Στη διεθνή βιβλιογραφία το κακοήθες μελάνωμα αναφέρεται ως ο πιο θανατηφόρος από τους καρκίνους του δέρματος (1, 2). Οι καρκίνοι του δέρματος είναι συχνοί με τα στοιχεία παγκοσμίως να δείχνουν ότι, μία στις τρείς διαγνώσεις καρκίνου αφορά σε καρκίνο του δέρματος και οι νέες περιπτώσεις κακοήθους μελανώματος ανέρχονται σε 132.000 ετησίως (3). Στην ΕΕ-27 το 2020 εκτιμάται ότι, το 4% των νέων διαγνώσεων καρκίνου[1] αφορά το κακοήθες μελάνωμα καθιστώντας το, τον έκτο πιο συχνά εμφανιζόμενο καρκίνο (4). Για το 2020 οι επιδημιολογικές εκτιμήσεις αναφέρουν ότι, 1.313 συμπολίτες μας διαγνώσθηκαν με κακοήθες μελάνωμα[2]. Για το ίδιο έτος εκτιμάται ότι, στη νόσο μπορούν να αποδοθούν 295 θάνατοι[3].
Στη νοσηρότητα και τη θνητότητα της νόσου θα πρέπει να προστεθεί η δημόσια και ιδιωτική δαπάνη που επιφέρει η διάγνωση και η διαχείριση του κακοήθους μελανώματος. Η δαπάνη αυτή διογκώνεται καθώς η νόσος επιδεινώνεται (5). Πλέον της δημόσιας και ιδιωτικής δαπάνης υγείας το κακοήθες μελάνωμα εκτιμάται πως προκαλεί πανευρωπαϊκά την υψηλότερη, σε σύγκριση με άλλους καρκίνους, απώλεια παραγωγικότητας λόγω πρόωρου θανάτου (6).
Ποιοι είναι όμως οι παράγοντες κινδύνου της νόσου; Υπάρχει δυνατότητα και στρατηγικές πρόληψης της νόσου και των επιπτώσεων της;
Η διεθνής επιστημονική βιβλιογραφία διακρίνει τους παράγοντες κινδύνου σε εξωγενείς και γενετικούς βλ. Διάγραμμα 1 (7-9).
Η νόσος μπορεί να προληφθεί με την εφαρμογή στρατηγικών πρωτογενούς και δευτερογενούς πρόληψης. Οι στρατηγικές πρωτογενούς πρόληψης περιλαμβάνουν την αλλαγή συμπεριφοράς για τον περιορισμό του κινδύνου εμφάνισης της νόσου δηλαδή τη μείωση της επίπτωσης της νόσου διαχρονικά. Η δευτερογενής πρόληψη αφορά στην έγκαιρη διάγνωση της νόσου.
Η πρωτογενής πρόληψη επικεντρώνεται σε παρεμβάσεις που αποθαρρύνουν την υπέρμετρη έκθεση στην υπεριώδη ηλιακή ακτινοβολία (UVA & UVB) όπως τον περιορισμό του χρόνου έκθεσης στον ήλιο κατά τις ώρες αιχμής, την τακτική χρήση μέσων αντηλιακής προστασίας όπως αντηλιακή κρέμα, ρούχα, καπέλα κ.λπ., την αποφυγή συσκευών τεχνητού μαυρίσματος και την αλλαγή στάσης έναντι του έντονου μαυρίσματος (10). Διεθνώς, το συνηθέστερο και πλέον υποσχόμενο «όχημα» εφαρμογής πρωτογενούς πρόληψης φαίνεται να είναι οι εκστρατείες ενημέρωσης σε σχολεία (11).
Η δευτερογενής πρόληψη στοχεύει στη μείωση των επιπτώσεων της νόσου τόσο για τους ασθενείς όσο και για το σύστημα υγείας και τη κοινωνία μέσω της έγκαιρης διάγνωσης του κακοήθους μελανώματος σε αρχικά στάδια κυρίως στις ομάδες υψηλού κινδύνου (12, 13). Στην επιστημονική βιβλιογραφία περιέχεται πληθώρα στρατηγικών δευτερογενούς πρόληψης όπως ο δερματικός έλεγχος του πληθυσμού υψηλού κινδύνου, η αυτοεξέταση του δέρματος με τη βοήθεια του/της συντρόφου, η σωστή διαφορική διάγνωση μεταξύ κακοήθους μελανώματος, άτυπου σπίλου ή άλλης νεοπλασίας και ο ασφαλής αποκλεισμός του ενδεχόμενου μεταστατικού κακοήθους μελανώματος από τον ιατρό (14, 15). Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στα εγνωσμένα οφέλη της δερματοσκόπησης ως εξέταση ρουτίνας ή της διενέργειας χαρτογράφησης σπίλων – ψηφιακής δερματοσκόπησης σε πληθυσμούς υψηλού κινδύνου, όπως νεαρά άτομα με πολλαπλούς σπίλους και ηλικιωμένους με βλάβες από τον ήλιο (16).
Οι αρνητικές επιπτώσεις του κακοήθους μελανώματος, στη υγεία των ασθενών, την κοινωνία και τα δημόσια οικονομικά θα μπορούσαν λοιπόν να μειωθούν σημαντικά μέσω της ενίσχυσης της πρωτογενούς και δευτερογενούς πρόληψης.
Η διδάκτωρ Πολιτικής Υγείας Βασιλική Καπάκη και ο διδάκτωρ Οικονομικών της Υγείας Νίκος Κοτσόπουλος διεξάγουν μία ανεξάρτητη έρευνα με σκοπό τη διερεύνηση της γνώσης, της στάσης και της συμπεριφοράς των Ελλήνων σχετικά με την πρόληψη του κακοήθους μελανώματος. Στον παρακάτω σύνδεσμο παρατίθεται το ερωτηματολόγιο της εν λόγω μελέτης. Απαραίτητες προϋποθέσεις για τη συμμετοχή στην έρευνα είναι η συμπλήρωση του 18ου έτους της ηλικίας και η μόνιμη διαμονή στην Ελλάδα.
Σύνδεσμος ερωτηματολογίου:
https://forms.gle/RDb4F77whkAvv3rD8
Βιβλιογραφία
1. Garbe C, Peris K, Hauschild A, Saiag P, Middleton M, Spatz A, et al. Diagnosis and treatment of melanoma. European consensus-based interdisciplinary guideline–Update 2012. Eur J Cancer. 2012;48(15):2375-90.
2. Marsden JR, Newton-Bishop JA, Burrows L, Cook M, Corrie PG, Cox NH, et al. Revised UK guidelines for the management of cutaneous melanoma 2010. J Plast Reconstr Aesthet Surg. 2010;63(9):1401-19.
3. WHO. Radiation: Ultraviolet (UV) radiation and skin cancer 2017 [Available from: https://www.who.int/news-room/questions-and-answers/item/radiation-ultraviolet-(uv)-radiation-and-skin-cancer.
4. European Commission. Skin melanoma burden in EU-27 2021 [Available from: https://ecis.jrc.ec.europa.eu/pdf/factsheets/Melanoma_cancer_en.pdf.
5. Tsao H, Rogers GS, Sober AJ. An estimate of the annual direct cost of treating cutaneous melanoma. J Am Acad Dermatol. 1998;38(5 Pt 1):669-80.
6. Guy GP, Ekwueme DU. Years of potential life lost and indirect costs of melanoma and non-melanoma skin cancer: a systematic review of the literature. Pharmacoeconomics. 2011;29(10):863-74.
7. Fortes C, de Vries E. Nonsolar occupational risk factors for cutaneous melanoma. Int J Dermatol. 2008;47(4):319-28.
8. Gandini S, Sera F, Cattaruzza MS, Pasquini P, Zanetti R, Masini C, et al. Meta-analysis of risk factors for cutaneous melanoma: III. Family history, actinic damage and phenotypic factors. Eur J Cancer. 2005;41(14):2040-59.
9. Gandini S, Sera F, Cattaruzza MS, Pasquini P, Abeni D, Boyle P, et al. Meta-analysis of risk factors for cutaneous melanoma: I. Common and atypical naevi. Eur J Cancer. 2005;41(1):28-44.
10. Green AC, Williams GM, Logan V, Strutton GM. Reduced melanoma after regular sunscreen use: randomized trial follow-up. J Clin Oncol. 2011;29(3):257-63.
11. Doran CM, Ling R, Byrnes J, Crane M, Shakeshaft AP, Searles A, et al. Benefit Cost Analysis of Three Skin Cancer Public Education Mass-Media Campaigns Implemented in New South Wales, Australia. PLoS One. 2016;11(1):e0147665.
12. Glanz K, Volpicelli K, Jepson C, Ming ME, Schuchter LM, Armstrong K. Effects of tailored risk communications for skin cancer prevention and detection: the PennSCAPE randomized trial. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2015;24(2):415-21.
13. Breitbart EW, Waldmann A, Nolte S, Capellaro M, Greinert R, Volkmer B, et al. Systematic skin cancer screening in Northern Germany. J Am Acad Dermatol. 2012;66(2):201-11.
14. Zalaudek I, Lallas A, Moscarella E, Longo C, Soyer HP, Argenziano G. The dermatologist’s stethoscope-traditional and new applications of dermoscopy. Dermatol Pract Concept. 2013;3(2):67-71.
15. Weinstock MA, Risica PM, Martin RA, Rakowski W, Dubé C, Berwick M, et al. Melanoma early detection with thorough skin self-examination: the “Check It Out” randomized trial. Am J Prev Med. 2007;32(6):517-24.
16. Argenziano G, Zalaudek I, Hofmann-Wellenhof R, Bakos RM, Bergman W, Blum A, et al. Total body skin examination for skin cancer screening in patients with focused symptoms. J Am Acad Dermatol. 2012;66(2):212-9.
[1] Συμπεριλαμβάνονται όλοι οι τύποι καρκίνου εκτός από το μη μελανωτικό καρκίνο του δέρματος.
[2] Globocan, 2020.
[3] Globocan, 2020.
