Μία πολύ σοβαρή υπόθεση, αυτοκτονίας ανήλικου μαθητή, απασχολεί τις αρχές από το Σάββατο 14 Μαΐου 2022, όταν εντοπίστηκε νεκρός στο διαμέρισμα της οικογένειας σε περιοχή των Αθηνών. Πρόκειται για μία υπόθεση που προβληματίζει εντόνως την επιστημονική κοινότητα αλλά και την ευρύτερη κοινωνία, η οποία αναζητά απαντήσεις σε αυτό το τραγικό γεγονός, της απώλειας της ζωής ενός ανηλίκου. Αναμφίβολα, τόσο σοβαρές υποθέσεις, με σύνθετες διαστάσεις και προεκτάσεις, πρέπει να προσεγγίζονται από τα ΜΜΕ με μεγάλη κοινωνική ευαισθησία και παράλληλα με ουσιαστικό ενδιαφέρον για την προστασία της ανηλικότητας. Τα ΜΜΕ μπορούν να συμβάλλουν στην κατεύθυνση της ενημέρωσης αλλά και της ενίσχυσης της πρόληψης και να περάσουν σημαντικά κοινωνικά μηνύματα, αποφεύγοντας όμως να δώσουν λεπτομέρειες κάθε υπόθεσης, προκειμένου να αποτρέψουν την απόπειρα τέλεσης μίας παρόμοιας πράξης από μιμητισμό μεταξύ ανηλίκων. Επίσης, στο πλαίσιο του σεβασμού της μνήμης κάθε θύματος αυτοχειρίας, είναι σημαντικό η μιντιακή απεικόνιση να είναι προσεκτική και να αναδεικνύει τις καίριες πτυχές και τα κοινωνικά ζητήματα με υψηλό το αίσθημα της κοινωνικής ευθύνης και βέβαια με τρόπο ολοκληρωμένο και την απαιτούμενη τεκμηρίωση.
Οι αυτοχειρίες ανηλίκων αποτέλεσαν αντικείμενο διερεύνησης ενός Κεφαλαίου του πρόσφατα εκδοθέντος βιβλίου μου, με τίτλο «Νέοι Παγιδευμένοι στα Παιχνίδια της Βίας: Εγκλήματα με Δράστες και Θύματα Νέους» (πρόλογος: Καθηγητής Νέστωρ Κουράκης, Επίμετρο: Δικηγόρος Παρ’ Αρείω Πάγω Διονύσης Χιόνης, εκδόσεις Παπαζήσης) και ακολούθως κρίναμε σκόπιμο να παρουσιάσουμε στο propago.gr -σε συνέχεια της αρθρογραφίας μας για την ανηλικότητα- ορισμένα σημαντικά στοιχεία, με σκοπό να σκιαγραφήσουμε το προφίλ των εφήβων αυτοχείρων, να εστιάσουμε σε παράγοντες κινδύνου, αλλά και να καταρρίψουμε επικίνδυνους μύθους για την αυτοκτονία που μπορούν να λειτουργήσουν επιβαρυντικά θέτοντας τροχοπέδη στην ενημέρωση ακόμα και στην πρόληψη της αυτοκτονίας. Στο εν λόγω Κεφάλαιο του βιβλίου, σελίδες 489-492, μπορείτε να βρείτε επιπρόσθετα στοιχεία και να ανατρέξετε στη σχετική βιβλιογραφία και αρθρογραφία.
Θα ξεκινήσουμε με την επισήμανση ότι η αυτοκτονία, βάσει των διαθέσιμων ερευνητικών στοιχείων, διαπράττεται συχνότερα από μεγαλύτερα σε ηλικία άτομα. Πιο συγκεκριμένα, ανά τον κόσμο, τα υψηλότερα ποσοστά εντοπίζονται μεταξύ των ηλικιωμένων ατόμων άνω των 80 ετών (60,1 ανά 100.000 άνδρες και 27,8 ανά 100.000 γυναίκες), 70–79 ετών (42,2 και 18,7 αντίστοιχα) και 60–69 ετών (28,2 και 12.4 αντίστοιχα), στοιχείο που φέρνει στο φως και τα κρίσιμης σημασίας ζητήματα που αντιμετωπίζει η τρίτη ηλικία και καθιστά επιτακτική την ανάγκη να επεκταθεί η κοινωνική μέριμνα για τα άτομα τρίτης ηλικίας. Στα νεότερα άτομα, τα αντίστοιχα ποσοστά είναι πολύ χαμηλότερα. Εξακολουθεί όμως να αποτελεί μία από τις κύριες αιτίες θανάτου, που καταγράφεται στα τέλη της παιδικής ηλικίας και στη διάρκεια της εφηβείας, σε παγκόσμιο επίπεδο. Ειδικότερα η αυτοκτονία, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, είναι η τρίτη κύρια αιτία θανάτου σε άτομα ηλικίας 15-19 ετών.
Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, σε όλο τον κόσμο, υπολογίζεται ότι περίπου 800.000 άνθρωποι πεθαίνουν λόγω αυτοκτονίας κάθε χρόνο, δηλαδή ένα άτομο κάθε 40 δευτερόλεπτα. Επιπροσθέτως, υπάρχουν ενδείξεις ότι για κάθε ενήλικο άτομο που κατέληξε από αυτοκτονία μπορεί να υπήρχαν περισσότεροι από 20 άλλοι άνθρωποι που αποπειράθηκαν να αυτοκτονήσουν. Η αυτοκτονική συμπεριφορά σε παιδιά, έφηβους και νέους, σαφώς, απασχολεί και προβληματίζει. Αυτή η συμπεριφορά παρουσιάζει ορισμένα «χαρακτηριστικά γνωρίσματα» που θα ήταν σκόπιμο να καταγράψουμε. Πρώτον, πρέπει να επισημανθεί ότι αυτοκτονίες και απόπειρες αυτοκτονιών παιδιών και εφήβων μπορούν να σημειωθούν σε όλα τα κοινωνικο-οικονομικά στρώματα. Δεύτερον, όσον αφορά το φύλο, αν και υπερτερούν αριθμητικά τα κορίτσια στις απόπειρες αυτοκτονίας, το ποσοστό των αυτοκτονιών είναι υψηλότερο στα αγόρια. Ειδικότερα, οι αυτοκτονίες έχουν μεγαλύτερη συχνότητα στα αγόρια και στους άνδρες μεταξύ 15 και 24 ετών. Τρίτον, κατά τη διάρκεια της εφηβείας παρατηρούνται πολύ συχνά τα χαρακτηριζόμενα «αυτοκτονικά ισοδύναμα», δηλαδή μορφές συμπεριφοράς που θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή και τη σωματική ακεραιότητα του εφήβου χωρίς όμως να υπάρχει συνειδητή επιθυμία θανάτου. Ενδεικτικά παραδείγματα είναι η επικίνδυνη οδήγηση μηχανής, η οδήγηση χωρίς δίπλωμα ή υπό την επήρεια αλκοόλ ή/και ουσιών, η κατάχρηση αλκοόλ ή/και ουσιών κ.λπ. Συνεπώς, είναι αναγκαίο να λαμβάνονται από την οργανωμένα Πολιτεία μέτρα πρόληψης για την προστασία της ανηλικότητας από τις προαναφερθείσες εξαιρετικά επικίνδυνες συμπεριφορές.
Ένα μεγάλο κεφάλαιο αφορά ασφαλώς τους παράγοντες κινδύνου (risk factors) για ένα παιδί και έναν έφηβο που συνοψίζονται από τους ειδικούς στα ακόλουθα σημεία:
Ζητήματα ψυχικής υγείας: Πολλές μελέτες διαπιστώνουν έναν στενό συσχετισμό της αυτοκτονίας με ζητήματα ψυχικής υγείας. Υπολογίζεται ότι ένα υψηλό ποσοστό των ανθρώπων που αυτοκτονούν είχαν νοσήσει από τουλάχιστον μία ψυχική διαταραχή. Οι ψυχικές διαταραχές θεωρείται ότι συμβάλλουν μεταξύ 47 και 74% στον κίνδυνο αυτοκτονίας. Η συναισθηματική διαταραχή είναι η διαταραχή που απαντάται συχνότερα σε αυτό το πλαίσιο. Η κατάθλιψη εντοπίστηκε στο 50-65% των περιπτώσεων αυτοκτονίας, συχνότερα μεταξύ των γυναικών σε σχέση με τους άνδρες. Η κατάχρηση ουσιών και αλκοόλ συνδέεται επίσης στενά με τον κίνδυνο αυτοκτονίας, ειδικά σε μεγαλύτερους εφήβους και άνδρες. Μεταξύ 30-40% των ανθρώπων που πέθαναν από αυτοκτονία αντιμετώπιζαν διαταραχές προσωπικότητας, όπως οριακή ή αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας. Η αυτοκτονία είναι συχνά η αιτία θανάτου σε νέους με διατροφικές διαταραχές, ιδίως νευρική ανορεξία, καθώς και σε άτομα με σχιζοφρένεια, αν και η σχιζοφρένεια ευθύνεται για πολύ λίγες από όλες τις αυτοκτονίες των νέων. Τέλος, έχουν εντοπιστεί συσχετισμοί μεταξύ αυτοκτονιών και διαταραχών άγχους, αλλά είναι δύσκολο να εκτιμηθεί η επίδραση των διαταραχών της διάθεσης και της κατάχρησης ουσιών που συχνά εμφανίζονται σε αυτές τις περιπτώσεις. Γενικά θεωρείται ότι η συν-νοσηρότητα των ψυχικών διαταραχών αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο αυτοκτονίας. Η δέ ύπαρξη ψυχικής διαταραχής σε συνδυασμό με την κατάχρηση ουσιών αυξάνει ακόμα περισσότερο τον κίνδυνο. Ως εκ τούτου, είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει η κατάλληλη μέριμνα και η αναγκαία επιστημονική βοήθεια και υποστήριξη για τα άτομα που αντιμετωπίζουν σοβαρά ζητήματα ψυχικής υγείας και βέβαια η κοινωνία μέσω όλων των θεσμών και των αρμόδιων φορέων της να δείξει έμπρακτα το ενδιαφέρον της.
Προηγούμενες απόπειρες αυτοκτονίας: Πολλές μελέτες εντοπίζουν μία ισχυρή σχέση μεταξύ προηγούμενων προσπαθειών αυτοκτονίας ή ιστορικού αυτοτραυματισμού και αυτοκτονίας. Περίπου το 25-33% όλων των περιπτώσεων αυτοκτονίας προηγήθηκαν μίας προηγούμενης απόπειρας αυτοκτονίας, ένα φαινόμενο που είναι πιο διαδεδομένο στα αγόρια σε σχέση με τα κορίτσια. Η έρευνα έχει δείξει ότι τα αγόρια με προηγούμενη απόπειρα αυτοκτονίας έχουν 30 φορές αύξηση του κινδύνου αυτοκτονίας σε σύγκριση με τα αγόρια που δεν έχουν επιχειρήσει αυτοκτονία. Τα κορίτσια με προηγούμενες απόπειρες αυτοκτονίας έχουν τριπλάσια αύξηση στον κίνδυνο αυτοκτονίας. Σε μελέτες διαπιστώθηκε ότι 1-6% των ανθρώπων που επιχειρούν αυτοκτονία πεθαίνουν από αυτοκτονία τον πρώτο χρόνο.
Χαρακτηριστικά προσωπικότητας: Αν και ο σχεδιασμός αυτοκτονίας μπορεί να διαρκέσει εβδομάδες, μήνες ή και χρόνια, η μοιραία μετάβαση από τον αυτοκτονικό ιδεασμό και τις απόπειρες αυτοκτονίας στη διάπραξη της αυτοκτονίας συμβαίνει συχνά ξαφνικά, απροσδόκητα και παρορμητικά, ειδικά μεταξύ των εφήβων. Οι δυσκολίες στη διαχείριση των έντονων, συχνά αντικρουόμενων συναισθημάτων και διακυμάνσεων της διάθεσης του εφήβου, αποτελούν έναν ακόμα παράγοντα κινδύνου για αυτοκτονία των νέων και πιθανώς εν μέρει αυτή η δυσκολία διαχείρισης συναισθημάτων οφείλεται και σε βιο-νευρολογικούς παράγοντες. Επίσης, βάσει μελετών διαπιστώθηκε ότι νέοι που αυτοκτόνησαν είχαν λιγότερες δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων από τους συνομηλίκους τους. Η συμπεριφορά τους χαρακτηριζόταν από μία μάλλον παθητική στάση. Αυτή η αδυναμία επίλυσης προβλημάτων συνδέεται και με μία «άκαμπτη διαδικασία σκέψης» που συναντάται συχνά σε αυτούς τους νέους. Βάσει αυτού του τρόπου σκέψης, οι άνθρωποι βιώνουν γεγονότα και εκφράζουν τις εμπειρίες τους ως εντελώς «μαύρες» ή «άσπρες», δηλαδή εντελώς καλές ή εντελώς κακές, με λίγο χώρο για απόχρωση και διαβάθμιση. Αυτό εξηγεί επίσης την αυτο-εικόνα τους, που μπορεί να συνοψιστεί σε χαμηλή αυτο-αποτελεσματικότητα και αυτοεκτίμηση, αλλά μπορεί επίσης να οδηγήσει σε θυμό και επιθετική συμπεριφορά, συναισθηματική κρίση και κρίση αυτοκτονίας, ειδικά σε συνδυασμό με τελειομανείς προσωπικότητες.
Οικογενειακοί παράγοντες: Εκτιμάται ότι στο 50% των περιπτώσεων αυτοκτονίας των νέων, εμπλέκονται οικογενειακοί παράγοντες. Ένας σημαντικός παράγοντας είναι το ιστορικό ψυχικών διαταραχών μεταξύ των ίδιων των μελών της οικογένειας, ιδιαίτερα της κατάθλιψης και της κατάχρησης ουσιών. Δεν είναι σαφές εάν αυτές οι διαταραχές επηρεάζουν άμεσα την αυτοκτονική συμπεριφορά του παιδιού, ή έμμεσα. Μπορεί να υπάρχει ένα είδος μίμησης συμπεριφοράς στο παιδί, αλλά οι μελέτες σε παιδιά που έχουν υιοθετηθεί αναφέρουν μεγαλύτερη συνάφεια αυτοκτονικής συμπεριφοράς με βιολογικούς συγγενείς σε σχέση με όσους έχουν υιοθετήσει, στοιχείο που οδηγεί περισσότερο σε μία γενετική εξήγηση. Το τελευταίο είναι επίσης σύμφωνο με το γεγονός ότι μερικές φορές η αυτοκτονική συμπεριφορά των γονέων συνέβη στο παρελθόν, χωρίς να το γνωρίζει το παιδί. Πιθανώς η γενετική και η μίμηση διαδραματίζουν τον δικό τους ρόλο. Η κακή επικοινωνία στην οικογένεια (μικρή ή ακόμα και παντελής έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ των μελών της οικογένειας) εντοπίζεται επίσης σε πολλές περιπτώσεις αυτοκτονίας. Οι άμεσες συγκρούσεις με τους γονείς έχουν μεγάλο αντίκτυπο, αλλά και η απουσία επικοινωνίας και η παραμέληση των αναγκών επικοινωνίας. Επιπλέον, η βία στο σπίτι φαίνεται συχνά να καταγράφεται σε υποθέσεις αυτοχειρίας.
Συγκεκριμένα καθοριστικά γεγονότα στη ζωή ενός παιδιού και έφηβου: Γεγονότα που θεωρούνται καθοριστικά για τη ζωή του έφηβου μπορούν να διαδραματίσουν τον δικό τους αρνητικό ρόλο, όπως η διάλυση σχέσεων, ο θάνατος φίλων και η απόρριψη από συνομηλίκους, δύναται να έχουν μεγάλο αντίκτυπο στην ψυχή τους και εντοπίζονται στο ένα πέμπτο των περιπτώσεων αυτοκτονίας των νέων. Σχολικά προβλήματα και ακαδημαϊκό στρες εντοπίζονται στο 14% των περιπτώσεων αυτοκτονίας. Οι νέοι που εγκαταλείπουν τις σχολικές τους σπουδές και δεν εργάζονται θεωρείται, επίσης, ότι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο αυτοκτονίας. Σε σχέση με τους μαθητές, η αυτοκτονία μπορεί να λάβει χώρα μετά από μία περίοδο απουσίας από το σχολείο, ειδικά για νέους ηλικίας κάτω των 15 ετών. Οι οξείες συγκρούσεις με τους γονείς προηγούνται του 40% των περιπτώσεων αυτοκτονίας. Άλλα συγκεκριμένα στρεσογόνα γεγονότα που σχετίζονται με την αυτοκτονία είναι ο σχολικός εκφοβισμός, ο εκφοβισμός στον κυβερνοχώρο, η ψυχική / σωματική / σεξουαλική κακοποίηση και πειθαρχικής φύσεων προβλήματα, π.χ. με την αστυνομία, το οποίο απαντάται πιο συχνά σε περιπτώσεις αυτοκτονίας με διαταραχές κατάχρησης ουσιών.
Μίμηση: Η μίμηση που μπορεί να οδηγήσει και στις χαρακτηριζόμενες συστάδες ή συμπλέγματα (clusters) αυτοκτονιών, δηλαδή πολλαπλές αυτοκτονίες που λαμβάνουν χώρα εντός συγκεκριμένου χρονικού πλαισίου και ενίοτε εντός συγκεκριμένου γεωγραφικού χώρου. Τα συμπλέγματα αυτοκτονιών που εμφανίζονται σε ένα σύντομο χρονικό διάστημα και άσχετα από τον γεωγραφικό εντοπισμό μπορούν, για παράδειγμα, να εκκινούν από την προβολή στα ΜΜΕ αυτοκτονιών διάσημων προσώπων που χαίρουν της αποδοχής των νέων. Στη δεύτερη περίπτωση όπου οι συστάδες χαρακτηρίζονται από χρονική και γεωγραφική εγγύτητα μπορεί να αφορούν πολλαπλές αυτοκτονίες εντός ιδρυμάτων, νοσηλευτικών, σωφρονιστικών κ.λπ., καθώς επίσης εντός συγκριμένων κοινοτήτων, υποομάδων ή γεωγραφικών περιοχών.
Διαθεσιμότητα μέσων/πρόσβαση στα μέσα διάπραξης της αυτοχειρίας: Πολύ σημαντική διάσταση του θέματος αφορά το γεγονός ότι οι άνθρωποι που σκέφτονται την αυτοκτονία είναι συνήθως αμφίσημοι για αυτήν την απόφαση. Η μετάβαση από τον αυτοκτονικό ιδεασμό στην πράξη της αυτοκτονίας συμβαίνει, όπως είδαμε και προηγουμένως, συχνά παρορμητικά ως αντίδραση σε οξείες ψυχοκοινωνικές πιέσεις, ειδικά μεταξύ των νέων. Συνεπώς, σε αυτές τις περιπτώσεις η διαθεσιμότητα μέσων, το να έχει δηλαδή το παιδί και ο έφηβος εύκολη πρόσβαση μέσα στο ίδιο του το σπίτι σε ένα όπλο για παράδειγμα, μπορεί να είναι ζωτικής σημασίας για αυτήν τη μετάβαση (από τη σκέψη στην πράξη) εκείνη τη στιγμή και για τη συγκεκριμένη φορτισμένη κατάσταση που βιώνει και μάλιστα η επιλεγμένη μέθοδος μπορεί να καθορίσει τη θνησιμότητα των αυτοχείρων. Γι’ αυτό είναι σκόπιμο να υπάρχει μία σχετική πρόβλεψη από τις οικογένειες για τα μέσα στα οποία έχουν πρόσβαση τα παιδιά τους, όταν βρίσκονται μόνα στο σπίτι, ιδίως εάν έχουν εκφράσει αυτοκτονικές σκέψεις ή έχουν στο παρελθόν κάνει απόπειρα αυτοχειρίας.
Είναι σημαντικό επίσης να υπογραμμισθεί ότι γεγονότα που συνοδεύονται από έντονο στρες δύναται σε ορισμένες περιπτώσεις να λειτουργήσουν ως επιβαρυντικοί παράγοντες. Τέτοιου είδους γεγονότα μπορεί να είναι:
• Ο θάνατος αγαπημένου προσώπου.
• Το οξύτατα οικογενειακά προβλήματα.
• Η μετανάστευση.
• Η σχολική «αποτυχία» ή για να είμαστε ακόμα πιο ακριβείς το αίσθημα αποτυχίας στο σχολείο που συχνά διακατέχει τον έφηβο και εδώ επιμένω ότι ο ρόλος του σχολείου και του εκπαιδευτικού είναι καθοριστικός στο να νιώσει κάθε παιδί ότι έχει τον δικό του χώρο στο σχολείο, ότι δεν είναι περιθωριοποιημένο, όπως επίσης να νιώσει κάθε παιδί δημιουργικό και παραγωγικό. Άλλωστε το κάθε άτομο είναι μοναδικό και το εκπαιδευτικό μας σύστημα οφείλει να αναδείξει τη μοναδικότητα και την αξία κάθε μαθήτριας και κάθε μαθητή.
• Η αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος, ιδίως εάν γίνεται απότομα, βίαια, χωρίς να έχει προηγηθεί συζήτηση και προετοιμασία με το παιδί.
• Η διακοπή ενός ερωτικού δεσμού.
• Το αίσθημα αποτυχίας στις διαπροσωπικές σχέσεις.
• Τα τραυματικά βιώματα της παιδικής ηλικίας, όπως η κακοποίηση.
• Η πρόσφατη αυτοκτονία κάποιου φίλου ή συγγενικού προσώπου ή ακόμα και η επέτειος αυτοκτονίας ατόμου του στενού περιβάλλοντος κ.λπ.
Όλα τα παραπάνω όμως πρέπει να εξετάζονται και να αξιολογούνται, ανά περίπτωση και τα συμπεράσματα που εξάγονται να είναι τεκμηριωμένα. Δυστυχώς, οι μύθοι σχετικά με τις αυτοκτονίες είναι πολλοί. Θα ήταν επίσης σκόπιμο, να καταγράψουμε κάποιους από αυτούς, αποσκοπώντας στην ενεργοποίηση γονέων, εκπαιδευτικών και γενικότερα ατόμων που έχουν μία σχέση εμπιστοσύνης με το παιδί:
• Τα άτομα που εκφράζουν την πρόθεσή τους να αυτοκτονήσουν επιθυμούν απλώς να προσελκύσουν την προσοχή και δεν πρόκειται να πραγματοποιήσουν τα λεγόμενά τους. Η πραγματικότητα είναι ότι ένα υψηλό ποσοστό ατόμων που αυτοκτονούν είχαν προειδοποιήσει λεκτικά για την πρόθεσή τους, την οποία τελικά υλοποίησαν.
• Η αυτοκτονία διαπράττεται χωρίς καμία προειδοποίηση. Αν και μιλήσαμε για την παρορμητικότητα με την οποία μπορεί να συνδέεται το πέρασμα στην πράξη (αυτή η κρίσιμη στιγμή μετάβασης από τη σκέψη στην πράξη), η πραγματικότητα είναι ότι το άτομο που πρόκειται να αυτοκτονήσει δύναται να δώσει ενδείξεις και μάλιστα αρκετές των προθέσεών του.
• Είναι ανέφικτη η αποτροπή της αυτοκτονίας, γιατί τα άτομα με τάσεις αυτοκτονίας είναι αποφασισμένα να πεθάνουν. Η πραγματικότητα είναι ότι τα συναισθήματά τους είναι ανάμικτα. Μιλήσαμε ήδη για την αμφίσημη κατάσταση στην οποία βρίσκονται. Με έγκαιρη θεραπευτική παρέμβαση τα συναισθήματα αυτοκτονίας μπορούν να αντιμετωπιστούν και η αυτοκτονία να αποτραπεί. Σίγουρα όχι σε όλες τις περιπτώσεις, αλλά σε κάθε περίπτωση είναι εξαιρετικά κρίσιμης σημασίας η έγκαιρη παρέμβαση.
• Τα άτομα που αυτοκτονούν ή επιχειρούν να αυτοκτονήσουν αντιμετωπίζουν κατ’ ανάγκην κάποιο σοβαρό ψυχικό νόσημα. Η πραγματικότητα είναι ότι αυτοκτονίες μπορεί να διαπραχθούν και από άτομα που βρίσκονται σε ένα σοβαρό αδιέξοδο της ζωής τους και βιώνουν αισθήματα απόγνωσης και απελπισίας.
Συμπερασματικά, οι αυτοχειρίες ανηλίκων συνιστούν ένα σύνθετο και πολύπλοκο φαινόμενο που χρήζει ειδικών προσεγγίσεων και αναμφίβολα πολύ μεγάλης κοινωνικής ευαισθησίας για την προστασία της ανηλικότητας. Σε επίπεδο πρόληψης τόσο οι γονείς, όσο και οι εκπαιδευτικοί είναι σκόπιμο να ενημερώνονται από τους αρμόδιους φορείς, προκειμένου να αναζητήσουν έγκαιρα επιστημονική βοήθεια και να στηρίξουν το παιδί τους σε πολλαπλά επίπεδα. Το σχολείο, στο πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας που υφίσταται ισχυρούς κλυδωνισμούς, είναι επίσης σημαντικό να γίνει μία μεγάλη «αγκαλιά» για όλα τα παιδιά που μπορεί σε κάποια φάση να νιώσουν ότι βρίσκονται σε ένα αδιέξοδο και ότι αδυνατούν να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους. Πρέπει, θεωρώ, να αποτελέσει κύριο ζητούμενό μας το να εστιάσει το σύγχρονο σχολείο στην ουσιαστική επικοινωνία μεταξύ μαθητών και μαθητών-εκπαιδευτικών και να εξαλείψει εντάσεις, συγκρούσεις, εκφοβιστικές πρακτικές που δεν έχουν καμία απολύτως θέση στα σχολεία μας και που οδηγούν μέρος του μαθητικού πληθυσμού σε απομόνωση και περιθωριοποίηση, με απρόβλεπτες κάποιες φορές συνέπειες. Ο κάθε μαθητής και η κάθε μαθήτρια να νιώθουν ασφαλείς και δημιουργικοί στον χώρο του σχολείου και στο σημείο αυτό κρίνω -και με την ιδιότητα της εκπαιδευτικού- ότι έχουμε ακόμα δρόμο να διανύσουμε για την επίτευξη του προαναφερθέντος στόχου. Τέλος, η Πολιτεία μας είναι σκόπιμο να δώσει βαρύτητα στις επιστημονικές δραστηριότητες για την ενίσχυση της ανηλικότητας, προκειμένου να παρέχει στους ανήλικους δημιουργικές διεξόδους και παράλληλα να ενισχύσει την προστασία της ανηλικότητας απέναντι σε σοβαρότατους κινδύνους που απειλούν τη σωματική και ψυχική ακεραιότητα των παιδιών και των εφήβων μας.
Το βλέμμα μας αξίζει να είναι εστιασμένο στην ανηλικότητα και στην κάλυψη των βαθύτερων συναισθηματικών αναγκών της!
Η Αγγελική Καρδαρά είναι Διδάκτωρ Τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ ΕΚΠΑ, Φιλόλογος, Τακτική Επιστημονική Συνεργάτιδα Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕ.Μ.Ε.) & Επιστημονικά Υπεύθυνη του «Crime & Media Lab» ΚΕ.Μ.Ε.
