Ο νόμος 4648/2019 για την ψήφο των αποδήμων ψηφίσθηκε το Δεκέμβρη του 2019 με μια πρωτοφανή πλειοψηφία σχεδόν 290 βουλευτών. Παρουσιάστηκε από τον Πρωθυπουργό ως μία από τις μεγάλες θεσμικές τομές της μεταπολίτευσης. Πέρα από τις υπερβολές αυτές, απετέλεσε ένα δύσκολο συμβιβασμό μεταξύ των κομμάτων, που επέτρεψε να γίνει πράξη μια δέσμευση του Συντάγματος που εκκρεμούσε από το 1975.
Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ ήταν το μόνο κόμμα που σύστησε σχετική νομοπαρασκευαστική επιτροπή για παρόμοιο νόμο και αυτός που κατέθεσε συγκεκριμένη πρόταση στην αναθεώρηση του Συντάγματος, χωρίς την οποία δεν θα υπερψηφιζόταν ο νόμος 4648/2019. Εμείς, μολονότι θεωρούσαμε ορθότερη την δική μας πρόταση, γίναμε μέρος του πεντακομματικού συμβιβασμού, γιατί θέλαμε να έχουν φωνή και ψήφο οι Έλληνες του εξωτερικού. Γιατί η κυβέρνηση έρχεται τότε, χωρίς καμία διαβούλευση, να επιχειρήσει να ανατρέψει μία συμφωνία 5 κομμάτων, που δεν έχει ακόμη εφαρμοστεί, ενώ γνωρίζει πολύ καλά ότι υφίσταται θεσμική αδυναμία τροποποίησης της, εφόσον είναι ανέφικτη, χωρίς τη σύμπραξη ΚΚΕ και ΣΥΡΙΖΑ η επίτευξη της ειδικής πλειοψηφίας των δύο τρίτων; Η απάντηση είναι απλή. Ο σκοπός της κυβέρνησης δεν είναι η παραγωγή νόμου, αλλά η παραγωγή εντυπώσεων. Η πρόθεση του κ. Βορίδη με το επικοινωνιακό πυροτέχνημα που εκτόξευσε είναι αφενός να αλλάξει την ατζέντα από τα μείζονα και τα κρίσιμα και αφετέρου να αποδράσει από την συνταγματική του υποχρέωση να εφαρμόσει το νόμο. Η αποτυχία εφαρμογής είναι ήδη απτή: Σε τριψήφιο νούμερο αριθμούνται οι αιτήσεις και σε διψήφιο οι εγγραφές στους εκλογικούς καταλόγους.
Η κυβέρνηση επιχείρησε με πρωτοφανή προχειρότητα να υπηρετήσει τις μικροκομματικές αυτές σκοπιμότητες: ξεκίνησε την κοινοβουλευτική διαδικασία παραλείποντας να καλέσει την Επιτροπή Αποδήμων της Βουλής να συμμετέχει στην επεξεργασία του νομοσχεδίου. Ενώ έσπευσε να αναγγείλει την συζήτηση του νόμου έμεινε νωρίς από καύσιμα, και ανέβαλε τις προσεχείς συνεδριάσεις για μετά το Πάσχα. Το χειρότερο είναι ότι στηρίζει όλη την επιχειρηματολογία της στους εξής διαδοχικούς και ανατροφοτούμενους ψευδείς ισχυρισμούς, τα παρακάτω τρία μεγάλα ψεύδη:
- Ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν ανέκαθεν υπέρ των περιορισμών της ψήφου των αποδήμων.
- Η κυρία Τζάκρη ζήτησε να καταργηθούν οι περιορισμοί τους οποίους ο ΣΥΡΙΖΑ είχε εισηγηθεί και γι’αυτό και η κυβέρνηση έφερε τον υπό κρίση νόμο.
- Ο ΣΥΡΙΖΑ αλλάζει διαρκώς θέσεις.
Ας τα πάρουμε από την αρχή:
Ποιες ήταν οι αρχικές θέσεις των κομμάτων;
- Η ΝΔ: Να ψηφίζουν όλοι οι απόδημοι με επιστολική ψήφο, χωρίς περιορισμούς αλλά και χωρίς δικαίωμα άμεσης εκλογής των εκπροσώπων τους.
- Ο ΣΥΡΙΖΑ: Να ψηφίζουν όλοι οι απόδημοι, χωρίς περιορισμούς και με δικαίωμα άμεσης εκλογής των εκπροσώπων τους σε ειδικές εκλογικές περιφέρειες εξωτερικού. Η ψηφοφορία να γίνεται με ενιαίο ψηφοδέλτιο, επομένως το αποτέλεσμα δεν επηρεάζει το εσωτερικό εκλογικό αποτέλεσμα.
- Το ΚΚΕ ήταν αυτό που διαμόρφωσε το τελικό πεδίο συμβιβασμού, ως εξής: Να μην υπάρξει επιστολική ψήφος, να προσμετράται η ψήφος των αποδήμων στο αποτέλεσμα των εκλογών εσωτερικού, αλλά βάσει κριτηρίων και περιορισμών που αποδεικνύουν τον πραγματικό δεσμό του εκλογέα με τη χώρα.
Άρα, η θέση που καταλήξαμε ήταν άλλη από την αρχική τόσο της ΝΔ όσο και του ΣΥΡΙΖΑ, την οποία τόσο εμείς όσο και τα άλλα κόμματα αποδέχθηκαν για να υπάρξει ο νόμος. Η ουσία του συμβιβασμού αποτυπώνεται στην αιτιολογική έκθεση: «οι τιθέμενοι περιορισμοί, ως δικλείδες ασφαλείας, αποσκοπούν στην αποτροπή οποιασδήποτε επέμβασης επί του εκλογικού αποτελέσματος, σε βαθμό ικανό να αλλοιώσει τη βούληση του εκλογικού σώματος. Οι συνταγματικά ανεκτοί αυτοί περιορισμοί επιφέρουν μία στάθμιση του αποτελέσματος, η οποία αφενός επιτρέπει την άσκηση του δικαιώματος από τους εκτός επικρατείας εκλογείς, αφετέρου δεν δύναται να μεταβάλλει την εκλογική συμπεριφορά των εντός επικρατείας εκλογέων και την ισορροπία της ψηφοφορίας». (Αιτιολογική Έκθεση σ. 6). Δεν ήταν, κατά τη γνώμη μας, η καλύτερη λύση, και οπωσδήποτε δεν ήταν η πρόταση μας, αλλά την αποδεχθήκαμε γιατί ήταν ένα από τα δύο μοντέλα που εφαρμόζονται στην ευρωπαϊκή πρακτική (το άλλο, που θεωρείται η βέλτιστη ευρωπαϊκή πρακτική, της λεγόμενης «κλειστής εκπροσώπησης», είναι αυτό που προτείναμε εμείς και που εφαρμόζουν Γαλλία, Ιταλία, Πορτογαλία). Δεν υπάρχει χώρα που να έχει διασπορά και να μην εφαρμόζει ένα από τα δύο συστήματα, των περιορισμών, με κριτήρια που αποδεικνύουν τον πραγματικό δεσμό του ομογενή με την πατρίδα ή της κλειστής εκπροσώπησης. Οι χώρες μάλιστα με τη μεγαλύτερη διασπορά στον κόσμο, δηλαδή η Ιρλανδία, η Κύπρος, το Ισραήλ, η Αρμενία, φθάνουν σε ένα άκρο που εμείς ποτέ δεν το υιοθετήσαμε και αποκλείουν εντελώς τους κατοίκους εξωτερικού από τη δυνατότητα να ψηφίζουν, ακόμη κι όταν είναι στην χώρα.
Συνεπώς η κυρία Τζάκρη όταν δήλωνε στον Εθνικό Κήρυκα ότι «Εμείς είμαστε αυτοί που ζητήσαμε να ψηφίσουν ΟΛΟΙ οι Έλληνες της Διασποράς» την αλήθεια έλεγε. Αυτή ήταν η πρόταση μας. Αλλά ήταν άραγε η συνέντευξη αυτή η πραγματική αιτία του επικοινωνιακού πυροτεχνήματος της Νέας Δημοκρατίας; Αντίθετα, αυτό φαίνεται ότι ήταν προσχεδιασμένο καιρό πριν. Ο κ. Μητσοτάκης στις 22/3/21 σε τηλεδιάσκεψη με Έλληνες της Νότιας Αμερικής έλεγε, επί λέξει: “Πιστεύω ότι θα επανέλθουμε στον νόμο αυτόν, θα τον ενισχύσουμε ώστε να μπορείτε όσοι θέλετε να συμμετέχετε στα κοινά της πατρίδας μας, να το κάνετε συμμετέχοντας στη διαδικασία ανάδειξης της πολιτικής ηγεσίας στη χώρα μας”. Προφανώς ο κ. Βορίδης τον Πρωθυπουργό υπάκουσε, όχι τη Θεοδώρα, όταν κατέθεσε το νομοσχέδιο του. Ας περάσουμε όμως στο ψέμα νο 3: Αλλάζει διαρκώς θέσεις ο ΣΥΡΙΖΑ; Η αλήθεια είναι εντελώς διαφορετική. Από το 2018 έχουμε την ίδια, πάγια θέση, όπως όπως είχε κατατεθεί στη Βουλή στις 5/11/2018 στο πλαίσιο της πρότασης μας για την αναθεώρηση του Συντάγματος,: «έως πέντε βουλευτές να εκλέγονται σε ευρύτερες εκλογικές περιφέρειες μόνιμης εγκατάστασης απόδημου Ελληνισμού, με ενιαίο ψηφοδέλτιο σε κάθε μία από αυτές». Την ίδια πρόταση ψηφίσαμε και στην Αναθεωρητική Βουλή το 2019 και την ίδια επαναφέραμε και με την τροπολογία που καταθέσαμε την Πέμπτη στην Επιτροπή. Είναι αλήθεια ότι υπήρξε ενδιάμεσα αναλυτική πρόταση νόμου που στηρίχθηκε σε νομοπαρασκευαστική επιτροπή του Υπουργείου Εσωτερικών επί της διακυβέρνησης μας, χωρίς αναφορά στις περιφέρειες εξωτερικού και στο ενιαίο ψηφοδέλτιο, αυτό όμως έγινε γιατί αυτές δεν είχαν ακόμη προβλεφθεί από τη συνταγματική αναθεώρηση.
Ήδη όμως η νέα παράγραφος του άρθρου 54 παρ. 4 του Συντάγματος, εκτός από το σύστημα των περιορισμών προβλέπει και το εναλλακτικό σύστημα της ψηφοφορίας σε εκλογικές περιφέρειες εξωτερικού, ως εξής: «Με το νόμο της παραγράφου 1 του παρόντος άρθρου μπορεί να ορίζονται μία ή περισσότερες εκλογικές περιφέρειες απόδημου Ελληνισμού, κατά παρέκκλιση της παραγράφου 2 του παρόντος άρθρου.» (Την διάταξη αυτή φαίνεται να αγνοεί ο κ. Βορίδης, ο οποίος πρόσφατα δήλωσε: «Το Σύνταγμα λέει ότι δεν μπορεί η ψήφος να προσμετράτε σε εκλογική περιφέρεια αλλά μόνο σε επίπεδο επικρατείας». (Πηγή: iefimerida.gr – https://www.iefimerida.gr/politiki/eisagetai-pros-syzitisi-i-psifos-apodimon-boridis-se-syriza-telika-thelete-periorismoys-i).
Ο ΣΥΡΙΖΑ, συνεπώς, έχει την ίδια πάντα σταθερή θέση: να έχουν φωνή και ψήφο οι απόδημοι, να μην ψηφίζουν μόνον αλλά να εκλέγουν τους εκπροσώπους τους, χωρίς να αλλοιώνεται με την ψήφο αυτή η βούληση του εκλογικού σώματος. Δεν θέσαμε εμείς σε αμφισβήτηση το συμβιβασμό του Δεκεμβρίου του 2019. Η ΝΔ τον υπονομεύει με την ατελέσφορη και αλυσιτελή νομοθετική πρόταση που κατέθεσε, αν και ήξερε ότι δεν μπορεί να καταλήξει σε νόμο. Η Βουλή όμως δεν είναι ούτε το εργαστήριο πειραματισμών της κυβέρνησης ούτε η θύρα κινδύνου από την οποία θα διαφύγει ο κ. Βορίδης από την υποχρέωση του να εφαρμόσετε τον ψηφισμένο νόμο. Όσο τα γεγονότα και οι σκοπιμότητες θα γίνονται ευρύτερα γνωστά, τόσο μεγαλύτερο θα είναι και το πολιτικό τίμημα που θα καταβάλει η Νέα Δημοκρατία, στους αποδήμους αλλά και στο σύνολο του λαού. Το ψέμα δεν πληρώνει.
Ο Γιώργος Κατρούγκαλος είναι Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου και Βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ Β1 Αθήνας
