Η ανάγκη για θεσμοθέτηση της Ψυχοθεραπείας στην Ελλάδα είναι επιτακτική, και κάτω από αυτή τη χρονική συγκυρία, είναι σημαντικό να «φωτίσουμε» περισσότερο τον ρόλο των Κοινωνικών Λειτουργών στον τομέα αυτό.
Διαπιστώνεται συχνά, ότι υπάρχει μια περιορισμένη αντίληψη γύρω από την ιδιότητα του Κοινωνικού Λειτουργού, συνδέοντας την με έναν αποκλειστικά προνοιακό χαρακτήρα, όπως οι Υιοθεσίες παιδιών, η παιδική προστασία κλπ. Πράγματι, συγκεκριμένα στην Ιταλία & στην Ισπανία οι Κοινωνικοί Λειτουργοί, ασκούν αποκλειστικά την Κοινοτική Κοινωνική Εργασία.
Ωστόσο, υπάρχει μια ακόμα διάσταση του επαγγέλματος που αφορά στην Κλινική Κοινωνική Εργασία & στην Ψυχοθεραπεία. Η επιστήμη της Κοινωνικής Εργασίας, περιλαμβάνει σημαντικές έννοιες που περιέχουν γνώση της ανθρώπινης συμπεριφοράς και των αναγκών σε σχέση με το περιβάλλον.
Πιο συγκεκριμένα, οι Κλινικοί Κοινωνικοί Λειτουργοί, παρέχουν φροντίδα υγείας σε άτομα, οικογένειες και ομάδες όταν αντιμετωπίζουν προβλήματα βιοψυχοκοινωνικής λειτουργικότητας.
«Οι σκοποί του κλινικού Κοινωνικού Λειτουργού είναι προληπτικοί και θεραπευτικοί, ενώ οι μέθοδοι που χρησιμοποιεί περιλαμβάνουν την κλινική ψυχοθεραπεία, την ομαδική ψυχοθεραπεία, την οικογενειακή θεραπεία και συγκεκριμένες παροχές και παρεμβάσεις με τα κοινωνικά συστήματα και το περιβάλλον προς όφελος του εξυπηρετούμενου».
Γι’ αυτό και η συμβολή των Κοινωνικών Λειτουργών στις Ψυχοθεραπευτικές Προσεγγίσεις μέσα στο χρόνο, είναι ευρεία & σημαντική. Ενδεικτικά θα αναφέρουμε: Η Αφηγηματική Θεραπεία δημιουργήθηκε από τους Κοινωνικούς Λειτουργούς Michael White και David Epston (Kelley & Smith, 2017). Η επικεντρωμένη σε λύσεις θεραπεία , έχει δημιουργηθεί από τους Κοινωνικούς Λειτουργούς Dteve de Shazer και Insoo Kim Berg (Lee. 2017).
Στη γνωσιακή συμπεριφοριστική προσέγγιση και θεραπεία, σημαντική είναι η πρακτική και η ερευνητική συνεισφορά του κοινωνικού λειτουργού Bruce Thyer. Επίσης, ο κοινωνικός λειτουργός Ray Thomilson συνέβαλε στην εφαρμογή της συμπεριφοριστικής θεωρίας στην αντιμετώπιση συζυγικών προβλημάτων και φοβικών διαταραχών.
Στην ψυχοδυναμική προσέγγιση, πολύ σημαντική είναι η συμβολή των κοινωνικών λειτουργών και ψυχαναλυτών James Robertson και Claire Winnicott. Αξίζει να σημειώσουμε ότι η Claire Winnicott συνεισέφερε στην ανάπτυξη του περιβάλλοντος κρατήματος (holding environment)(Tosone, 2008).
Ηγετική φυσιογνωμία στον τομέα της παιγνιοθεραπείας με παιδιά που έχουν βιώσει απώλεια, πένθος και τραύμα είναι η κοινωνική λειτουργός Nancy Boyd Webb (2015).
Τέλος, η συνεισφορά των κοινωνικών λειτουργών στην οικογενειακή θεραπεία είναι τεράστια με λαμπρά παραδείγματα όπως είναι η Virginia Satir (H μητέρα της οικογενειακής θεραπείας όπως την αποκαλούν), η Froma Walsh, η Peggy Papp, η Peggy Penn, η Μonica McGoldrick (Bernal & Gómez – Arroyo, 2017) και η Lynn Hoffman (Kelley & Smith, 2017).
Στον οδηγό σπουδών των τμημάτων της Κοινωνικής Εργασίας , βασικά μαθήματα, αποτελούν τα εξής: Κλινική Ψυχολογία & Ψυχοπαθολογία, Ψυχιατρική, Κοινωνική Ψυχολογία, Αναπτυξιακή Ψυχολογία, Θεωρίες Προσωπικότητας, Θεραπευτικό Παιχνίδι & Παιγνιοθεραπεία , Ψυχοπαθολογία Παιδιών & Εφήβων, Κοινωνική Εργασία στην Ψυχική Υγεία, Συμβουλευτική Οικογένειας, Κοινωνική Εργασία & Εξαρτήσεις, Θεραπευτικές Προσεγγίσεις μέσω της Τέχνης, Ενδοοικογενειακή Βία Κατά των Γυναικών & Παιδιών, Ψυχολογία των Διαπροσωπικών Σχέσεων κ.α.
Οι Κοινωνικοί Λειτουργοί κατέχουν Άδεια Ασκήσεως Επαγγέλματος και είναι ήδη Επαγγελματίες Ψυχικής Υγείας, μετά την ολοκλήρωση του τετραετούς προπτυχιακού κύκλου σπουδών τους και η συνέχεια της εκπαίδευσης τους σε κάποια Ψυχοθεραπευτική προσέγγιση είναι σύμφυτη με το θεωρητικό τους υπόβαθρο.
Επιπλέον, όσον αφορά στο Πρακτικό κομμάτι το σπουδών τους, τα εργαστήρια και οι πρακτικές τους υλοποιούνται σε Κέντρα Απεξάρτησης, Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης, Νοσοκομεία, Φυλακές, Ψυχιατρικά Ιδρύματα, κλπ δουλεύοντας με ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού. Σε όλα τα παραπάνω πλαίσια που αναφέρθηκαν, ο ρόλος του Κοινωνικού Λειτουργού είναι κατά βάση θεραπευτικός. Ωθούμενοι από τις ιδιαίτερες ανάγκες τις δουλειάς τους, έχουν κάνει εκπαιδεύσεις σε διάφορες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις προκειμένου να βοηθήσουν και να βοηθηθούν ακόμη περισσότερο.
Κάτι που είναι εξαιρετικά σημαντικό να ειπωθεί, είναι ότι το προπτυχιακό επίπεδο σπουδών, δεν επαρκεί για την άσκηση της ψυχοθεραπείας και η ειδίκευση σε κάποια ψυχοθεραπευτική προσέγγιση , είναι αναγκαία.
Για αυτό, απαιτούνται άλλα τουλάχιστον 4 έτη σπουδών, τα οποία περιλαμβάνουν τη θεωρητική εκπαίδευση της εκάστοτε προσέγγισης, εποπτεία, πρακτική άσκηση & φυσικά προσωπική θεραπεία. Πέραν των Ψυχιάτρων λοιπόν & των Ψυχολόγων , η επαγγελματική ιδιότητα του Ψυχοθεραπευτή, συμπεριλαμβάνει και τους Κοινωνικούς Λειτουργούς, οι οποίοι έχουν το δικό τους επιστημονικό κύρος στον τομέα της Ψυχικής Υγείας.
Βάσει των κατοχυρωμένων επαγγελματικών τους δικαιωμάτων εδώ και 35 ολόκληρα χρόνια, οι Κοινωνικοί Λειτουργοί που εργάζονται στον Τομέα της Ψυχικής Υγείας :
(Π.Δ. 50/1989 – ΦΕΚ 23/Α/26-1-1989. Παρέχουν υπηρεσίες διαγνωστικού, συμβουλευτικού και θεραπευτικού χαρακτήρα σε άτομα, ομάδες και κοινωνίες.
Οι Κοινωνικοί Λειτουργοί, ως Επαγγελματίες Ψυχικής Υγείας, έχουν κοινά «θεραπευτικά» χαρακτηριστικά και επιδιώξεις όπως: ( κοινωνικές & επικοινωνιακές δεξιότητες, καλλιέργεια εμπιστοσύνης, αυθεντικότητα, δέσμευση, ενσυναίσθηση, συναισθηματικό κράτημα, δημιουργία θεραπευτικής σχέσης), και ακολουθούν κι εκείνοι μια κοινή διαδικασία όπως: (Λήψη ιστορικού, εχεμύθεια & τήρηση απορρήτου, τήρηση του κώδικα δεοντολογίας, ακρίβεια στο χρόνο, άνεση και ασφάλεια στο χώρο, κλπ)
Επισημαίνουμε, ότι αυτή την στιγμή στην Ελλάδα δεν υπάρχει ένα ενιαίο πλαίσιο , που να καθορίζει πώς αποκτά ένας επαγγελματίας Ψυχικής Υγείας (Κοινωνικός Λειτουργικός , Ψυχολόγος, Ψυχίατρος ) την σχετική ειδικότητα του Ψυχοθεραπευτή. Για το λόγο αυτό, παρατηρείται μεγάλη σύγχυση τόσο στους απλούς πολίτες, όσο και στην ίδια την επιστημονική κοινότητα των επαγγελματιών Ψυχικής Υγείας.
Αντικειμενικός στόχος αυτού του άρθρου, είναι να τονιστεί το συγκεκριμένο επαγγελματικό δικαίωμα του κλάδου, χωρίς να ξεχνάμε, ότι το βασικό «εργαλείο» για την άσκηση της Ψυχοθεραπείας του θεραπευτή, δεν είναι άλλο παρά η προσωπική δουλειά με τον εαυτό του!
Βιβλιογραφία:
Δημοπούλου – Λαγωνίκα Μαρία, 2009, «Μεθοδολογία Κοινωνικής Εργασίας – Μοντέλα Παρέμβασης», Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα.
Πιλήσης Θεοδόσιος, 2021, «Η Συμβολή των Κοινωνικών Λειτουργών στην Ψυχοθεραπεία».
Ιωάννα Πατσαβού, Κλινική Κοινωνική Λειτουργός / Ψυχοθεραπεύτρια μέσω Τέχνης / Ειδ. Οικογενειακή Ψυχοθεραπεύτρια
