Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε στις 17 Μαϊου 2023 ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο μεταρρύθμισης της τελωνειακής ένωσης που δημιουργήθηκε το 1968 και το οποίο στοχεύει στον εκσυγχρονισμό των τελωνειακών διαδικασιών, λαμβάνοντας υπόψη τα σύγχρονα δεδομένα στον τομέα του εμπορίου, τις αρχές της ψηφιοποίησης και την πράσινη μετάβαση. Βασικοί πυλώνες των προτάσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η απλουστοποίηση των διαδικασιών, η χρήση εξυπνότερων συστημάτων και η τόνωση της ασφάλειας.
Υπενθυμίζεται ότι η ευρωπαϊκή τελωνειακή ένωση δημιουργήθηκε το 1968 και αποτέλεσε και συνεχίζει να αποτελεί μια πρωτοπόρα συνέργεια μεταξύ των κρατών – μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που ενοποιεί τα τελωνειακά συστήματα των ευρωπαϊκών κρατών, διευκολύνοντας τις εμπορικές δραστηριότητες των επιχειρήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εναρμονίζοντας τους τελωνειακούς δασμούς για προϊόντα και αγαθά που εισάγονται από χώρες εκτός Ε.Ε. και την μη επιβολή άλλων δασμών στο εσωτερικό της Ένωσης. Η τελωνειακή ένωση συνδέεται άρρηκτα με τους τομείς του εμπορίου, της ενιαίας αγοράς, της φορολογίας, των επιχειρήσεων και της βιομηχανίας και τις αρχές του ανταγωνισμού.
Η μεταρρύθμιση της τελωνειακής ένωσης πρέπει να στηρίζεται στην δημιουργία των απαραίτητων συνεργειών μεταξύ των αρμόδιων αρχών και των επιχειρήσεων, η χρήση νέων τεχνολογιών για το σύνολο των διαδικασιών, όπως για παράδειγμα η χρήση τεχνολογιών Τεχνητής Νοημοσύνης (ΑΙ) και ο εκσυγχρονισμός των διαδικασιών και παραμέτρων που αφορούν στο ηλεκτρονικό εμπόριο. Βασικό χαρακτηριστικό της μεταρρύθμισης είναι η δημιουργία ενός ενιαίου τελωνειακού κόμβου σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης που θα αντικαταστήσει σταδιακά τις υφιστάμενης τελωνειακές υποδομές και θα εξασφαλίσει τον εκσυγχρονισμό των δομών και συστημάτων των τελωνείων, θα διασφαλίζει καλύτερους τρόπους διασφάλισης της ασφάλειας για τα προϊόντα και αγαθά που εισάγονται στην Ένωση και θα δημιουργεί ενιαία διεπαφή μεταξύ των αρμόδιων αρχών.
Βασικοί παράγοντες που αφορούν στον εκσυγχρονισμό και στην επίτευξη των στόχων της μεταρρύθμισης της τελωνειακής ένωσης είναι ο κοινός επιγραμμικός κόμβος που θα χρησιμοποιεί νέες τεχνολογίες, όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη, νοημοσύνης των μηχανών (machine learning) και τεχνολογίες προηγμένης εξαγωγής δεδομένων που θα επιτρέπει την ηλεκτρονική καταχώρηση και επεξεργασία των δεδομένων, την άμεση παρακολούθηση των προϊόντων και αγαθών σε όλο το φάσμα των αλυσίδων εφοδιασμού και της διακίνησης των αγαθών σε πραγματικό χρόνο. Το χρονοδιάγραμμα που τίθεται για την λειτουργία του ενιαίου κόμβου είναι το 2028 για το ηλεκτρονικό εμπόριο και το 2032 για άλλους εισαγωγείς, σε εθελοντική βάση στην αρχή και η υποχρεωτική χρήση του κόμβου το 2038.
Η τελωνειακή ένωση αποτελεί, εν κατακλείδι, μια πραγματική επιτυχημένη ιστορία της Ένωσης, στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, ευημερίας και ενιαίας αγοράς. Η Ευρωπαϊκή Ένωση που περιλαμβάνει τα κράτη και τους πολίτες της διαδραματίζει ένα σημαίνοντα ρόλο στο διεθνές εμπόριο και ο εκσυγχρονισμός των κανονισμών που διέπουν την τελωνειακή ένωση αποτελεί αρχή εκ των ων ουκ άνευ για την περαιτέρω ανάδειξη του τομέα του εμπορίου, της ασφάλειας των προϊόντων και του ανταγωνισμού, λαμβάνοντας υπόψη ότι το 2021, για παράδειγμα, η αξία του εμπορίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τρίτες χώρες ανήλθε σε 4,3 τρισεκατομμύρια ευρώ, αντιπροσωπεύοντας το 14% του παγκοσμίου εμπορίου με όσα αυτό συνεπάγεται και την απασχόληση περίπου 56 εκατομμυρίων πολιτών της Ένωσης στον ευρύτερο τομέα του εμπορίου. Λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω δεδομένα, η ανάγκη εκσυγχρονισμού του συστήματος της τελωνειακής ένωσης είναι αδήριτη και προς τούτο ακριβώς έγκειται η σημασία των προτάσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την τελωνειακή μεταρρύθμιση.
Δρ. Αντώνης Στ. Στυλιανού, Λέκτορας Νομικής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, LL.B Law (Bristol), Ph.D in Law – International Law and Human Rights (Kent), Διευθυντής Μονάδας Νομικής Κλινικής Πανεπιστημίου Λευκωσίας.
