Σε μια νέα εποχή μπαίνει η Κύπρος, με την ψήφιση νέας νομοθεσίας για τη διαχείριση δημοτικών αποβλήτων από τις Αρχές Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΑΤΑ). Η διαχείριση των δημοτικών αποβλήτων αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η Κυπριακή Δημοκρατία, λόγω του μεγάλου όγκου παραγόμενων δημοτικών αποβλήτων ανά κάτοικο ετησίως και των συγκριτικά χαμηλών ποσοστών ανακύκλωσης, λαμβάνοντας υπόψη και την ανάγκη επίτευξης των υψηλών στόχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Οι Ευρωπαϊκές Οδηγίες θέτουν φιλόδοξους στόχους για την επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση αποβλήτων. Συγκεκριμένα, η προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση και η ανακύκλωση των δημοτικών αποβλήτων θα πρέπει να ανέλθει σε 55% του συνολικού βάρους μέχρι το 2025, σε 60% μέχρι το 2030 και σε 65% μέχρι το 2035. Αυξημένοι στόχοι έχουν τεθεί και για τα απόβλητα συσκευασίας, για τα οποία η προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση και η ανακύκλωση θα πρέπει να ανέλθει συνολικά στο 65% μέχρι το 2025 και στο 70% μέχρι το 2030. Επιπρόσθετα, μέχρι το 2035 μόνο το 10% της συνολικής ποσότητας των δημοτικών αποβλήτων θα πρέπει να καταλήγει στους χώρους υγειονομικής ταφής.
Για την επίτευξη πιο πάνω στόχων είναι προφανής η ανάγκη προώθησης προγραμμάτων χωριστής συλλογής στην πηγή των ανακυκλώσιμων και οργανικών αποβλήτων. Στον παρόν στάδιο και λαμβάνοντας υπόψη τα στατιστικά του 2019, μόνο το 15% των αστικών αποβλήτων ανακυκλώνεται στην Κύπρο, ενώ το ποσοστό που καταλήγει στους χώρους υγειονομικής ταφής φτάνει στο 67%. Τα ποσοστά αυτά, που απέχουν αρκετά από τους ευρωπαϊκούς στόχους, οφείλονται σε σημαντικό βαθμό στην έλλειψη της βασικής υποδομής. Ως εκ τούτου, ο σχεδιασμός και η υλοποίηση προγραμμάτων που προωθούν τη διαλογή στην πηγή και τη χωριστή συλλογή ανακυκλώσιμων και οργανικών αποβλήτων, αποτελεί κύρια προτεραιότητα του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος.
Με την αναθεώρηση του θεσμικού πλαισίου, οι ΑΤΑ θα εγκαθιδρύουν συστήματα διαλογής στην πηγή και χωριστής συλλογής των δημοτικών αποβλήτων και να εφαρμόζουν συστήματα «Πληρώνω όσο Πετώ» (ΠΟΠ). Με αυτό τον τρόπο, παρέχονται τα απαραίτητα οικονομικά κίνητρα προς τους πολίτες για την κατάλληλη διαλογή των αποβλήτων τους προς επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση.
Παράλληλα, υλοποιούνται πολλά άλλα προγράμματα, με στόχο την ενίσχυση της χωριστής συλλογής, της επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης, καθώς και την ανάπτυξη υποδομών διαχείρισης αποβλήτων, με επίκεντρο τα οργανικά απόβλητα. Ήδη, άρχισε η υλοποίηση του συγχρηματοδοτούμενου προγράμματος μείωσης των στερεών δημοτικών αποβλήτων παραλιακών ξενοδοχειακών μονάδων και συναφών χώρων παραγωγής αποβλήτων στις Επαρχίες Λεμεσού και Πάφου, το οποίο αφορά την εφαρμογή χωριστής συλλογής αποβλήτων χαρτιού, πλαστικού, μετάλλου, γυαλιού και οργανικών. Παρόμοιο πρόγραμμα έχει ήδη ολοκληρωθεί στο παραλιακό μέτωπο Λάρνακας – Αμμοχώστου.
Πρόσθετα, αναγνωρίζοντας τις ιδιαιτερότητες των ορεινών κοινοτήτων και την ανάγκη επαρκούς στήριξης τους, προωθείται η υλοποίηση του έργου για την Εφαρμογή Συστήματος Διαλογής στην Πηγή στην Ορεινή και Ημιορεινή Κύπρο. Το έργο περιλαμβάνει μέτρα και δράσεις για καθιέρωση διαλογής στην πηγή ανακυκλώσιμων υλικών και χωριστή συλλογή και αξιοποίηση οργανικών αποβλήτων, με προώθηση της κομποστοποίησης.
Κάτω από Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, έχουν επίσης ενταχθεί προγράμματα για περαιτέρω ενίσχυση της χωριστής συλλογής των ανακυκλώσιμων υλικών και των οργανικών αποβλήτων. Συγκεκριμένα, περιλαμβάνεται η προμήθεια και εγκατάσταση μικρών και μεσαίων αυτόνομων μηχανικών κομποστοποιητών και οικιακών κομποστοποιητών σε ορεινές και ημιορεινές περιοχές, σε όλες τις επαρχίες. Το πρόγραμμα θα συμβάλει στη μείωση της υγειονομικής ταφής των οργανικών αποβλήτων αλλά και των εξόδων μεταφοράς και διάθεση τους στις μονάδες διαχείρισης, καθώς η επεξεργασία θα γίνεται εντός των ορίων των κοινοτήτων.
Περιλαμβάνεται ακόμα, πρόγραμμα για την εγκατάσταση Πράσινων Περιπτέρων Ανακύκλωσης στις ορεινές και απομακρυσμένες περιοχές. Στα πράσινα περίπτερα θα συλλέγονται τα συνηθισμένα ανακυκλώσιμα υλικά, μικρές ηλεκτρικές συσκευές, μπαταρίες, λαμπτήρες, ρούχα, βιβλία, παιχνίδια και άλλα μικρά οικιακά αντικείμενα. Όλα τα πιο πάνω θα μαζεύονται, θα διαχωρίζονται και θα αποθηκεύονται στα Πράσινα Περίπτερα και στο τέλος θα μεταφέρονται στις πλησιέστερες μονάδες διαχείρισης ανακυκλώσιμων υλικών. Σκοπός των περιπτέρων αυτών είναι η διευκόλυνση των πολιτών για διάθεση των χωριστά συλλεγέντων αποβλήτων και η αποφυγή περιστατικών παράνομης απόρριψης. Κάτω από το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας έχει επίσης ενταχθεί πρόγραμμα για την κατασκευή και λειτουργία δύο κέντρων επαναχρησιμοποίησης και επιδιόρθωσης, καθώς και δικτύου καταστημάτων μεταχειρισμένων ειδών.
Καταληκτικά, η έγκριση της νέας νομοθεσίας για τη διαχείριση των δημοτικών αποβλήτων, αποτελεί ορόσημο στην προσπάθεια που καταβάλλει η Κύπρος να κινηθεί σε πιο πράσινες και πιο αειφόρες πολιτικές. Πολιτικές που δεν αντιμετωπίζουν τα απόβλητα ως πρόβλημα αλλά ως πόρο, που αν αξιοποιηθεί σωστά μπορεί να επιφέρει θετικά οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά αποτελέσματα. Η νέα πολιτική στη διαχείριση αποβλήτων αναμένεται να διευρύνει τις προοπτικές της χώρας μας στους τομείς της ανακύκλωσης και της επαναχρησιμοποίησης απορριμμάτων, δίνοντας πλέον τη δυνατότητα αξιοποίησης υλικών, τα οποία μέχρι σήμερα εξάγονταν ή θάβονταν. Μέσω της νέας νομοθεσίας και των προγραμμάτων που αρχίσαμε να υλοποιούμε ή προγραμματίζουμε, μπαίνουν σε εφαρμογή τα μέτρα ενός ολοκληρωμένου σχεδιασμού που οδηγεί στην ορθολογική διαχείριση των αποβλήτων, στο πλαίσιο των αρχών της κυκλικής οικονομίας.
H Κύπρος αλλάζει και μαζί της αλλάζουμε τις καθημερινές μας συνήθειες. Μπαίνουμε σε μια νέα εποχή, που απαιτεί την αλλαγή κουλτούρας και τον τρόπο με τον οποίο διαχειριζόμασταν παραδοσιακά τα απόβλητά μας. Οι πολιτικές που σχεδιάσαμε και αρχίζουμε να εφαρμόζουμε υιοθετούν τη βασική αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» και με αυτό τον τρόπο είναι πιο δίκαιες, πιο βιώσιμες και περιβαλλοντικά πιο ορθολογικές. Η εφαρμογή της χωριστής συλλογής και του «Πληρώνω Όσο Πετώ», σύμφωνα με το οποίο ο κάθε δημότης πληρώνει ανάλογα με την ποσότητα των αποβλήτων που παράγει, αλλάζει την μέχρι σήμερα τιμολογιακή πολιτική των αποβλήτων σε ένα σύστημα που αναγνωρίζει και ανταμείβει τη μείωση των αποβλήτων, την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση.
Ο Κώστας Καδής είναι Υπουργός Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος της Κυπριακής Δημοκρατίας
