Τους τελευταίους μήνες η χρήση προστατευτικής μάσκας έχει γίνει αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς μας καθώς αποτελεί το κύριο μέσο προστασίας και πρόληψης για την εξάπλωση του COVID19. Είναι πολύ σημαντικό λοιπόν ,για να κάνουμε ευκολότερη και καλύτερα ανεκτή την παρατεταμένη αναγκαία χρήση της, να τηρούμε κανόνες σωστής εφαρμογής και υγιεινής αποφεύγοντας έτσι πιθανές ανεπιθύμητες παρενέργειες. Πρόσφατα καθιερώθηκε από την παγκόσμια οφθαλμολογική κοινότητα ο όρος MADE (mask associated dry eye) ο οποίος ορίζει την εμφάνιση ή επιδείνωση προυπάρχουσας ξηροφθαλμίας από τη μη σωστή χρήση μάσκας.
Με ποιό μηχανισμό προκαλείται;
Οι μάσκες περιορίζουν σημαντικά την απελευθέρωση του εκπνεόμενου αέρα. Ο αέρας, ως γνωστό έχει την φυσική ιδιότητα να διαχέεται από όπου βρεί ελεύθερη οδό με αποτέλεσμα όταν η μάσκα δεν εφαρμόζει σωστά στο πρόσωπο να μην διαφεύγει μόνο από τα πλαινό και το κατώτερο μέρος της αλλά να φεύγει και προς τα πάνω, προς την επιφάνεια δηλαδή των ματιών. Η θερμότητα και η ροή του αέρα προκαλεί εξάτμιση και αστάθεια της δακρυϊκής στιβάδας με αποτέλεσμα τον ερεθισμό της οφθαλμικής επιφάνειας καθώς αυτή δεν διαβρέχεται σωστά. Εκτός από την διαφυγή του αέρα προς την οφθαλμική επιφάνεια η λάθος εφαρμογή της μάσκας μπορεί να επηρεάσει και τον βλεφαρισμό. Όταν η μάσκα τοποθετείται πολύ ψηλά στο πρόσωπο, περιορίζει την κινητικότητα του κάτω βλεφάρου και ακουμπάει κάποιες φορές τις βλεφαρίδες με αποτέλεσμα να αναστέλλεται ο σωστός βλεφαρισμός που είναι και αυτός απαραίτητος για τη σωστή διαβροχή και λίπανση της οφθαλμικής επιφάνειας. Η ξηροφθαλμία εκδηλώνεται με αίσθημα καύσου ή ξένου σώματος, ερυθρότητα, τσούξιμο και φαγούρα με αποτέλεσμα να θέλουμε να τρίβουμε τα μάτια μας για να αισθανθούμε καλύτερα. Αυτή η διαδικασία όταν γίνεται χωρίς τα χέρια μας να είναι καθαρά έχει σαν αποτέλεσμα την αύξηση της πιθανότητας μόλυνσης από τον ιό διαμέσου του βλεννογόνου των ματιών.
Επομένως, ο έλεγχος της ξηρότητας και του ερεθισμού έχει μεγάλη σημασία για όσους χρησιμοποιούν παρατεταμένα τις μάσκες. Επιπλέον η υπερβολική χρήση ψηφιακών συσκευών (laptop, smartphones) λόγω social distancing , και ο έντονος κλιματισμός στους εσωτερικούς χώρους επιτείνει το πρόβλημα. Πρέπει επίσης να αναφέρουμε πως όταν η μάσκα τοποθετείται πολύ ψηλά προς τα μάτια, και δεν τηρούνται οι απαραίτητοι κανόνες υγιεινής όπως η τακτική αντικατάσταση της μάσκας ,το καθημερινό πλύσιμο των μασκών πολλαπλών χρήσεων και η υγιεινή του δέρματος του προσώπου και του στόματος τότε ευνοείται η μεταφορά μικροβίων και η εμφάνιση βλεφαρίτιδας ή άλλων οφθαλμικών μολύνσεων. Αυξημένο κίνδυνο έχουν οι χρήστες φακών επαφής, οι ηλικιωμένοι ,οι διαβητικοί οι γυναίκες σε κλιμακτήριο , άτομα με ορμονικές διαταραχές και αυτοάνοσες παθήσεις.
Πώς μπορώ να προστατέψω τα μάτια μου ;
- Η μάσκα να φοριέται σωστά, να εφαρμόζει σφιχτά ιδιαίτερα το άνω άκρο της με το έλασμα στην ράχη της μύτης και να μην επηρεάζει το φυσιολογικό βλεφαρισμό! (να μην είναι πολύ ψηλά τοποθετημένη κοντά στο κάτω βλέφαρο). Να μην υπάρχουν κενά μεταξύ μάσκας και προσώπου. Να καλύπτει την μύτη, να μην αφήνει εκτεθειμένο το πηγούνι, να μην είναι χαλαρή στο πρόσωπο και τα δεσίματα της να είναι σταθερά.
- Όταν η διαρροή του αέρα επιμένει κολλάμε αυτοκόλλητη ιατρική υποαλλεργική ταινία οριζόντια στην ράχη της μύτης για να μην επιτρέπεται καθόλου η δίοδος του αέρα και της υγρασίας προς τα μάτια μας ή τα γυαλιά μας.
- Κάνουμε συχνά διαλείμματα κατά την χρήση Η/Υ tablets, smartphones. Να τηρείται ο κανόνας των 3 «20» κατά την Αμερικάνικη Οφθαλμολογική Εταιρία: 20min εργασία σε οθόνη, 20 sec διάλειμμα, κοιτώντας 20 feet (6μ) μακριά.
- Τακτική χρήση τεχνητών δακρύων
- Συχνή αντικατάσταση μάσκας και καθημερινό πλύσιμο μάσκας πολλαπλών χρήσεων με υποαλλεργικά απορρυπαντικά .
- Καλή υγιεινή προσώπου, στόματος.
Ας μην ξεχνάμε λοιπόν πως η μάσκα είναι απαραίτητη για την προστασία μας από τον COVID – 19 , είμαστε όμως οι ίδιοι υπεύθυνοι για τη σωστή και χωρίς παρενέργειες χρήση της !
Η Ιωάννα Μεταξάκη, MD, PhD, FEBO είναι Χειρουργός Οφθαλμίατρος, Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών και Fellow of the European Board of Ophthalmology
