Αναφερόμενος στα δύο πορίσματα των Εξεταστικών Επιτροπών της Ελληνικής και της Κυπριακής Βουλής, σε σχέση με την διαφυγή του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου την 15ην Ιουλίου 1974 από το Προεδρικό Μέγαρο, σημειώνω ότι αυτά παρουσιάζουν αδικαιολόγητα κενά ενώ δεν συμφωνούν μεταξύ τους.
Στις μαρτυρίες τους οι πρωταγωνιστές του πραξικοπήματος Ταξίαρχος Μιχαήλ Γεωργίτσης, μέχρι την 15ην Ιουλίου 1974 Διοικητής της ΙΙΙ Ανωτέρας Τακτικής Διοίκησης και ο Συνταγματάρχης Κωνσταντίνος Κομπόκης, Διοικητής των Καταδρομών στην Κύπρο, στις μαρτυρίες τους λένε τη μισή αλήθεια για τη διαφυγή του Μακαρίου, όπως το ίδιο και πολλοί άλλοι “πρωταγωνιστές” της εποχής εκείνης. Ο καθένας για τους δικούς του λόγους…
Είναι επίσης αξιοσημείωτο το παρακάτω κείμενο όπως έχει δημοσιευθεί στον Τύπο: “Φάκελος Κύπρου- Σε σκοπιμότητα και απόκρυψη της ιστορικής αλήθειας εκ μέρους της Επιτροπής για τον φάκελο της Κύπρου ως προς τη σωτηρία και διαφυγή του Προέδρου της Δημοκρατίας, Αρχιεπίσκοπου Μακαρίου την ημέρα του πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 1974, αναφέρεται ο Τάκης Τσαγκάρης, Διοικητής 3ου Λόχου και Ανώτερος Υπαστυνόμος κατά το Πραξικόπημα”. Επισημαίνουμε ακόμη τη δημόσια αντιπαράθεση του Τάκη Τσαγκάρη με τον Πρόεδρο της Επιτροπής για τον Φάκελο της Κύπρου, Mαρίνο Συζόπουλο, ακριβώς για το θέμα της διαφυγής του Μακάριου.
Στο πόρισμα της Βουλής των Αντιπροσώπων καταγράφονται τα ακόλουθα: Επιβεβαίωση “Του λοχαγού του Εφεδρικού Τ. Τσαγκάρη, που τη στιγμή της διαφυγής ολοκλήρωσε την επιχείρηση κατάληψης του στρατοπέδου του 9ου Τ.Σ. που γειτνιάζει με το Προεδρικό από την δυτική πλευρά”. Θα αναφερθούμε στη συνέχεια για το 9ο Τακτικό Συγκρότημα.
ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ
Ο χώρος από τον οποίο διέφυγε ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, στο δυτικό μέρος του Προεδρικού Μεγάρου, συνορεύει με στρατόπεδο της Εθνικής Φρουράς το οποίο εκτείνεται και εφάπτεται της οδού Προδρόμου. Το στρατόπεδο, το 1974, ονομαζόταν 9ο Τακτικό Συγκρότημα, το οποίο ανήκε στην ΙΙΙ Ανωτέρα Τακτική Διοίκηση. Το 9ο ΤΣ επόπτευε το 241 Τάγμα Πεζικού, το οποίο βρισκόταν στο δάσος της Αθαλάσσας, και ήταν τάγμα εκπαίδευσης εθνοφρουρών μετά την ορκωμοσία τους στα ΚΕΝ.
Το στρατόπεδο του 9ο Τ.Σ., λίγες εβδομάδες πριν από το πραξικόπημα, και μετά από διαταγή του ΓΕΕΦ, εγκαταλείπεται / διαλύεται και τα γραφεία, που στεγαζόταν η Διοίκηση του, μετακινήθηκαν στην έδρα του 241 ΤΠ στην Αθαλάσσα. Τότε υπηρετούσα στο 1 & 4 Επιτελικό Γραφείο της ΙΙΙ ΑΤΔ με Διευθυντή τον ήρωα Αντισυνταγματάρχη Χρίστο Φώτη και Διοικητή τον Συνταγματάρχη και μετέπειτα Ταξίαρχο Μιχαήλ Γεωργίτση. Με βάση την διαταγή του ΓΕΕΦ, πέρασα τις λεπτομέρειες στο βιβλίο Ημερήσιας Διαταγής της ΙΙΙ ΑΤΔ και ετοίμασα τις σχετικές διαταγές για το 9ο Τ.Σ. και το 241 ΤΠ, το οποίο θα αναλάμβανε, με βάση την διαταγή, την ευθύνη για την ασφάλεια των εγκαταστάσεων του Στρατοπέδου. Στρατιώτες από το 241 ΤΠ μετέβαιναν το πρωί και το απόγευμα και εκτελούσαν χρέη σκοπού/φρουρού στο 9ο Τ.Σ.
Το στρατόπεδο την 15η Ιουλίου 1974 ήταν εγκαταλελειμμένο και δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα ότι σε αυτό υπήρχαν στρατιώτες η αξιωματικοί. Πολλά γράφτηκαν και πολλά λεχθήκαν και μεταδόθηκαν σε εκπομπές, χωρίς αυτά να ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Στα πολλά παραπλανητικά που αναφέρονται στα πορίσματα και στις μαρτυρίες του Φάκελου της Κύπρου είναι και αυτό σχετικά με το 9ο Τακτικό Συγκρότημα.
Και εγείρεται το ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί η τουλάχιστον έπρεπε να εξεταστεί, από την Επιτροπή της Βουλής των Αντιπροσώπων. Ποιος πήρε την απόφαση το 1974 να “ξηλωθεί” το στρατόπεδο του 9ου Τακτικού Συγκροτήματος; Το Υπουργικό Συμβούλιο του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου ή το ΓΕΕΦ; Πολλά μπορούν να εξηγηθούν αν έχουμε την σαφή αυτή πληροφορία για το ποιος και πότε πήρε την απόφαση.
Αναφέρει ο Ταξίαρχος Γεωργίτσης στην εξεταστική επιτροπή της Βουλής των Ελλήνων στις 2 Ιουλίου 1986: “Μπλέτσας: Πότε μάθατε εσείς ότι ο Μακάριος διεσώθη; Γεωργίτσης: Την Τρίτη, που ήρθε ένας ιδιώτης που ευρίσκετο στο κυλικείο του Προεδρικού Μεγάρου. Μπλέτσας: Πώς διεσώθη; Από που έφυγε; Γεωργίτσης: Έφυγε από την περιοχή… Όπως ήταν το Προεδρικό Μέγαρο ήταν ένα στρατόπεδο, το οποίο είχε καταλάβει το Επικουρικό Σώμα και από εκεί βγήκε έξω, επήρε ένα ιδιωτικό όχημα και έφυγε. Μπλέτσας: Δεν κλείσατε εκείνη την έξοδο; Γεωργίτσης: Οχι. Μπλέτσας: Γιατί; Γεωργίτσης: Διότι δεν υπήρχαν δυνάμεις”.
Αποφεύγει να αναφέρει ότι λίγες εβδομάδες προηγούμενα, ενώ ήταν Διοικητής της ΙΙΙ ΑΤΔ “ξήλωνε” το στρατόπεδο του 9ου Τακτικού Συγκροτήματος, το οποίο υπαγόταν στη Διοίκηση του.
Στη δική του μαρτυρία ο Συνταγματάρχης Κωνσταντίνος Κομπόκης, ο οποίος σχεδίασε όλες τις ενέργειες για το πραξικόπημα, δεν αναφέρει επίσης τίποτα για το 9ο Τακτικό Συγκρότημα, αλλά επιβεβαίωσε μόνο τον χώρο από όπου διέφυγε ο Μακάριος, δηλαδή τη δυτική πλευρά που έμεινε ακάλυπτη. Όπως αναφέρει στην κατάθεση του, οι οδηγίες του Ταξίαρχου Δημήτριου Ιωαννίδη ήταν να αφεθεί ο Μακάριος να διαφύγει, και όπως ανάφερε στη επιτροπή, άφησε ακάλυπτη τη δυτική πλευρά του Προεδρικού Μεγάρου.
Την εκδοχή του Συνταγματάρχη Κωνσταντίνου Κομπόκη απεδέχθη η εξεταστική Επιτροπή της Βουλής των Ελλήνων και την συμπεριέλαβε στο πόρισμα της ενώ αντίθετα η εξεταστική Επιτροπή της Βουλής των Αντιπροσώπων δεν την υιοθέτησε.
ΤΟ 9Ο ΤΑΚΤΙΚΟ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ ΚΑΙ ΤΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ
Επιβεβαιωτικό της εγκατάλειψης του στρατοπέδου του 9ου Τακτικού Συγκροτήματος αποτελεί το πολεμικό ημερολόγιο της ΙΙΙ Α.Τ.Δ. που υπογράφεται από τον Συνταγματάρχη Γεώργιο Αζίνα, ο οποίος ανέλαβε την Διοίκηση της ΙΙΙ ΑΤΔ από τον Συνταγματάρχη Σωτήριο Λιανά την 15η Αύγουστου 1974, εν μέσω της δεύτερης φάσης της Τουρκικής εισβολής.
Αναφέρεται στο Πολεμικό Ημερολόγιο της ΙΙΙ ΑΤΔ της 20 Αυγούστου 1974:
‘’3. ΗΜΕΤΕΡΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ
α) Η διάταξης των Μονάδων της ΙΙΙ ΑΤΔ με το τελευταίο φως της σήμερον είχε ως ακολούθως:
- Σταθμός Δοκήσεις ΙΙΙ ΑΤΔ. Εις παλαιά και αρχική θέση εντός Λευκωσίας (έναντι σταδίου Γ.Σ.Π)
- 3ον Τακτικό Συγκρότημα
α)Σταθμός διοικήσεως εις θέση WD 314907, πρώην στρατόπεδον 9ου Τακτικού Συγκροτήματος εν Λευκωσία.’’
Το 3ο Τακτικό Συγκρότημα είχε την βάση του στην Κερύνεια και μετακινήθηκε στην Λευκωσία στις εγκαταστάσεις του πρώην στρατοπέδου του 9ου Τακτικού Συγκροτήματος, δίπλα και δυτικά του Προεδρικού Μεγάρου, μετά την λήξη της δεύτερης φάσης της Τούρκικης εισβολής, στις 20 Αυγούστου 1974. Αυτό καταγράφεται και στις αναδιατάξεις των Συγκροτημάτων και Μονάδων της ΙΙΙ ΑΤΔ όπως είχαν αποφασιστεί μετά την προέλαση των Τουρκικών στρατευμάτων. Όλα τα σχετικά υπάρχουν στο αρχείο της ΙΙΙ ΑΤΔ. Υπάρχουν με τον γραφικό μου χαρακτήρα, όλες οι Ημερήσιες Διαταγές και τα σχετικά έγγραφα που τηρούσαμε στο 1ο & 4ο Επιτελικό Γραφείο της ΙΙΙ ΑΤΔ.
Η επιβεβαίωση αποτελεί στην πραγματικότητα μαρτύρια που για πρώτη φορά αναφέρεται και που ανατρέπει και τηλεοπτικές και άλλες μαρτυρίες, που αναφέρουν ανακρίβειες και μισές αλήθειες, ότι τάχα έγιναν μάχες για να καταληφθεί το στρατόπεδο του 9ου Τακτικού Συγκροτήματος, το οποίο ήταν εγκαταλελειμμένο!
Επίσης διαφωτιστική και για του λόγου του αληθές είναι η κατάθεση του Ταγματάρχη Κωνσταντίνου Κοντωση, αξιωματικού του 2ου Επιτελικού Γραφείου του ΓΕΕΦ ( ο αξιωματικός που στις 11/7/1974 έφερε το διάγγελμα και τα ονόματα των υποψήφιων “προέδρων”).Αναφέρει στην εξεταστική επιτροπή της Βουλής των Ελλήνων (18.9.1986, Φ.Κ. 6ος Τόμος, σελ.18), όπως δόθηκαν πρόσφατα στην δημοσιότητα από την Βουλή των Αντιπροσώπων:
“ Δημήτριος Παγορόπουλος: Κύριε μάρτυς, όταν έγινε το πραξικόπημα ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος διέφυγε από το Προεδρικό Μέγαρο, έτσι; Κ.Κοντωσης: Μάλιστα. Δημήτριος Παγόροπουλος: Διέφυγε από μία δίοδο η οποία ήταν αφύλακτη. Κ.Κοντωσης: Μάλιστα. Δημήτριος Παγόροπουλος: Το ότι έμεινε η δίοδος αφύλακτη ήταν από λάθος των αξιωματικών, η διότι διετάχθη σκοπίμως να μείνει αφύλακτη; Τι γνωρίζεται πάνω σ ’αυτό; Κ.Κοντωσης: Επί του θέματος αυτού δεν γνωρίζω τίποτε, αλλά έχω μια αμφιβολία η οποία δεν ξέρω εάν θα μου επιλυθεί και εμένα. Στη περιοχή εκεί πίσω, δεν ξέρω ακριβώς σε τι απόσταση, είχα μάθει ότι υπήρχε ένα τάγμα, το οποίο είχε διαλυθεί λίγες μέρες νωρίτερα. Δεν ξέρω γιατί, πώς, τίποτε άλλο, ούτε ποιος έδωσε τη διαταγή ούτε τίποτα. Δημήτριος Παγορόπουλος: Ακούσατε τίποτα αν ήταν επίτηδες η από λάθος; Κ.Κοντωσης: Όχι, τίποτε δεν άκουσα.”
Δυστυχώς οι σκοπιμότητες και η μικροπολιτική μόλυναν, για ακόμη μια φορά, την ιστορική αλήθεια. Η επιτροπή υιοθετούσε μαρτυρίες που βόλευαν το πόρισμα που ήθελαν να περάσουν στην κοινή γνώμη, ενώ δεν κάλεσαν για μαρτυρία εκείνους που έπρεπε! Αποτέλεσμα, στα δυο πορίσματα να υπάρχουν ανακρίβειες και λάθη και που δυστυχώς αναπαράγονται από πολλούς, σε άρθρα, βιβλία και συνεντεύξεις στα ΜΜΕ.
Κάνω έκκληση στον Πρόεδρο της Βουλής των Αντιπροσώπων όπως δοθούν στην δημοσιότητα , χωρίς χρονοτριβή, οι καταθέσεις των μαρτύρων που εξετάστηκαν, για τα γεγονότα του 1974, στην Εξεταστική Επιτροπή της Κυπριακής Βουλής. Δεν είναι δυνατόν να αφεθεί η ιστορική αλήθεια να καταπατάτε για “λογής- λογής” πολιτικές και άλλες σκοπιμότητες.
***Προσωπική μαρτυρία για τη διαφυγή του Μακάριου από το Προεδρικό Μέγαρο την 15ην Ιουλίου 1974. Ο Θεόδωρος Χαραλάμπους ήταν εκείνη την περίοδο Βοηθός 4ου Επιτελικού Γραφείου ΙΙΙ Ανωτέρας Τακτικής Διοίκησης 1974 – Δημοσιεύθηκε πρώτη φορά στις 12 Ιουλίου 2020
Ο Θεόδωρος Χαραλάμπους είναι Καθηγητής Πανεπιστήμιου
