Η χρήση ουσιών συνιστά αναμφίβολα ένα από τα πιο σοβαρά κοινωνικά ζητήματα, με σύνθετες διαστάσεις και προεκτάσεις οι οποίες χρήζουν μιας συστηματικής διερεύνησης και ολοκληρωμένης παρουσίασης από τα ΜΜΕ, προκειμένου το ευρύτερο κοινό να είναι ενημερωμένο και αφυπνισμένο σε ό,τι αφορά το κρίσιμης σημασίας θέμα της χρήσης ουσιών από ανήλικα άτομα σε μια εποχή με νέα δεδομένα και με σοβαρές προκλήσεις.
Ο Σπύρος Χαριτάτος στο πλαίσιο δημοσιογραφικής του έρευνας για τον τηλεοπτικό σταθμό Open και την ενημερωτική εκπομπή «Τώρα Μαζί» μίλησε με νεαρά άτομα στο ΚΕΘΕΑ ΣΤΡΟΦΗ τα οποία ξεκίνησαν τη χρήση στην εφηβεία, ήρθαν αντιμέτωπα με πολύ σκληρές καταστάσεις, έχασαν τον ίδιο τους τον εαυτό μέσα από την εξάρτηση αλλά με τη δύναμη που κρύβει μέσα του ο ανθρώπινος νους έδωσαν τον σπουδαίο αγώνα της απεξάρτησης για να κερδίσουν ξανά τη ζωή τους. Σήμερα, με το πρόσωπο στην κάμερα και με τα μάτια τους διψασμένα για ζωή, μιλούν για τις καταστροφικές συνέπειες της εξάρτησης από τη μια πλευρά, για την αξία και την ουσία της ζωής χωρίς εξαρτήσεις από την άλλη πλευρά. Ελπίζουμε ότι τα μηνύματά τους θα φτάσουν και σε άλλες οικογένειες και κυρίως σε άλλους νέους ανθρώπους που παλεύουν με εξαρτήσεις και που κάθε μέρα βουλιάζουν όλο και πιο βαθιά στο σκοτάδι. Υπάρχει όμως ελπίδα και πρέπει να πιστέψουμε σε αυτήν.
Πρόκειται για μαρτυρίες – ντοκουμέντο που μπορείτε να παρακολουθήσετε εδώ: «Ο Σπύρος Χαριτάτος στο ΚΕΘΕΑ – ΣΤΡΟΦΗ: Έφηβοι στα ναρκωτικά – μαρτυρίες ντοκουμέντο»
Οι νέοι στο βίντεο περιγράφουν το σκληρό βίωμα της εξάρτησης και του τι αυτό συνεπάγεται. Με το παρόν άρθρο, βασιζόμενη στις μαρτυρίες, επιχειρώ να αναδείξω τι σημαίνει τελικά χρήση για έναν τόσο νέο άνθρωπο, ποιες είναι οι δυσμενέστατες επιπτώσεις της χρήσης τόσο για τον ίδιο τον έφηβο που αυτοκαταστρέφεται όσο και για την οικογένειά του που βλέπει το παιδί της να «χάνεται» σε ένα βαθύ σκοτάδι, να ακροβατεί σε καταστάσεις οριακές, να μπλέκει με παράνομες δραστηριότητες, να κινδυνεύει να βρεθεί στη φυλακή, να απειλείται η σωματική και ψυχική του υγεία, να κινδυνεύει η ίδια του η ζωή. Εξετάσαμε τι μας λένε αυτοί οι νέοι άνθρωποι, τι έζησαν, με ποιες καταστάσεις ήρθαν αντιμέτωποι σε μια πολύ νεαρή ηλικία και πώς αγωνίστηκαν για να κατακτήσουν τη ζωή από την αρχή όταν έφτασαν στο «μηδέν». Το δικό μας μήνυμα είναι ότι μια κοινωνία που έγκαιρα θα αναγνωρίσει το πρόβλημα και θα αναζητήσει μέσα από τη θεραπεία τη λύση, θα μπορέσει πιο αποτελεσματικά να διαχειριστεί το οξύτατο κοινωνικό πρόβλημα της εξάρτησης. Μια κοινωνία που δεν θα γυρίσει την πλάτη της στο εξαρτημένο από ουσίες άτομο, αλλά θα το στηρίξει και θα το υποστηρίξει έμπρακτα, θα του δώσει μια δεύτερη ευκαιρία στη ζωή και βέβαια μια κοινωνία που θα επενδύσει ακόμα περισσότερο στην πρόληψη και την έγκαιρη παρέμβαση, θα προστατεύσει την ανηλικότητα και θα μπορέσει να σώσει ζωές εφήβων.
Παρακολουθώντας το βίντεο με τις μαρτυρίες, έδωσα βαρύτητα στη γλώσσα που χρησιμοποίησαν αυτοί οι νέοι για να περιγράψουν τη ζωή τους στη χρήση, Η γλωσσική ανάλυση δείχνει την κλιμάκωση των δυσμενών επιπτώσεων της εξάρτησης στη ζωή ενός νεαρού ατόμου και τη σταδιακή απώλεια της «ταυτότητας» του. Η χρήση, όπως την περιέγραψαν οι νεαροί, οδηγεί σε μια «εξαρτημένη ζωή», μια ζωή δηλαδή που ορίζεται και καθορίζεται μόνο από τη χρήση. Το εξαρτημένο από ουσίες άτομο δεν μπορεί να υπάρξει αυτόνομο, ούτε όμως να συνυπάρξει με τον περίγυρό του χωρίς να κάνει χρήση. Η χρήση γίνεται ο μοναδικός λόγος ύπαρξής του και η απόλυτη προτεραιότητά του. Συνεπώς, το μυαλό του, το σώμα του, η ψύχη του σταδιακά «φυλακίζονται» στα «δεσμά» της χρήσης και έτσι βλέπουμε ότι καταλύεται ένα πολύ σημαντικό αγαθό για τη ζωή του: η έννοια της «ελευθερίας» – ελευθερίας έκφρασης, ελευθερίας σκέψης, ελευθερίας στο να μπορέσει το άτομο να απολαύσει τις χαρές της ζωής, να δημιουργήσει σχέσεις χωρίς ιδιοτέλεια και συμφέρον, να θέσει σημαντικούς στόχους και να αγωνιστεί για να κάνει πραγματικότητα τα όνειρά του. Το άτομο τελικά εγκλωβίζεται στην εξάρτησή του και παγιδεύεται σε μια πλασματική ζωή, η οποία με την πάροδο του χρόνου του στερεί τα πιο γνήσια και ουσιαστικά στοιχεία της ζωής. Μπορεί να του στερήσει την οικογένειά του, συντροφικές και φιλικές σχέσεις, επαγγελματικές ευκαιρίες, δημιουργικές και εποικοδομητικές διεξόδους ζωής.
Η Ναταλία, που ξεκίνησε τη χρήση στα 17 της χρόνια, στη συνέντευξη που παραχώρησε στον Σπύρο Χαριτάτο ρίχνει φως στο πώς η εξάρτηση αλλάζει ριζικά τη ζωή των εξαρτημένων ατόμων και πώς εν τέλει φτάνει στο σημείο να καθορίσει τη ζωή τους. Το ρήμα «καθορίζω» που χρησιμοποιεί η Ναταλία καταδεικνύει το ότι η χρήση επιδρά στη ζωή των ατόμων με έναν σφοδρό τρόπο. Δεν αλλάζει απλώς την καθημερινότητά τους, αλλά την ορίζει, την προσδιορίζει και τελικά την καθορίζει στιγματίζοντάς την.
Η Ναταλία περιγράφει στο βίντεο: «Η χρήση άλλαξε την καθημερινότητά μου. Τον πρώτο καιρό έβρισκα τη δόση μου, μετά ζητούσα εγώ, έγινε συνήθεια. Ο συνδετικός μου κρίκος με τις παρέες ήταν η χρήση. Καταλάβαινα ότι δεν ταίριαζα με αυτά τα παιδιά, αλλά η χρήση μας ένωνε. Η χρήση καθόριζε τη ζωή μου. Ξεκίνησα τη σχέση με τον σύντροφό μου και δημιουργήθηκε μια σχέση εξάρτησης. Εγώ, εκείνος και η χρήση. Δεν μπορούσα να συνυπάρξω, αν δεν υπήρχε η χρήση. Δεν μπορούσα να πάω στη Σχολή, να πάω βόλτα, να πάω για ψώνια, εάν δεν έπινα».
Από τα προαναφερθέντα μπορούμε να καταγράψουμε τις δυσμενέστατες επιπτώσεις της χρήσης σε όλες τις σημαντικές πτυχές της ζωής του ατόμου. Η νεαρή γυναίκα στο πρόσωπο του συντρόφου της δεν έβλεπε τον έρωτα, αλλά έβλεπε τον «χρήστη». Αποκαλυπτικές οι λέξεις της: «εγώ, εκείνος και η χρήση». Δεν μιλάει ούτε για αγάπη, ούτε για έρωτα, ούτε για πάθος. Μιλάει για μια «σχέση εξάρτησης». Εξίσου, το στοιχείο που την συνέδεε με τις παρέες της είναι η εξάρτηση και όχι η αληθινή φιλία. Λείπει συνεπώς από τη ζωή του εξαρτημένου ατόμου το πηγαίο συναίσθημα, αυτό το υπέροχο μοίρασμα με τους σημαντικούς ανθρώπους της ζωής μας σκέψεων, ιδεών, στιγμών, καθώς τα πάντα στη ζωή ενός εξαρτημένου από ουσίες ατόμου σχετίζονται με τη χρήση. Λέξεις, βλέμματα, κινήσεις, εμπειρίες. Ο συνδετικός κρίκος με τον περίγυρό του είναι επίσης η χρήση και η εξασφάλιση της επόμενης δόσης.
Συγκλονιστικό επίσης είναι το ότι μια νεαρή γυναίκα που θα περιμέναμε να σφύζει από ζωή και να κυνηγά τα όνειρά της δεν μπορεί καν να ασχοληθεί με τα απλά πράγματα της καθημερινότητας, γιατί τόσο οι σωματικές όσο και οι ψυχικές αντοχές σταδιακά εγκαταλείπουν το άτομο που βρίσκεται στην εξάρτηση. Είναι σαν ένας άνθρωπος φυλακισμένος, που δεν μπορεί να ζήσει μια ελεύθερη ζωή, να πάει για ψώνια, να πιει έναν καφέ με τους φίλους του, να πάει στη Σχολή του, να σταθεί στα πόδια του. Αυτή είναι η ζωή της εξάρτησης για ένα νεαρό άτομο που θα μπει στον κόσμο των ναρκωτικών. Μια ζωή που, εάν αναλογιστούμε πώς εξελίσσεται, μας τρομάζει, γιατί δεν αξίζει σε κανέναν άνθρωπο, πόσο μάλιστα σε έναν έφηβο, να νιώθει και να είναι «φυλακισμένος» από την εξάρτησή του. Το γεγονός ότι στην εποχή μας οι εξαρτήσεις αποκτούν και διαφορετικές μορφές (για παράδειγμα, «εθισμός στο διαδίκτυο») είναι ένα επιπρόσθετο στοιχείο που οφείλει να μας προβληματίσει και να αναδειχθεί από τα Μέσα.
Το φλέγον ερώτημα ασφαλώς που ταλανίζει διαχρονικά τις κοινωνίες είναι «γιατί ένας νέος να αρχίσει τα ναρκωτικά»; Οι νεαροί στο βίντεο αναφέρονται σε κάποιους από τους λόγους που μπορούν να οδηγήσουν έναν έφηβο στη χρήση και που οδήγησαν και τους ίδιους στη χρήση. Αναφέρονται ειδικότερα στην περιέργεια, στην ανάγκη του ανήκειν, στην ανάγκη του εφήβου για αποδοχή από ομάδες ομηλίκων, στη μαγκιά της εφηβείας. Πίσω από τη χρήση βλέπουμε όμως να αναδύονται και άλλα σημαντικά στοιχεία, όπως η συναισθηματική ευαλωτότητα νέων ανθρώπων το ασταθές οικογενειακό περιβάλλον που έχει επίσης ανάγκη βοήθειας, στήριξης και καθοδήγησης, η ένταξη σε παρέες ομηλίκων με εμπλοκή σε παραβατικές δραστηριότητες, παρέες δηλαδή που λειτουργούν αποπροσανατολιστικά για τον νέο ο οποίος σε μια ευαίσθητη περίοδο της ζωής του αναζητά την αποδοχή και τον σεβασμό, η έλλειψη δημιουργικών διεξόδων και η αδυναμία εστίασης σε στόχους ζωής οι οποίοι θα έδιναν ένα κίνητρο για θετική δράση. Αυτά είναι στοιχεία που διαδραματίζουν τον δικό τους αρνητικό ρόλο στο να περάσει στην «αντίπερα όχθη» ένα έφηβος, ως εκ τούτου πρέπει να εστιάσουμε στο πώς ο σύγχρονος έφηβος θα «θωρακιστεί» σε πολλαπλά επίπεδα, ώστε να αυξήσει τις αντιστάσεις του και να αντιμετωπίσει πιο αποτελεσματικά τις πολλές και διαφορετικές προκλήσεις με τις οποίες σήμερα έρχεται αντιμέτωπος.
Οφείλουμε ασφαλώς να αναγνωρίσουμε ότι η περίοδος της εφηβείας μπορεί να βιωθεί από έναν αριθμό νέων μέσα από πολύ δύσκολα «μονοπάτια», με έντονα ξεσπάσματα και με μεγάλες συναισθηματικές διακυμάνσεις. Σε αυτό το κομβικό στάδιο της ζωής του νεαρού ατόμου επομένως είναι αναγκαίο και η οικογένεια να είναι καλά προετοιμασμένη και να έχει τις ψυχικές αντοχές ώστε να διαχειριστεί τις εφηβικές «εκρήξεις». Όταν η οικογένεια είναι συναισθηματικά απούσα ή όταν φτάσει και η ίδια σε ένα αδιέξοδο αδυνατώντας να διαχειριστεί αποτελεσματικά όλα όσα περνάει ψυχικά και συναισθηματικά ο έφηβος, τότε τα πράγματα ενδέχεται να εκτροχιαστούν εάν «αφεθούν στην τύχη τους» και δεν αναζητηθεί η κατάλληλη βοήθεια. Αυτό μπορεί να συμβεί σε οικογένειες με διαφορετικά προφίλ, γιατί οι δυσλειτουργίες στο οικογενειακό περιβάλλον όπως έχουμε αναδείξει στο πλαίσιο της αρθρογραφίας, διακρίνονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: τις ορατές και μη ορατές. Έτσι από τη μια πλευρά διαπιστώνεται ότι οξύτατα κοινωνικά προβλήματα που βιώνονται στους κόλπους των οικογενειών, όπως ακριβώς αυτά που περιγράφει ο Μάριος και θα εξετάσουμε ακολούθως, μπορούν να επιδράσουν στον ψυχισμό του ανήλικου ατόμου. Από την άλλη πλευρά όμως και οικογένειες οι οποίες φαινομενικά δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα, αλλά έχουν ένα πολύ καλό μορφωτικό, κοινωνικό, οικονομικό επίπεδο, ενδέχεται να αντιμετωπίσουν εξίσου σοβαρές δυσκολίες στη διαχείριση της εφηβείας. Αυτή είναι μια πραγματικότητα που οφείλουμε να αναδείξουμε πέρα από στερεότυπα και παραμορφωτικούς καθρέπτες.
Σε κάθε περίπτωση πάντως είναι σκόπιμο να μη χρονοτριβήσει η οικογένεια όταν αντιληφθεί ότι ο έφηβος κάνει χρήση. Ούτε να αφήσει τον χρόνο να χαθεί νιώθοντας ενοχές, αλλά να αναγνωρίσει το πρόβλημα έγκαιρα, να μην κλείσει τα μάτια στην πραγματικότητα, όσο σκληρή κι αν είναι και να προχωρήσει στο πιο σημαντικό βήμα, στην αναζήτηση της κατάλληλης επιστημονικής βοήθειας. Πολλές φορές έχω τονίσει την επιτακτική ανάγκη εκπαίδευσης γονέων σε τόσο κρίσιμης σημασίας ζητήματα, ειδικά στο πλαίσιο της σημερινής εποχής. Βαρύνουσας σημασίας, κατά την άποψή μου, είναι και ο ρόλος του σχολείου. Θεωρώ σημαντικό να επιμορφωθούν οι εκπαιδευτικοί σε ζητήματα εξαρτήσεων, ώστε να μπορέσουν να διαδραματίσουν έναν θετικό ρόλο στη ζωή του εφήβου, στην ενίσχυση της πρόληψης και της έγκαιρης παρέμβασης. Ας μη μας διαφεύγει άλλωστε ότι ο έφηβος έχει ανάγκη να έχει δίπλα του «πρόσωπα αναφοράς». Ενήλικα άτομα που θα πιστέψουν σε εκείνον και θα του δείξουν έμπρακτα την αποδοχή, την εκτίμηση και τον σεβασμό.
Ο Μάριος, ο οποίος ξεκίνησε τη χρήση στα 12 του χρόνια, περιγράφει στον Σπύρο Χαριτάτο πώς και γιατί ένας νέος άνθρωπος μπορεί να οδηγηθεί στα ναρκωτικά. Οι λέξεις που χρησιμοποιεί είναι αποκαλυπτικές της ανάγκης του εφήβου να νιώσει ότι ανήκει σε μια ομάδα και ότι είναι αποδεκτός από αυτή την ομάδα, ότι αυτή η ομάδα τον αναγνωρίζει ως ένα άτομο σημαντικό. Στο σημείο αυτό, συνεπώς, θα υπογραμμίσω το πόσο σπουδαίο είναι τόσο το οικογενειακό περιβάλλον όσο και το σχολείο -η εκπαιδευτική κοινότητα- να «αγκαλιάσουν» τον έφηβο και να αναδείξουν τη μοναδικότητα κάθε παιδιού, γιατί κάθε παιδί άλλωστε είναι ξεχωριστό και αναζητά -τόσο στο σπίτι όσο και στο σχολείο- τον δικό του χώρο και χρόνο. Ο Μάριος περιγράφει: «Η εικόνα του μάγκα είναι ένας λόγος να ξεκινήσει κάποιος τα ναρκωτικά. Να νιώσει ότι είναι κάποιος σημαντικός. Ότι έχω ένα ‘αξίωμα’, επειδή έχω κάνει χρήση. Ένα μοναχικό άτομο επίσης που δεν έχει καλές σχέσεις με την οικογένειά του μπορεί να κάνει χρήση για να νιώσει ότι ανήκει κάπου. Είναι πάρα πολύ σημαντική και η έκφραση. Πάρα πολλά παιδιά δεν έχουν μάθει να εκφράζονται. Όταν ένα άτομο κρατά πολλά συναισθήματα μέσα του, νιώθει ένα βάρος» και στη συνέχεια μας μιλάει για το ασταθές οικογενειακό περιβάλλον και το πώς αυτή η αστάθεια επέδρασε στον δικό του ψυχικό κόσμο με ένα αρνητικό πρόσημο: «Μεγάλωσα σε ένα ασταθές οικογενειακό περιβάλλον. Μονογονεϊκή οικογένεια. Η μητέρα μου είχε πρόβλημα με το αλκοόλ. Δεν υπήρχε ζεστασιά μέσα στο σπίτι».
Ο Μάριος χρησιμοποίησε δύο ρήματα μεγάλης συναισθηματικής βαρύτητας για να δείξει το πόσο βαθιά η χρήση επηρέασε κάθε πτυχή της ζωής του και τον οδήγησε σε ένα τέλμα. Χρησιμοποίησε το ρήμα «βούλιαξα» και αναφερόμενος στη ζωή του και στο εάν θέλει να ζήσει χρησιμοποίησε το ρήμα «διαπραγματεύτηκα». Ειδικότερα επεσήμανε: «Βούλιαζα όλο και περισσότερο στο κομμάτι της χρήσης. Έφτασα σε ένα σημείο να διαπραγματεύομαι αν θέλω να ζήσω ή όχι. Ήταν η νούμερο ένα προτεραιότητα η χρήση που βάση αυτής κυλούσε όλη η ζωή».
Ομολογώ ότι σε αυτό ακριβώς το σημείο -και ως μητέρα εφήβων και ως εκπαιδευτικός και ως ερευνήτρια κοινωνικών και εγκληματολογικών θεμάτων- λύγισα συναισθηματικά, γιατί όταν ένας νέος άνθρωπος εξομολογείται ότι εξαιτίας της χρήσης έφτασε στο σημείο να διαπραγματεύεται την ίδια του τη ζωή, να αναρωτιέται αν θέλει να ζήσει ή όχι, ένα καμπανάκι χτυπά στην ευρύτερη κοινωνία για την ανάγκη προστασίας της ανηλικότητας. Με συγκλονίζει το γεγονός ότι αυτήν τη στιγμή και άλλοι έφηβοι ενδέχεται να βιώνουν αυτά τα τόσο αρνητικά συναισθήματα και να πονούν σωματικά αλλά κυρίως ψυχικά εξαιτίας της εξάρτησής τους.
Τον προσωπικό του «πάτο», όπως ο ίδιος τον χαρακτηρίζει, έφτασε ο Μάριος στα 18 του μόλις χρόνια και εδώ μας εξηγεί ότι η χρήση έχει τρεις αδιέξοδους δρόμους, που είναι ο θάνατος, η φυλακή, το ψυχιατρείο. «Εγώ είχα φτάσει ένα βήμα πριν από όλα αυτά και κάποια ήταν να γίνουν κιόλας».
Στη δική του ιστορία, όμως, η φωνή της λογικής κάποια στιγμή υπερίσχυσε: «Υπήρχε μέσα μου αυτή η φωνή της λογικής μπροστά στον χαρακτήρα του χρήστη που ήταν τέρας».
Η αναφορά του Μάριου στο «τέρας του χρήστη» μας δείχνει το πόσο η χρήση μπορεί να αλλοιώσει τον χαρακτήρα του ατόμου και να τον μετατρέψει σε κάτι που δεν είναι. Σε ένα πρόσωπο που δεν μπορεί να αναγνωρίσει ούτε το ίδιο το άτομο, ούτε η οικογένειά του, ούτε οι πραγματικοί του φίλοι. Μπορεί να το μετατρέψει ακόμα και σε ένα «τέρας», που πρόκειται ασφαλώς για έναν πολύ σκληρό χαρακτηρισμό, αλλά μας δείχνει το πώς η χρήση «ξεσκίζει» σταδιακά την ανθρώπινη ψυχή, αφαιρεί από το άτομο τα θετικά χαρακτηριστικά του και το οδηγεί ακόμα και σε ακραίους δρόμους για να μπορέσει να εξασφαλίσει τη δόση του.
Ο Θοδωρής, ο οποίος ξεκίνησε τη χρήση στα 15 του χρόνια, περιγράφει στο βίντεο και στον Σπύρο Χαριτάτο τα όρια στα οποία κινείται ένας έφηβος χρήστης. Στο σημείο αυτό κρατώ το ουσιαστικό ‘ευγνωμοσύνη’ που χρησιμοποίησε αυτός ο νέος για να εκφράσει το πώς ένιωθε προς εκείνους που του εξασφάλιζαν τη δόση του. Χρησιμοποίησε το ουσιαστικό ‘ευγνωμοσύνη’ που έχει ένα ειδικό γλωσσικό «βάρος», καθώς ερμηνεύεται ως η αναγνώριση της ευεργεσίας από κάποιον προς ένα άλλο άτομο, η βαθιά εκτίμηση και η έντονα φιλική διάθεσή. Αυτά τα τόσο σπουδαία και δυνατά συναισθήματα μπορεί να νιώσει ένα εξαρτημένο από ουσίες άτομα προς εκείνους που τον οδηγούν ακόμα πιο βαθιά στο σκοτάδι, ακόμα πιο κοντά στην απόλυτη καταστροφή του. Συνεπώς, αυτή ακριβώς η λέξη μας δείχνει το πόσο αποπροσανατολισμένοι μπορεί να είναι κάποιοι έφηβοι, πόσο διαστρεβλωμένη εικόνα έχουν για τη ζωή και πόσο εύκολα μπορούν να παρασυρθούν από επιτήδειους, ειδικά εάν δεν έχουν αναπτύξει μια δυναμική προσωπικότητα ώστε να μπορέσουν να πουν «όχι» και να επιλέξουν άλλον δρόμο ζωής, πιο φωτεινό, δημιουργικό, παραγωγικό και εποικοδομητικό: «Ένιωθα ευγνωμοσύνη για όσους μου εξασφάλιζαν τη δόση. Στην αρχή έκανα χρήση δωρεάν. Μετά όμως έπρεπε να πληρώνω. Τα ναρκωτικά δεν είναι δωρεάν, τα ναρκωτικά είναι ακριβά. Κολλάς. Χρήση και παραβατικότητα. Δεν μπορείς να φύγεις εύκολα».
Ο Άλεξ, ξεκίνησε τη χρήση στα 15 του χρόνια και μιλάει στον Σπύρο Χαριτάτο για τα ξεσπάσματά του, τα οποία αποτελούν ένα ‘καμπανάκι κινδύνου΄ για τις οικογένειες που βλέπουν τον έφηβο να αλλάζει τελείως, να γίνεται επιθετικός και βίαιος, να απομακρύνεται από τους φίλους του, να εγκαταλείπει τις σχολικές του σπουδές ή να έχει πολύ χαμηλές σχολικές επιδόσεις, να αποσύρεται από τις άλλοτε αγαπημένες δραστηριότητές του, να είναι σαν να παραιτείται από την ίδια του τη ζωή: «Τα είχα παρατήσει όλα, αντιδρούσα στα πάντα. Ξέσπαγα, πέρναγα την εφηβεία μου. Είχα κάνει το σπίτι ξενοδοχείο, είχα απομακρυνθεί από τις παρέες που έκανα».
Ο Νικόλας ξεκίνησε τη χρήση στα 18 του χρόνια, «χαλαρά» σε μια εκδρομή, με την παρέα για να περάσει καλά. Κι όμως η σκέψη ότι «θα περάσω καλά με την παρέα στην εκδρομή δοκιμάζοντας ουσίες και δεν θα συμβεί σε μένα να εθιστώ» είναι αποπροσανατολιστική, γιατί η εξάρτηση είναι τόσο εθιστική για τον ανθρώπινο νου που σε πολλές περιπτώσεις ο έφηβος δεν μπορεί να σταματήσει. Όπως περιγράφει ο Νικόλας: «Ξεκινάς από μια ήπια χρήση. Δοκίμασα χόρτο στην πενθήμερη, μετά από κάποιο σημείο όμως δεν σου φτάνει αυτό, γίνεται μέρος της καθημερινότητάς σου».
Εξηγεί ποια βαθύτερη συναισθηματική και ψυχολογική του ανάγκη του κάλυπτε η χρήση: «Με τη χρήση ένιωθα σημαντικός, ρίσκαρα, ήξερα ότι μπορεί να μου αρέσει και συνειδητοποιημένα τελείως δεν ήθελα να βγω από αυτό που έβλεπα στη χρήση ως ευτυχία και ότι μου έδινε θάρρος να κάνω πράγματα που ντρεπόμουν να κάνω. Για παράδειγμα θάρρος να μιλήσω στις κοπέλες, θάρρος να πω αυτό που νιώθω».
Καθίσταται εμφανές ότι ένας νέος άνθρωπος έχει ανάγκη έκφρασης. Έχει ανάγκη να ενδυναμωθεί, προκειμένου να μπορεί να εκφράσει όλα τα συναισθήματα που κατακλύζουν την ψυχή του και στην περίοδο της εφηβείας αποκτούν μια τρομακτική δύναμη. Δεν είναι τυχαίο ότι και ο Νικόλας και ο Μάριος στο βίντεο μιλούν για τη σπουδαιότητα της έκφρασης συναισθημάτων και δείχνουν το πώς ένας έφηβος που θα καταπιέσει όσα νιώσει, που θα προσπαθήσει να κρύψει βαθιά μέσα του όλα εκείνα τα συναισθήματα που πλημμυρίζουν την ψυχή του, θα φτάσει στο σημείο να κουβαλά ένα βάρος μέσα του και σε μια ευάλωτη στιγμή του μπορεί να παρασυρθεί από επιτήδειους που θα του υποσχεθούν τον «παράδεισο» με αντάλλαγμα την «κόλαση». Όλα ξεκινούν μέσα σε μια πλασματική φούσκα χαράς και αδρεναλίνης, που σύντομα σπάει αποκαλύπτοντας τη γυμνή, σκληρή πραγματικότητα την οποία ένας νέος άνθρωπος δεν περιμένει ότι θα βιώσει. Η πραγματικότητα περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την ψυχική εξάντληση, τον σωματικό και πρωτίστως τον συναισθηματικό πόνο, τη μοναξιά, τη ματαίωση, τις απώλειες αγαπημένων ανθρώπων που δεν μπορούν να αντέξουν την αυτοκαταστροφή του δικού τους ανθρώπου.
Ο Νικόλας μιλάει για τον πόνο αλλά και για τη μοναξιά της εξάρτησης: «Ένιωθα πόνο, συναισθηματικό πόνο όταν δεν είχα να πιω ναρκωτικά. Οι καθαροί μου φίλοι, παρέα από το νηπιαγωγείο, με έκαναν στην άκρη. Έκανα παρέα με φίλους που δεν ήταν για μένα. Εθελοτυφλούσα».
Ο δρόμος της θεραπείας υπήρξε η διέξοδος για αυτούς τους νέους ανθρώπους που στην εφηβεία τους αντιμετώπισαν επώδυνες καταστάσεις, οι οποίες δεν συνάδουν με την ανηλικότητα και την ομορφιά της ζωής και είδαν να αλλάζει δραματικά η καθημερινότητά τους. Ο Νικόλας μέσα από τον δικό του αγώνα περνά ένα μήνυμα αισιοδοξίας, επισημαίνοντας τι έμαθε μέσα από τον δρόμο της θεραπείας: «Έμαθα το κομμάτι των σχέσεων, να χτίζω καθαρές σχέσεις χωρίς κάποιο συμφέρον ή αντάλλαγμα. Έμαθα να αγαπάω και να σέβομαι τον εαυτό μου, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Είμαι περήφανος για τον εαυτό μου και για ό,τι έχω καταφέρει. Θέλω να καταφέρω να βοηθήσω κι άλλα παιδιά και αυτός είναι στόχος μου».
Η Ναταλία τονίζει: «Δεν ντρέπομαι γι’ αυτό που είμαι και γι’ αυτό που έχω γίνει, οπότε δεν έχω να κρύψω κάτι» και συνεχίζει «Το Α και το Ω είναι η αγάπη προς τον εαυτό μου. Αγαπάω τους άλλους, γιατί πρώτα αγαπάω τον εαυτό μου».
Συνοψίζοντας, λέμε συχνά ότι το μέλλον μας είναι τα παιδιά μας, είναι η νέα γενιά. Αυτό όμως πρέπει να το αποδείξουμε στην πράξη. Να μη γυρίζουμε την πλάτη στα παιδιά εκείνα που λύγισαν συναισθηματικά, που έχασαν τον εαυτό τους και που ξεπέρασαν τα προσωπικά τους όρια παλεύοντας με τους προσωπικούς τους «δαίμονες», αναζητώντας την αποδοχή και την «ταυτότητά» τους. Τα παιδιά είναι ο καθρέπτης μας και τα παιδιά που παλεύουν με τις εξαρτήσεις τους πρέπει να υποστηριχθούν σε πολλά επίπεδα, ώστε να βγουν από τις «φυλακές του νου» που κρατούν εγκλωβισμένα τα όνειρά τους. Είναι πολύ σημαντικό για τις σύγχρονες κοινωνίες να επενδύσουν στην ανηλικότητα και τη νεότητα, να βοηθήσουν τον νέο της σημερινής εποχής να χτίσει μια δυνατή και δυναμική προσωπικότητα, να του διδάξουν τρόπους έκφρασης και διεύρυνσης των οριζόντων του, να του προσφέρουν δημιουργικές διεξόδους. Είναι σαφές ότι ένας νέος που έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό του, που πιστεύει στην αξία του και στα όνειρά του, που έχει μάθει από την οικογένεια και το σχολείο να εστιάζει σε προσωπικούς και συλλογικούς στόχους και τυγχάνει εκτίμησης και αποδοχής, προετοιμάζεται καλύτερα για την ενήλικη πορεία ζωής και είναι περισσότερο «θωρακισμένος» απέναντι στις πολλαπλές προκλήσεις σε σχέση με έναν νέο που βιώνει διαρκείς ματαιώσεις, που απορρίπτεται από το οικογενειακό του περιβάλλον, που αισθάνεται περιθωριοποιημένος από το εκπαιδευτικό σύστημα, που έχει αδυναμία έκφρασης συναισθημάτων, που αδυνατεί να ονειρευτεί και να θέσει στόχους οι οποίοι για άλλους νέους αποτελούν ένα ισχυρό κίνητρο για πρόοδο και εξέλιξη. Η εμπιστοσύνη στη νέα γενιά και η ενδυνάμωσή της ας είναι επομένως τα θεμελιώδη εκείνα στοιχεία στα οποία θα επενδύσουν οι σύγχρονες κοινωνίες, με στόχο ένα καλύτερο μέλλον για τους νέους μας.
