των Βίκτωρα Τσιλώνη, Etienne Rosenthal και Νικόλαου – Αθανάσιου Αποστολίδη
«Και, ασφαλώς, η οδυνηρή τραυματική εμπειρία των Τεμπών ανέδειξε τις ελλείψεις που έχει ακόμα το κράτος μας. Νησίδες αναχρονισμού που αντιστέκονται στη συλλογική πρόοδο, δίπλα σε ανεύθυνες συμπεριφορές που την υπονομεύουν. Η ανατροπή όλων αυτών καθίσταται έτσι μια σαφής προτεραιότητα για την επόμενη μέρα…»
Α΄ ΕΝΟΤΗΤΑ [1]:
Η τρομερή καταστροφή του τρένου που σημειώθηκε στις 28 Φεβρουαρίου του 2023 στα Τέμπη της Θεσσαλίας και προκάλεσε τον θάνατο 57 ανθρώπων – τεσσεράμισι χρόνια μετά την τρομερή πυρκαγιά στο Μάτι στην οποία έχασαν την ζωή τους 103 άνθρωποι στην Αττική στις 23 Ιουλίου του 2018. Το κύμα συγκίνησης που ακολούθησε σε όλη την Ελλάδα με πολλές διαδηλώσεις και τριήμερο εθνικού πένθους αποκαλύπτουν δημόσια ένα σημαντικό έλλειμμα ασφάλειας για το οποίο ευθύνεται το κράτος. Περαιτέρω διαπιστώνεται η αδήριτη ανάγκη για δικαιοσύνη πέρα από το πλαίσιο αποζημίωσης που καταβάλλεται στα θύματα σε περιπτώσεις ανθρωποκτονιών και σοβαρών τραυματισμών.
Οι δύο αυτές μεγάλες καταστροφές νομιμοποιούν την τροποποίηση της ποινικής νομοθεσίας στην Ελλάδα, ώστε αφενός να καταστεί δυνατή η σύσταση συλλογικών ενώσεων θυμάτων και οικογενειών θυμάτων μετά από ένα συλλογικό δυστύχημα, ενδεχομένως συνενωμένων σε μια Πανελλήνια Ομοσπονδία Θυμάτων Συλλογικών Δυστυχημάτων, και αφετέρου το δικαίωμα των συλλόγων αυτών -και αν χρειαστεί της Ομοσπονδίας στην οποία υποχρεωτικά θα ανήκουν οι ενώσεις- να είναι πολιτικοί εταίροι μόλις ξεκινήσει η έρευνα με τα ίδια δικαιώματα που παρέχει η ελληνική νομοθεσία σε μεμονωμένα θύματα, μέχρι την ολοκλήρωση της ποινικής δίκης.
Μια τέτοια εξέλιξη του ελληνικού δικαίου θα μπορούσε να εμπνευστεί από το γαλλικό Ποινικό Δίκαιο, το οποίο τροποποιήθηκε μετά από μια άλλη σιδηροδρομική καταστροφή στο Παρίσι το 1994.
Η διάταξη του άρθρου 2-15 του Γαλλικού Κώδικα Ποινικής Δικονομίας ορίζει, μεταξύ άλλων, τα εξής:
«Κάθε Ένωση που έχει συσταθεί σύμφωνα με τους νόμιμους τύπους, της οποίας ο καταστατικός σκοπός είναι η υπεράσπιση θυμάτων ατυχήματος-δυστυχήματος που συνέβη στα μέσα μαζικής μεταφοράς ή σε χώρους δημόσιας πρόσβασης, μπορεί, εφόσον έχει εγκριθεί για τον σκοπό αυτόν, να ασκήσει τα δικαιώματα που παρέχονται στον πολιτικώς ενάγοντα σχετικά με το ατύχημα αυτό, όταν η ποινική δίωξη έχει ασκηθεί από τον εισαγγελέα ή τον ζημιωθέντα».
«Κάθε ομοσπονδία ενώσεων που έχει συσταθεί σύμφωνα με τους νόμιμους τύπους επί πέντε τουλάχιστον έτη κατά την ημερομηνία των πραγματικών περιστατικών και είναι εγγεγραμμένη στο Υπουργείο Δικαιοσύνης και της οποίας ο νόμιμος σκοπός είναι η υπεράσπιση των θυμάτων των συλλογικών ατυχημάτων, μπορεί να ασκεί τα δικαιώματα που παρέχονται στον πολιτικώς ενάγοντα, σε περίπτωση συλλογικού ατυχήματος που συνέβη υπό τις περιστάσεις που αναφέρονται στο πρώτο εδάφιο, όταν η ποινική δίωξη έχει ασκηθεί από τον εισαγγελέα ή τον ζημιωθέντα….».
Πρέπει να υπογραμμιστεί ότι σχεδόν όλα τα συλλογικά ατυχήματα που συνέβησαν στην Γαλλία, στις μεταφορές, στους χώρους δημόσιας πρόσβασης, οδήγησαν στη δημιουργία συλλογικών ενώσεων θυμάτων, οι περισσότερες από τις οποίες είναι μέλη της Εθνικής Ομοσπονδίας Θυμάτων Συλλογικών Δυστυχημάτων (FENVAC) .
Ο ρόλος των ενώσεων αυτών, και της Ομοσπονδίας που τους συνδράμει σε καθημερινή βάση, είναι ουσιαστικός για την υποστήριξη των θυμάτων και την αναζήτηση της εκδήλωσης της αλήθειας στο βαθμό που επωφελείται από την τεχνογνωσία εξειδικευμένων δικηγόρων που κατέχουν όλες τις νομικές και τεχνικές πτυχές ανάλογα με το είδος του συλλογικού ατυχήματος (π.χ. βιομηχανικά, σιδηροδρομικά, ναυτικά ατυχήματα, πυρκαγιές ή πλημμύρες, ρυπάνσεις κλπ.).
Το καταστατικό της Γαλλικής Ομοσπονδίας Θυμάτων Συλλογικών Δυστυχημάτων (FENVAC) καταδεικνύει τη σημασία της δράσης της:
«Η Ομοσπονδία επιθυμεί να υποστηρίζει ένα δημόσιο συμφέρον για την συλλογική ασφάλεια, την οποία σκοπεύει με τις ενέργειές της να υπερασπιστεί και να προωθήσει, και σε περίπτωση ατυχήματος (…) η Ομοσπονδία παρεμβαίνει για να υποστηρίξει τα θύματα και να τους παράσχει βοήθεια, αλληλεγγύη, αλήθεια, δικαιοσύνη, πρόληψη και μνήμη. Ανάλογα με τους σκοπούς της, η Ομοσπονδία μπορεί, ανάλογα με την περίπτωση, να βοηθήσει τα μέλη της να προβούν στις ακόλουθες ενέργειες ή να τις αναλάβει η ίδια:
Αμοιβαία συνδρομή: παροχή ηθικής υποστήριξης στα θύματα, ιδίως με την διοργάνωση συναντήσεων και αμοιβαίας συνδρομής μεταξύ των μελών, την υποστήριξη των θυμάτων και των συλλόγων τους σε όλες τις διαδικασίες αλλά και την διασφάλιση της εξωτερίκευσης και εκπροσώπησης όλων των θυμάτων.
Αλληλεγγύη: λήψη κάθε βοήθειας για την αντιμετώπιση έκτακτων αναγκών των θυμάτων, διευκόλυνση των σχέσεων μεταξύ των θυμάτων και των φορέων δημόσιων και ιδιωτικών και υποστήριξη των θυμάτων, να συμμετέχουν σε συζητήσεις και φόρα σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο σε όλους τους τομείς που ενδιαφέρουν τα θύματα, προκειμένου να βελτιωθεί η κατάστασή τους.
Αλήθεια: συγκέντρωση όλων των πληροφοριών σχετικά με τις συνθήκες και τα αίτια του ατυχήματος (…), διάθεση της τεχνογνωσίας και της εμπειρίας που έχει αποκτήσει η Ομοσπονδία στα θύματα και τις οικογένειές τους, δημοσίευση της δικής της ανάλυσης αναφορικά με το ατύχημα.
Δικαιοσύνη: διασφάλιση ότι τα θύματα και οι συνήγοροι τους ενημερώνονται πλήρως σχετικά με τις ποινικές διαδικασίες και τις αστικές διαδικασίες αποζημίωσης, προκειμένου να συμμετέχουν σε κάθε νομική ενέργεια που αποσκοπεί στην διαλεύκανση και την ανακάλυψη της αλήθειας σχετικά με τα αίτια και τις ευθύνες του ατυχήματος, ιδίως με την άσκηση πολιτικής αγωγής
Πρόληψη: ενθάρρυνση με κάθε τρόπο των δημοσίων αρχών προκειμένου να λάβουν όλα τα αναγκαία μέτρα ώστε να μην επαναληφθεί ένα αντίστοιχο τραγικό ατύχημα, επαφή- σύμπραξη με ενδιαφερόμενες-εξειδικευμένες οργανώσεις ή/και επαγγελματικές ενώσεις, τους κατασκευαστές, τους φορείς εκμετάλλευσης, τις δημόσιες αρχές, να επιτύχουν την δημιουργία και να συμμετάσχουν σε οποιοδήποτε όργανο διαβούλευσης ή προβληματισμού σχετικά με την ασφάλεια των προσώπων, να προωθήσουν μια ετήσια Εθνική Ημέρα Ασφαλείας.
Μνήμη: διασφάλιση ότι τα ατυχήματα και οι τρομοκρατικές ενέργειες δεν λησμονούνται, και μπορεί να κατασκευαστεί και μνημείο μνήμης.
Συνακόλουθα, με βάση τα προλεχθέντα, και αφού λάβουμε υπόψιν μας την ελληνική πραγματικότητα, στο ίδιο πρότυπο θα μπορούσε να δημιουργηθεί μια ελληνική Ένωση Θυμάτων και Οικογενειών Θυμάτων Συλλογικών Δυστυχημάτων με την μορφή της Ανεξάρτητης Διοικητικής Αρχής όπως επιτάσσεται στο άρθρο 101Α του Ελληνικού Συντάγματος με έδρα τη Θεσσαλονίκη. Η νέα αυτή Ανεξάρτητη Διοικητική Αρχή θα επιχορηγείται από το Κράτος ώστε να έχει ως ανεξάρτητη αρχή οικονομική αυτοτέλεια και να μπορεί να επιτελέσει με πλήρη διαφάνεια και αντικειμενικότητα το κρίσιμο έργο της.
Συνεπώς αποτελεί ευθύνη των εκπροσώπων του ελληνικού λαού στο Κοινοβούλιο να ψηφίσουν ένα νόμο που θα συστήνει την νέα ανεξάρτητη διοικητική αρχή και θα επιτρέψει στην ελληνική Πολιτεία να προσφέρει στα θύματα και τις οικογένειές τους αυτό που περιμένουν τώρα: μεγαλύτερη ασφάλεια και δικαιοσύνη σύμφωνα με τις απολύτως δικαιολογημένες προσδοκίες τους.
Β’ ΕΝΟΤΗΤΑ: Η Σύσταση Ανεξάρτητης Διοικητικής Αρχής Θυμάτων και Οικογενειών Θυμάτων Συλλογικών Δυστυχημάτων
Ι. Νομική Θεώρηση του Υφιστάμενου Νομικού Πλαισίου
Στο δέκατο τέταρτο κεφάλαιο (14ο) του ελληνικού Ποινικού Κώδικα (ΠΚ) με τίτλο: «Εγκλήματα κατά συγκοινωνιών, τηλεπικοινωνιών και άλλων κοινωφελών εγκαταστάσεων» και πιο συγκεκριμένα στο άρθρο 291 ΠΚ με τίτλο «Επικίνδυνες Παρεμβάσεις στην συγκοινωνία μέσων σταθερής τροχιάς, πλοίων και αεροσκαφών» τυποποιείται ως έγκλημα – απόπειρας πρόκλησης κινδύνου – η επικίνδυνη παρέμβαση σε συγκοινωνίες μέσων σταθερής τροχιάς, πλοίων και αεροσκαφών με ποινές που μπορούν να φθάσουν την ισόβια κάθειρξη στην περίπτωση πρόκλησης θανάτου μεγάλου αριθμού ανθρώπων.
Ειδικότερα, η επικίνδυνη παρέμβαση σε συγκοινωνίες μέσων σταθερής τροχιάς, πλοίων και αεροσκαφών στο άρθρο 291 του Ποινικού Κώδικα (ΠΚ) είναι τυποποιημένη στον νόμο ως έγκλημα και συγκεκριμένα καταστρωμένη με την μορφή του κοινώς επικίνδυνου εγκλήματος με στόχο την αυξημένη πρόληψη και προστασία των συγκοινωνιακών μέσων – ως επιβατηγά ή μη μέσα – στα οποία ενυπάρχει το στοιχείο της δημόσιας πρόσβασης. Για την κατάφαση του συγκεκριμένου εγκλήματος απαιτείται να συντρέχει μια εκ των περιοριστικά αναφερόμενων περιπτώσεων του άρ. 291 παρ. 1 ΠΚ όπως προβλέπονται στις περιπτώσεις α’ – στ’ (π.χ. με καταστροφή, βλάβη ή μετακίνηση εγκαταστάσεων ή συγκοινωνιακών μέσων) αλλά και από αυτήν την συγκεκριμένη πράξη να μπορεί να προκύψει κίνδυνος για ξένα πράγματα ή κίνδυνος για άνθρωπο όπως τυποποιείται στις περιπτώσεις αα’ και ββ’. Τότε μόνο πληρούται η αντικειμενική υπόσταση του άρ. 291 ΠΚ.
Για την τυπική περάτωση του εγκλήματος απαιτείται και υποκειμενική επικάλυψη της αντικειμενικής υπόστασης του εγκλήματος σε όλα τα στοιχεία της νομοτυπικής μορφής όπως αυτή αποτυπώνεται στο άρ. 291 ΠΚ. Με απλά λόγια απαιτείται δόλος οποιουδήποτε βαθμού – κατόπιν της συνδυαστικής ανάγνωσης των άρθρων 18 και 26 ΠΚ – αρκεί δηλαδή και ενδεχόμενος δόλος. Ο δόλος θα πρέπει να επικαλύπτει και τα δύο κομμάτια της αντικειμενικής υπόστασης του εγκλήματος, δηλαδή και τις περιπτώσεις α’ – στ’ αλλά και την δυνατότητα να προκύψει κίνδυνος για ξένα πράγματα ή για άνθρωπο. Τότε ολοκληρώνεται το βασικό έγκλημα του άρ. 291 ΠΚ.
Ωστόσο η νομική κατάστρωση του συγκεκριμένου εγκλήματος όπως τυποποιείται στην συγκεκριμένη διάταξη δεν σταματά εκεί αλλά στις περιπτώσεις γγ’ και δδ’ του ίδιου άρθρου δομείται έγκλημα εκ του αποτελέσματος το οποίο κατά τις διατυπώσεις του άρ. 29 ΠΚ για να καταφαθεί απαιτείται: α) ένα βασικό έγκλημα δόλου β) το παραπέρα αποτέλεσμα να οφείλεται τουλάχιστον σε αμέλεια και γ) να προκύπτει αιτιακώς το παραπέρα αποτέλεσμα από το βασικό έγκλημα δόλου. Εν προκειμένω, το παραπέρα αποτέλεσμα είναι ι) η πρόκληση βαριάς σωματικής βλάβης ιι) πρόκληση σημαντικής βλάβης σε εγκαταστάσεις κοινής ωφελείας (περ. γγ’) και ιιι) πρόκληση θανάτου (περ. δδ’).
ΙΙ. Πρόταση για την Σύσταση Ανεξάρτητης Διοικητικής Αρχής Θυμάτων και Οικογενειών Θυμάτων Συλλογικών Δυστυχημάτων
Με αφορμή το πολύνεκρο δυστύχημα στα Τέμπη στις 28-02-2023 και με πρότυπο τα διδάγματα από τη Γαλλία και τη ρύθμιση του γαλλικό ποινικού και ποινικού δικονομικού δικαίου προτείνεται η σύσταση Ανεξάρτητης Διοικητικής Αρχής Θυμάτων και Οικογενειών Θυμάτων Συλλογικών Δυστυχημάτων με κύριο καταστατικό σκοπό την ανεξάρτητη διερεύνηση των συλλογικών ατυχημάτων, την εν γένει ηθική, νομική, οικονομική κ.ά. υποστήριξη των συμφερόντων των θυμάτων ή των οικογενειών τους, την ανέξοδη εκπροσώπησή τους ενώπιον των ελληνικών δικαστηρίων για την διεκδίκηση των αποζημιώσεων (με την μορφή συλλογικών αγωγών) στα πολιτικά δικαστήρια και την δήλωση για παράσταση προς υποστήριξη της κατηγορίας στα ποινικά δικαστήρια.
Είναι η πλέον αρμόζουσα στιγμή ο Έλληνας νομοθέτης επηρεασμένος από τις τραγικές εξελίξεις που συγκλονίζουν την ελληνική κοινωνία να συστήσει μια Ανεξάρτητη Διοικητική Αρχή Θυμάτων και Οικογενειών Θυμάτων Συλλογικών Δυστυχημάτων με την μορφή ψήφισης τυπικού νόμου από το ελληνικό Κοινοβούλιο.
Έτσι, παραδείγματος χάριν, το φυσικό πρόσωπο το οποίο επλήγη από ένα δυστύχημα όπως αυτό που σημειώθηκε στα Τέμπη θα είναι δυνατό να απευθύνεται στην Ανεξάρτητη Διοικητική Αρχή Θυμάτων και Οικογενειών Θυμάτων Συλλογικών Δυστυχημάτων, από την οποία θα λαμβάνει ηθική και νομική αρωγή και θα επικουρείται από την Αρχή στις διανοιγείσες πολιτικές-ποινικές-διοικητικές δίκες.
Σε πρακτικό επίπεδο, για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας της Ανεξάρτητης Διοικητικής Αρχής Θυμάτων και Οικογενειών Θυμάτων Συλλογικών Δυστυχημάτων, προτείνεται στον νόμο όπου θα προβλέπεται η σύσταση της εν λόγω Αρχής να υπάρχει επίσης ειδικό άρθρο για την νομιμοποίηση της ενώπιον των Δικαστηρίων. Παραδείγματος χάριν στο άρθρο 28 παρ. 7 Ν. 1650/1980, όπως αυτό όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 16 παρ. 5 Ν. 3937/2011 ΦΕΚ Α’ 60/31.3.2011 και αντικαταστάθηκε πάλι με την παράγραφο 7 άρθρου 7 Ν. 4042/2012 ΦΕΚ Α’ 24/13/2/2012, ορίζεται ρητά πως οι περιβαλλοντικές ενώσεις (ανεξαρτήτως ύπαρξης βλάβης ή μη) έχουν δυνατότητα παράστασης προς υποστήριξης της κατηγορίας για εγκλήματα κατά του περιβάλλοντος. Κατά συνέπεια ορμώμενοι από την τελεολογία και το ήδη υπάρχον νομικό παράδειγμα της συγκεκριμένης νομικής διάταξης προτείνουμε τηρουμένων των αναλογιών (mutatis mutandis) τη ρητή αποτύπωση στον νόμο της δυνατότητας της νέας Ανεξάρτητης Διοικητικής Αρχής Θυμάτων και Οικογενειών Θυμάτων Συλλογικών Δυστυχημάτων: 1) να νομιμοποιείται να δηλώσει παράσταση προς υποστήριξη της κατηγορίας για εκείνα τα εγκλήματα που εμπίπτουν στον καταστατικό σκοπό της (ήτοι τα συλλογικά δυστυχήματα). 2) να ασκεί αγωγές υπέρ των θυμάτων συλλογικών ατυχημάτων και των οικογενειών τους.
Στην πολιτική δίκη, προτείνεται η θέσπιση άρθρου για την κατ’ εξαίρεση νομιμοποίηση της Ανεξάρτητης Διοικητικής Αρχής Θυμάτων και Οικογενειών Θυμάτων Συλλογικών Δυστυχημάτων, με φορέα και δικαιούχο της αξίωσης να παραμένει το φυσικό πρόσωπο και/ή η οικογένεια του θύματος που επλήγη από το συλλογικό δυστύχημα. Με αυτό το σχήμα που περιγράφεται παραπάνω (σε ποινικό και πολιτικό επίπεδο) εκτός από το γεγονός της αποσυμφόρησης του δικαστηριακού φόρτου εργασίας (λόγω των συλλογικών αγωγών) παράλληλα θα απονέμεται δικαιοσύνη με υψηλή ποιότητα λόγω της τεχνογνωσίας και της επιστημονικής κατάρτισης της Διοικητικής Αρχής ως αρωγού της δικαιοσύνης.
ΙII. Η Έννοια του Συλλογικού Ατυχήματος: προτεινόμενος ορισμός με βάση τα διδάγματα της κοινής πείρας και το γαλλικό πρότυπο
Για την κατανόηση του πεδίου εφαρμογής (ratione materiae) της εν λόγω Διοικητικής Αρχής, είναι σκόπιμο να γίνει μνεία στον ορισμό του συλλογικού δυστυχήματος. Αρχικά θα πρέπει να γίνει διάκριση μεταξύ του ατυχήματος και του δυστυχήματος. Μολονότι και οι δύο έννοιες βρίσκονται σε νοηματική συνάφεια, εντούτοις παρατηρείται μια βασική εννοιολογική διαφορά. Όταν μιλάμε για ατύχημα εννοούμε το ανεπιθύμητο αποτέλεσμα χωρίς όμως το αποτέλεσμα αυτό να συνδέεται με κάποιο σοβαρό τραυματισμό ή κυρίως με κάποιο θάνατο (π.χ. υλικές ζημιές αυτοκινήτων στην περίπτωση σύγκρουσης χωρίς όμως να σημειωθεί κάποιος θάνατος). Αντιθέτως, η έννοια του δυστυχήματος συνδέεται κυρίως με την επέλευση ενός θανατηφόρου αποτελέσματος ή ενός σοβαρού τραυματισμού (π.χ. στην περίπτωση σύγκρουσης δύο αυτοκινήτων να σημειωθεί ο θάνατος του οδηγού).
Τέλος, συλλογικό δεν θα πρέπει να θεωρείται ότι είναι μόνο το δυστύχημα όταν οι συνέπειες του καταλαμβάνουν μεγάλο αριθμό προσώπων, όπως ενδεικτικά συνέβη με: α) το ναυάγιο του «Εξπρές Σάμινα» στις 26 Σεπτεμβρίου 2000 ανοικτά της Πάρου με 81 νεκρούς, β) το πολύνεκρο δυστύχημα στα Τέμπη το έτος 1999 με έξι νεκρούς, γ) το πολύνεκρο δυστύχημα στα Τέμπη το έτος 2003 με 21 νεκρούς μαθητές, δ) το πολύνεκρο δυστύχημα στα Τέμπη το έτος 2023 με 57 νεκρούς και 85 τραυματίες, ε) το πολύνεκρο δυστύχημα στην εθνική οδό Αθήνας-Λαμίας το έτος 2004 με 7 νεκρούς μαθητές και έναν ακρωτηριασμό, στ) το πολύνεκρο δυστύχημα στην Εγνατία Οδό στο ύψος του χωριού Μέση με 5 νεκρούς και πάνω από 20 τραυματίες και ζ) το πολύνεκρο δυστύχημα λόγω πυρκαγιάς στο Μάτι το έτος 2018 με 103 νεκρούς.
Αντίθετα με βάση το γαλλικό πρότυπο και την τελολογική ερμηνεία του νόμου, συλλογικό θα πρέπει να θεωρείται το ατύχημα ή δυστύχημα το οποίο θα μπορούσε να προκαλέσει κίνδυνο βλάβης περισσότερων προσώπων σκοπός είτε σε μέσα μαζικής μεταφοράς είτε σε χώρους δημόσιας πρόσβασης (όλως ενδεικτικώς π.χ. συναυλιακούς χώρους, γήπεδα, πλατείες δημόσια κτίρια, πανεπιστήμια, σχολεία, βιβλιοθήκες), και ανεξαρτήτως αν οι χώροι αυτοί είναι δημόσιοι ή ιδιωτικοί. Έτσι λόγου χάριν το πρόσφατο δυστύχημα που συνέβη σε δημοτικό σχολείο στις Σέρρες και οδήγησε στο θάνατο ενός και μόνου μαθητή Δημοτικού Σχολείου θα πρέπει να θεωρηθεί ότι εντάσσεται στον ορισμό των συλλογικών δυστυχημάτων και στο πλαίσιο λειτουργίας της νέας Ανεξάρτητης Διοικητικής Αρχής Θυμάτων και Οικογενειών Θυμάτων Συλλογικών Δυστυχημάτων.
Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις τα θύματα ή οι οικογένειες αυτών βρέθηκαν μετέωροι και αβοήθητοι χωρίς ουσιαστική νομική συνδρομή με πολλούς απ’ αυτούς λόγω των δυσβάστακτων δικαστικών εξόδων να μην προσφεύγουν ενώπιον της ελληνικής Δικαιοσύνης για να δικαιωθούν. Είναι πια καιρός η ελληνική κοινωνία να σταθεί στο ύψος της και με οδηγό το αιματηρό ιστορικό παρελθόν να ανταπεξέλθει στις επικρατούσες δραματικές εξελίξεις. Η λύση που προτείνεται από τους συντάκτες του παρόντος άρθρου είναι η σύσταση Ανεξάρτητης Διοικητικής Αρχής Θυμάτων και Οικογενειών Θυμάτων Συλλογικών Δυστυχημάτων.
ΙV. Ο ρόλος της Ανεξάρτητης Διοικητικής Αρχής Θυμάτων και Οικογενειών Θυμάτων Συλλογικών Δυστυχημάτων
1ο Στάδιο:
Σε πρακτικό επίπεδο τα φυσικά πρόσωπα ή και οι ενώσεις, θα υποβάλλουν γραπτό αίτημα για την συνδρομή της Αρχής επί των δυστυχημάτων. Ακολούθως η Διοικητική Αρχή θα εξετάζει το υποβληθέν αίτημα και εντός εύλογης προθεσμίας θα απαντά επί του αιτήματος με την κοινοποίηση της απόφασης προς τον αμέσως ενδιαφερόμενο. Στην απόφαση αυτή θα εμπεριέχεται ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία αναφορικώς με το δυστύχημα που συνέβη, αν πληροί τις προϋποθέσεις των δυστυχημάτων που υπάγονται στην αρμοδιότητα της και τέλος αν τα στοιχεία που αναφέρονται στο αίτημα του φυσικού προσώπου ή της ενώσεως εκτίθενται με επάρκεια ώστε να μπορεί να γίνει ο σχετικός έλεγχος από την Ανεξάρτητη Διοικητική Αρχή (κατά το πρότυπο της Επιτροπής Διερεύνησης Ατυχημάτων και Ασφάλειας Πτήσεων του άρ. 5 Ν. 2912/2001).
2ο Στάδιο:
Εφόσον η απόφαση της Ανεξάρτητης Διοικητικής Αρχής Θυμάτων και Οικογενειών Θυμάτων Συλλογικών Δυστυχημάτων έχει θετικό περιεχόμενο επί του ως άνω αιτήματος τότε θα έχει αρμοδιότητα αναφορικά:
α) με την διερεύνηση των ατυχημάτων ή συμβάντων που συνέβησαν στον συγκεκριμένο τόπο σχετικά με την αιτία, τις συνθήκες, τον τρόπο τέλεσης του ατυχήματος/δυστυχήματος και την επίσημη καταγραφή των νεκρών, των αγνοουμένων και των τραυματιών. Για τον σκοπό αυτό η Αρχή θα επικουρείται από ειδικά κλιμάκια με ειδική επιστημονική κατάρτιση και τεχνογνωσία όπως ενδεικτικά ειδικούς – ανεξάρτητους πραγματογνώμονες, δικηγόρους, χημικούς κ.α.
β) με την συνεχή ενημέρωση και πληροφόρηση των φυσικών προσώπων ή των ενώσεων που υπέβαλαν το αίτημα τους κατά το 1ο Στάδιο. Σημειώνεται πως και στο 2ο στάδιο είναι δυνατή η υποβολή αιτήματος προς την Αρχή για την παροχή βοήθειας με τους όρους και την διαδικασία που προβλέπεται στο 1ο Στάδιο.
Σημειώνεται πως η τοπική αρμοδιότητα της Ανεξάρτητης Διοικητικής Αρχής Θυμάτων και Οικογενειών Θυμάτων Συλλογικών Δυστυχημάτων θα επεκτείνεται εντός των ορίων του ελληνικού κράτους.
3ο Στάδιο:
Αφού περατωθεί η διενέργεια της διερεύνησης των ατυχημάτων – δυστυχημάτων θα εξάγεται επίσημο πόρισμα από την Ανεξάρτητη Διοικητική Αρχή το οποίο και θα κοινοποιείται στους αμέσως ενδιαφερόμενους, ήτοι σ’ αυτούς που επέβαλαν αίτημα κατά το 1ο ή το 2ο Στάδιο.
Έπειτα, η Ανεξάρτητη Διοικητική Αρχή θα αποστέλλει γραπτό αίτημα στους ως άνω ενδιαφερόμενους αναλύοντας τους λεπτομερώς τις νομικές προεκτάσεις του ατυχήματος–δυστυχήματος, τις νομικές δυνατότητες για την προσφυγή στα Δικαστήρια (πολιτικά-ποινικά-διοικητικά) και το πιθανό – κατά προσέγγιση – ύψος της διεκδικούμενης αποζημίωσης, με κύριο αντικείμενο του αιτήματος την παροχή νομικής βοήθειας από την Ανεξάρτητη Διοικητική Αρχή.
Εφόσον, οι αμέσως ενδιαφερόμενοι φυσικά πρόσωπα ή ενώσεις συναινούν στο ως άνω κύριο αντικείμενο του αιτήματος τότε θα συστήνονται ειδικές επιτροπές εντός της Αρχής που θα είναι οι πλέον αρμόδιες για την νομική αντιμετώπιση του ζητήματος, με την μορφή άσκησης συλλογικών αγωγών ως κατ’ εξαίρεση νομιμοποιούμενοι διάδικοι στα Πολιτικά Δικαστήρια αλλά και με την δήλωση παράστασης προς υποστήριξη της κατηγορίας στα Ποινικά Δικαστήρια.
4ο Στάδιο:
Καθ’ όλη την διάρκεια των εξελίξεων των δικών θα υπάρχει γραπτή και λεπτομερή ενημέρωση από την Ανεξάρτητη Διοικητική Αρχή προς τους αμέσως ενδιαφερόμενους. Όλα τα διαδικαστικά στάδια θα τα αναλαμβάνει η Ανεξάρτητη Διοικητική Αρχή, ανέξοδα, και θα περαιώνονται από ειδικές προς τούτο συσταθείσες Επιτροπές από την σύνταξη μιας αγωγής μέχρι και την παραλαβή της δημοσιευθείσας απόφασης ή από την σύνταξη μιας έγκλησης μέχρι και την παραλαβή της δημοσιευθείσας απόφασης (όλως ενδεικτικώς).
Το αποτέλεσμα των διανοιγεισών δικών θα επέρχεται στο πρόσωπο των αμέσως ενδιαφερόμενων ως φορέων και δικαιούχων των επίδικων αξιώσεων, για παράδειγμα της επιδικασθείσας αποζημίωσης από τα Πολιτικά Δικαστήρια η οποία και θα καταβάλλεται από τον υπαίτιο στους τραπεζικούς λογαριασμούς των θυμάτων ή των οικογενειών τους.
V. Η Έδρα της Ανεξάρτητης Διοικητικής Αρχής Θυμάτων και Οικογενειών Θυμάτων Συλλογικών Δυστυχημάτων στην Θεσσαλονίκη
Ένεκα των ότι: 1) θα πρέπει να εφαρμοστεί η αρχή της αποκεντρωμένης διοίκησης, η οποία θέλει να μην βρίσκονται όλες οι υπηρεσίες ενός κράτους μόνο στην πρωτεύουσά του αλλά να διαμοιράζονται σε όλη τη χώρα 2) η Θεσσαλονίκη είναι η συμπρωτεύουσα και βρίσκεται σε σύγκριση με την Αθήνα εγγύτερα στα Τέμπη, όπου συνέβη το τελευταίο ανατριχιαστικό δυστύχημα 3) η Θεσσαλονίκη δεν αποτελεί την έδρα πολλών άλλων ανεξάρτητων αρχών, η δε σημασία και ο ρόλος της είναι αδιαμφισβήτητη και διαθέτει όλες τις κατάλληλες υποδομές για την υποστήριξη του έργου της νέας Ανεξάρτητης Διοικητικής Αρχής.
VΙ. Επίλογος
Τέλος, στις 03-03-2023 κατόπιν εντολής του Πρωθυπουργού, ο Υπουργός Επικρατείας κ. Γιώργος Γεραπετρίτης ανακοίνωσε τη σύσταση Ειδικής Επιτροπής για τη διερεύνηση και ανάδειξη των συστημικών προβλημάτων και δυσλειτουργιών που οδήγησαν στη σιδηροδρομική τραγωδία των Τεμπών. Η παραπάνω εντολή υποδηλώνει ευθέως την μέγιστη ανάγκη σύστασης μιας Ανεξάρτητης Διοικητικής Αρχής Θυμάτων και Οικογενειών Θυμάτων Συλλογικών Δυστυχημάτων η οποία θα είναι πανταχού παρούσα με στόχο την πρόληψη των συλλογικών ατυχημάτων – δυστυχημάτων αλλά και την δέουσα διερεύνηση τους.
Ελπίζουμε ειλικρινά η παρούσα μελέτη να αποτελέσει τον προάγγελο-βασικό οδηγό σύστασης της Ανεξάρτητης Διοικητικής Αρχής Θυμάτων και Οικογενειών Θυμάτων Συλλογικών Δυστυχημάτων με έδρα τη Θεσσαλονίκη. Η δημιουργία ενός κατάλληλου νομικού πλαισίου θα συντελέσει αποφασιστικά στην αποτελεσματική απονομή της δικαιοσύνης μέσω της δέουσας και ανέξοδης εκπροσώπησης των θυμάτων και των οικογενειών τους και θα οδηγήσει με σίγουρο τρόπο στη δικαίωση των θυμάτων και των οικογενειών τους.
*Βίκτωρ Τσιλώνης, διδάκτωρ Νομικής ΑΠΘ – δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω
Etienne Rosenthal Γάλλος δικηγόρος, διευθυντής του δικηγορικού γραφείου “Etienne Rosenthal & Partners – Archipelago Law Office”
Νικόλαος – Αθανάσιος Αποστολίδης, ασκούμενος δικηγόρος – αριστούχος Νομικής ΑΠΘ
[1] Το παρόν άρθρο της Α’ Ενότητας είναι μεταφρασμένο στην ελληνική γλώσσα και είναι γραμμένο από τον Etienne Rosenthal, Δικηγόρο στη Γαλλία (Avocat à la Cour) και Γενικού Διευθυντή (CEO) του δικηγορικού γραφείου “Etienne Rosenthal & Partners – Archipelago Law Office”.
Πρώτη δημοσίευση στο Voria.gr
