Ανεξάρτητα από τις ευχαριστίες του Προέδρου Αναστασιάδη προς τον ΓΓ του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, τα αποτελέσματα της Πενταμερούς είναι καταθλιπτικά. Παρά τη μη έκδοση κοινού ανακοινωθέντος ο ΓΓ του ΟΗΕ εξήγγειλε νέα Πενταμερή τους επόμενους τρεις μήνες με στόχο «τον τετραγωνισμό του κύκλου». Ο Αντόνιο Γκουτέρες σημείωσε επίσης την τουρκοκυπριακή θέση για λύση δύο κρατών και την ελληνοκυπριακή θέση για διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία με πολιτική ισότητα (όπως την περιγράφουν τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ).
Η σημερινή θέση της ελληνοκυπριακής πλευράς ήταν παντιέρα για την τουρκοκυπριακή πλευρά εδώ και χρόνια. Είναι ο τουρκικός μαξιμαλισμός που τελικά απέτρεψε μια τέτοια διευθέτηση. Η σημερινή τουρκική θέση για δύο κράτη έχει ως στόχο να οδηγηθούμε τελικά σε μια λύση συνομοσπονδίας. Με μια τέτοια διευθέτηση ολόκληρη η Κύπρος θα είναι υπό την κηδεμονία της Τουρκίας. Αυτό θα είναι λοιπόν το αποτέλεσμα «του τετραγωνισμού του κύκλου» που θα επιχειρήσει ο ΓΓ του ΟΗΕ.
Είναι αναγκαίο για την πλευρά μας να προβληματισθεί σοβαρά για μια νέα προσέγγιση καθώς η υφιστάμενη πολιτική, κρίνοντας εκ του αποτελέσματος, έχει αποτύχει. Ενώ θα πρέπει να καταθέσουμε συγκεκριμένες προτάσεις για την ουσία του Κυπριακού καθώς και εισηγήσεις για μια εξελικτική διαδικασία πρέπει να έχουμε υπ’ όψιν μας ότι η Τουρκία δεν αρκείται σε μια διευθέτηση καθαρής διχοτόμησης. Εάν υποθέσουμε ότι η ελληνοκυπριακή πλευρά αποδεχόταν μια λύση δύο κρατών, η κουτσουρεμένη Κυπριακή Δημοκρατία δεν θα ήταν πλέον δικοινοτική αλλά ούτε και θα είχε οποιεσδήποτε δεσμεύσεις. Η Άγκυρα όμως θα αμφισβητούσε μια τέτοια διευθέτηση καθώς, μεταξύ άλλων, δεν θα αποδεχόταν να υπάρχει στην Κυπριακή Δημοκρατία οποιαδήποτε υπολογίσιμη στρατιωτική δύναμη άλλης χώρας.
Αλλά ούτε και η Βρετανία επιθυμεί μια διευθέτηση δύο κρατών καθώς εξ ορισμού θα τεθεί άμεσα το θέμα των Βάσεων, οι οποίες είναι μέρος των Συμφωνιών που οδήγησαν στην ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η Βρετανία επωφελήθηκε και εξακολουθεί να αποκομίζει οφέλη από τις Βάσεις. Δυστυχώς όμως δεν έχει εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της έναντι της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Σε μια καθαρή λύση δύο κρατών η ΕΕ δεν θα δεχθεί ως μέλος το τουρκοκυπριακό κράτος, το οποίο άλλωστε θα είναι προέκταση της Τουρκίας. Ούτε θα είναι δυνατό για τους Τουρκοκύπριους να έχουν και να διεκδικούν τα διαβατήρια της Κυπριακής Δημοκρατίας. Επειδή επίσης θα ελλοχεύει ο κίνδυνος εισόδου στα εδάφη της Κυπριακής Δημοκρατίας ατόμων από το τουρκοκυπριακό κράτος, η ΕΕ θα πρέπει να στηρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία ποικιλοτρόπως, περιλαμβανομένου της διαφύλαξης των συνόρων της δια όλων των μέσων.
Προφανώς μια καθαρή λύση δύο κρατών δεν προκρίνεται από διάφορες δυνάμεις. Ούτε και εμείς είναι δυνατό να αναγνωρίσουμε ένα τουρκικό κράτος στην Κύπρο που οικοδομήθηκε πάνω σε κλεμμένες ελληνικές περιουσίες. Ούτε όμως θα αποδεχθούμε μια λύση συνομοσπονδίας. Έτσι λοιπόν η λογική υπαγορεύει ότι δεν θα αρκεσθούμε στις θέσεις που η πλευρά μας κατέθεσε στην Πενταμερή στις 27-29 Απριλίου.
Η Κυπριακή Δημοκρατία μπορεί να καταθέσει κατευθυντήριες γραμμές για ένα ιδιότυποομοσπονδιακό πολίτευμα το οποίο εκτός από τις κοινότητες θα σέβεται και τα ατομικά δικαιώματα όλων των πολιτών. Θα πρέπει επίσης να ξεκαθαρίζει ότι η οποιαδήποτε διευθέτηση θα είναι το αποτέλεσμα της μεταρρύθμισης του Συντάγματος του 1960. Είναι σημαντικό επίσης να εμπεριέχονται ιδέες για την ασφάλεια, την Προεδρία, το Ανώτατο Δικαστήριο, άλλα θέματα διακυβέρνησης, το εδαφικό και το περιουσιακό. Πάνω απ’ όλα το στίγμα που πρέπει να δοθεί είναι ότι η Κυπριακή Δημοκρατία θα λειτουργεί ως ένα κανονικό κράτος και μετά τη διευθέτηση, θέση την οποία αναγνώρισε ο ίδιος ο ΓΓ του ΟΗΕ. Επιπρόσθετα, ο Πρόεδρος Αναστασιάδης υπό την ιδιότητα του ως αρχηγού κράτους (και όχι ως ηγέτης της Ελληνοκυπριακής κοινότητας), νομιμοποιείται να καλέσει τις δύο εγγυήτριες δυνάμεις, Βρετανία και Ελλάδα, καθώς και την ΕΕ να συμβάλουν αποφασιστικά στην αποκατάσταση της εδαφικής ακεραιότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας. Καθοριστικής σημασίας είναι η εξελικτική προσέγγιση προς μια τέτοια κατεύθυνση. Ιδέες εφ’ όλης της ύλης για τα ζητήματα αυτά έχω καταθέσει επανειλημμένα. Και είναι δυνατό να εμπλουτισθούν περαιτέρω.
Η πρόταξη των ιδεών αυτών όμως προϋποθέτει την αποδοχή τους από τις πολιτικές δυνάμεις. Μέχρι σήμερα ενώ υφίστατο αμφισβήτηση της ακολουθούμενης φιλοσοφίας από συγκεκριμένα κόμματα και άλλες δυνάμεις, δεν υπήρξε ποτέ κατάθεση εναλλακτικής ολοκληρωμένης προσέγγισης. Είμαστε σε μια καθοριστική καμπή της ιστορίας του Κυπριακού. Ως εκ τούτου είναι σημαντικό να υπάρξουν οι αναγκαίες τοποθετήσεις και να διεκδικήσουμε αυτό που αξίζει για την Κύπρο μας.
Ο Καθηγητής Ανδρέας Θεοφάνους είναι Πρόεδρος του Κυπριακού Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων καθώς και του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών και Διακυβέρνησης του Πανεπιστημίου Λευκωσίας.
