Η Έκτακτη Σύνοδος της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ για την Ουκρανία

Σε μια από τις πλέον σπάνιες διαδικασίες που ακολουθεί ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ προχώρησε στις 28 Φεβρουαρίου 2022 σε συζήτηση του ζητήματος που αφορά στην επέμβαση της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η εν λόγω Σύνοδος αποτελεί την 11^η τέτοια έκτακτη Σύνοδο από το 1950, όταν υιοθετήθηκε το Ψήφισμα 377Α (V), γνωστό ως «Ενωμένοι για την διατήρηση της  Ειρήνης που επιτρέπει τέτοιες διαδικασίες.

Το εν λόγω Ψήφισμα επιτρέπει στην Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ να αναλάβει δράση σε θέματα διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας όταν το Συμβούλιο Ασφαλείας δεν δύναται να το πράξει λόγω έλλειψης ομοφωνίας μεταξύ των μονίμων μελών του που έχουν το δικαίωμα αρνησικυρίας (βέτο). Η εξουσιοδότηση που δίνεται στην Γενική Συνέλευση στη βάση του Ψηφίσματος 377^Ααφορά στην υποβολή συστάσεων προς τα Κράτη – Μέλη και δεν είναι δεσμευτική, επέχει όμως ιδιαίτερης σημασίας ανάλογα με το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας στην διαδικασία υιοθέτησης τέτοιων ψηφισμάτων.

Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ ψήφισε με 11 ψήφους υπέρ, 1 εναντίον (Ρωσία) και 3 αποχές (Κίνα, Ινδία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα) για την πολύ σπάνια σύγκληση έκτακτης συνόδου των 193 μελών της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ. Λόγω του ότι δεν αποτελεί ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφάλειας, δεν ισχύουν οι κανόνες που αφορούν στις αρνητικές ψήφους (βέτο – δικαίωμα αρνησικυρίας από μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας). Η απόφαση απαιτούσε μόνο πλειοψηφία θετικών ψήφων (9 ψήφοι).

Η κίνηση έρχεται μετά το βέτο που έθεσε η Ρωσία σε προσχέδιο ψηφίσματος του Συμβουλίου Ασφαλείας στις 25 Φεβρουαρίου 2022 που θα καταδίκαζε την επέμβαση της Ρωσίας στην Ουκρανία και αποτελεί την πρώτη τέτοια έκτακτη Σύνοδο της Γενικής Συνέλευσης μετά το 1982. Οι προηγούμενες δέκα περιπτώσεις που χρησιμοποιήθηκε η δυνατότητα που δίνεται στη βάση του Ψηφίσματος 377^Α αφορούσαν στα εξής ζητήματα:

• 10^η έκτακτη Σύνοδος: Αφορούσε στις δράσεις του Ισραήλ έναντι της κατεχόμενης Ανατολικής Ιερουσαλήμ και των υπολοίπων κατεχομένων παλαιστινιακών εδαφών. Συγκλήθηκε για πρώτη φορά τον Απρίλιο του 1997 και ακολουθήθηκε από σειρά συνεδριάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας και της Γενικής Συνέλευσης. Η τελευταία ημερομηνία σύγκλησης ήταν στις 13 Ιουνίου 2018.

• 9^η έκτακτη Σύνοδος: Αφορούσε στην κατάσταση στα κατεχόμενα αραβικά εδάφη και συγκλήθηκε από το Συμβούλιο Ασφαλείας μεταξύ της 29^ης Ιανουαρίου και 5^ης Φεβρουαρίου 1982. Υιοθετήθηκαν καταδικαστικά ψηφίσματα.
• 8^η έκτακτη Σύνοδος: Αφορούσε στο ζήτημα της Ναμίμπια και συγκλήθηκε από την Ζιμπάμπουε μεταξύ της 13^ηςκαι 14^ης Σεπτεμβρίου 1981. Υιοθετήθηκαν καταδικαστικά ψηφίσματα.
• 7^η έκτακτη Σύνοδος: Αφορούσε στο ζήτημα της Παλαιστίνης και συγκλήθηκε από την Σενεγάλη μεταξύ της 22ας και 29^ης Ιουλίου 1980, με τελευταία ημερομηνία σύγκλησης την 24^η Σεπτεμβρίου 1982. Υιοθετήθηκαν καταδικαστικά ψηφίσματα.
• 6^η έκτακτη Σύνοδος: Αφορούσε στην κατάσταση στο Αφγανιστάν και τις επιπτώσεις της στην διεθνή ειρήνη και ασφάλεια και συγκλήθηκε από το Συμβούλιο Ασφαλείας μεταξύ της 10^ης και 14^ης Ιανουαρίου 1980. Υιοθετήθηκαν καταδικαστικά ψηφίσματα.
• 5^η έκτακτη Σύνοδος: Αφορούσε στην Μέση Ανατολή και συγκλήθηκε από το Συμβούλιο Ασφαλείας μεταξύ της 17^ης και 18^ης Ιουνίου 1967. Υιοθετήθηκαν καταδικαστικά ψηφίσματα.
• 4^η έκτακτη Σύνοδος: Αφορούσε στο Κογκό και συγκλήθηκε από το Συμβούλιο Ασφαλείας μεταξύ της 17^ης και 19^ης Σεπτεμβρίου 1960. Υιοθετήθηκαν καταδικαστικά ψηφίσματα.
• 3^η έκτακτη Σύνοδος: Αφορούσε στην Μέση Ανατολή και συγκλήθηκε από το Συμβούλιο Ασφαλείας μεταξύ 8^ηςκαι 21^ης Αυγούστου 1958. Υιοθετήθηκαν καταδικαστικά ψηφίσματα.
• 2^η έκτακτη Σύνοδος: Αφορούσε στην Ουγγαρία και συγκλήθηκε από το Συμβούλιο Ασφαλείας μεταξύ 4^ης και 10^ηςΝοεμβρίου 1956. Υιοθετήθηκαν καταδικαστικά ψηφίσματα.
• 1^η έκτακτη Σύνοδος: Αφορούσε στην Μέση Ανατολή και συγκλήθηκε από το Συμβούλιο Ασφαλείας μεταξύ 1^ηςκαι 10^ης Νοεμβρίου 1956. Υιοθετήθηκαν καταδικαστικά ψηφίσματα.

Στην εναρκτήρια δήλωση του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ ενώπιον της 11ης έκτακτης Συνόδου της Γενικής Συνέλευσης για την Ουκρανία τονίστηκε η αναγκαιότητα όπως υπάρξει άμεση εκεχειρία στον πόλεμο της Ουκρανίας και άμεση επιστροφή στην εξεύρεση διπλωματικών λύσεων μέσω διαλόγου, αφού η επιθετικότητα της Ρωσίας παραβιάζει την εδαφική ακεραιότητα και κυριαρχία της Ουκρανίας και δεν συνάδει με τον Καταστατικό Χάρτη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.  

Ο Δρ. Αντώνης Στ. Στυλιανού είναι Λέκτορας Νομικής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, LL.B Law (Bristol), Ph.D in Law – International Law and Human Rights (Kent), Διευθυντής Μονάδας Νομικής Κλινικής Πανεπιστημίου Λευκωσίας