από άλλους οργανισμούς, κρατικούς, τοπικούς και μη.
Πέραν των προφανών του καθηκόντων, ο Κοινωνικός Λειτουργός της Γειτονιάς, αφού χαρτογραφήσει την περιοχή στην οποία τοποθετείται, προβαίνει σε εισηγήσεις στις Τοπικές Αρχές για ανάπτυξη συγκεκριμένων προγραμμάτων πρόληψης και στήριξης, τα οποία αποδεδειγμένα έχει ανάγκη η κοινότητα.
Σύμφωνα με την αξιολόγηση της πιλοτικής εφαρμογής του προγράμματος, έχουν αντιμετωπιστεί διάφορα κοινωνικά προβλήματα όπως κοινωνικός αποκλεισμός, μοναξιά, παραβατική συμπεριφορά, παροχή στήριξης σε οικογένειες, ηλικιωμένους, άτομα με αναπηρίες και παιδιά και άλλα πιο σύνθετα και δύσκολα ζητήματα. Παρασχέθηκε επίσης βοήθεια σε πιο απλά ζητήματα, όπως η βοήθεια για τη συμπλήρωση αιτήσεων για παροχή επιδομάτων, η παραπομπή σε υπηρεσίες άλλων Υπουργείων κ.α.
Έχοντας αναπτύξει μερικές από τις πιο βασικές πολιτικές και δράσεις του Υφυπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας, αποτυπώνεται το ανθρωποκεντρικό στίγμα της Κυβέρνησης Χριστοδουλίδη σε μια ιδιαίτερη εποχή με πολλαπλές και σύνθετες προκλήσεις μετά από τις απανωτές κρίσεις, οικονομική, πανδημία και πόλεμοι στην ευρύτερη περιοχή και στην Ευρώπη με σοβαρές κοινωνικο-οικονομικές συνέπειες, αποσκοπώντας στην αντιμετώπισή τους και στην ευημερία του ανθρώπου και κατ’ επέκταση του συνόλου, χωρίς αποκλεισμούς και χωρίς διακρίσεις.
Η Μαριλένα Ευαγγέλου είναι Υφυπουργός Κοινωνικής Πρόνοιας Κύπρου
