Η 9η Μαϊου έχει καθιερωθεί να τιμάται ως η μέρα της Ευρώπης, εις μνήμη της Διακήρυξης του Σουμάν το 1950. Ο Ρομπέρ Σουμάν, που θεωρείται εκ των ιδρυτικών πατέρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης – ειδικότερα της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα που αποτελεί τον προπομπό της σημερινής Ένωσης μαζί με την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, απευθύνθηκε σε ευρωπαϊους ομολόγους, προτείνοντας ένα νέο μοντέλο συνεργασίας των Κρατών της Ευρωπαϊκής ηπείρου στηριζόμενο στην ειρήνη και την ενότητα στην Ευρώπη.
Η ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα, με ιδρυτικά μέλη την Γαλλία, την Δυτική Γερμανία (ως ήταν τότε), την Ιταλία, τις Κάτω Χώρες, το Βέλγιο και το Λουξεμβούργο αποτέλεσε τον πρώτο υπερεθνικό θεσμό στην ευρωπαϊκή ήπειρο που είχε ως στόχο ένα απτό σκοπό – την διαχείριση της παραγωγής άνθρακα και χάλυβα, μετά το πέρας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Συγχωνεύοντας σε μια υπερεθνική αρχή και με συγκεκριμένες διαδικασίες τα πιο πάνω είχαν ως στόχο την αποτροπή των φαινομένων που οδήγησαν, μεταξύ άλλων, στην απαρχή του Πολέμου το 1939.
Η διακήρυξη του Σουμάν περιελάμβανε τις αρχές της ενότητας και της διατήρησης και διασφάλισης της ειρήνης, προτείνοντας ένα σύστημα ευρωπαϊκής αλληλεγγύης που θα επιτυγχανόταν μέσω συγκεκριμένων απτών επιτευγμάτων, όπως, επί παραδείγματι, η διαχείριση της παραγωγής του άνθρακα και του χάλυβα – των βασικότερων, τότε, μορφών της οικονομίας. Εγκαθιδρύοντας κοινές βάσεις οικονομικής ανάπτυξης, ο απώτερος σκοπός ήταν, προφανώς, η δημιουργία ενός υπερεθνικού θεσμού το εύρος δράσης του οποίου θα περιελάμβανε και άλλα ζητήματα, ως και έγινε με την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας αργότερα και μετέπειτα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως γνωρίζουμε σήμερα.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα αντιπροσωπεύει τις κοινές πεποιθήσεις 27 Κρατών – Μελών της σε ένα ολιστικό πλαίσιο που διαμορφώνει πολιτικές, στρατηγικές και αντιμετωπίζει συλλογικά τις σύγχρονες προκλήσεις στο παγκόσμιο περιβάλλον. Μιας Ένωσης με θεσμούς που λειτουργούν στη βάση συγκεκριμένων κανόνων, συνδιαβούλευσης και ηγετικού ρόλου στα παγκόσμια δρώμενα, την ίδια στιγμή, όμως, που κάποιες διαδικασίες πρέπει να εκσυγχρονιστούν και εκδημοκρατικοποιήθουν. Αν και υπάρχει μείωση αυτού που ονομάζαμε παλαιότερα ‘δημοκρατικό έλλειμμα’, ως ζωντανός οργανισμός η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να συνεχίζει τις διαδικασίες εκσυγχρονισμού, λαμβάνοντας υπόψη τα σημερινά δεδομένα, τις αρχές της διαφάνειας, της εξωστρέφειας και της νομιμότητας, την πρόσβαση στις πληροφορίες, στον πλήρη σεβασμό, προστασία και προώθηση των θεμελιωδών αρχών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στην πρόσβαση στις νομοτεχνικές διαδικασίες της Ένωσης.
Οι προκλήσεις της Ένωσης στο σύγχρονο περιβάλλον είναι ιδιαίτερα σημαντικές. Στον ορυμαγδό της σύγχρονης πραγματικότητας, εν μέσω αλυσιδωτών κρίσεων, όπως αυτή του κορονοϊού, του πολέμου στην Ουκρανία, την επισιτιστική και οικονομική κρίση που αναφύεται, ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι ιδιαίτερα σημαντικός και ανάγεται σε αυτόν που πρέπει να διασφαλίζει την ευρωπαϊκή σταθερότητα και την πλήρη συμμετοχή της στο παγκόσμιο γεωπολιτικό, γεωοικονομικό και γεωστρατηγικό γίγνεσθαι.
Δρ Αντώνης Στ. Στυλιανός – Λέκτορας Νομικής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, LL.B Law (Bristol), Ph.D in Law – International Law and Human Rights (Kent), Διευθυντής Μονάδας Νομικής Κλινικής Πανεπιστημίου Λευκωσίας.
