Αν κάποιος περπατήσει στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας είναι αδύνατον να μην παρατηρήσει την «Ακρόπολη» ένα από τα σημαντικότερα αν όχι το σημαντικότερο μνημείο της Αρχαίας Ελλάδας, σύμβολο της δημοκρατίας, μίας έννοιας που αναδύθηκε στην Αρχαία Αθήνα. Και λίγο πιο κάτω στη Διονυσίου Αεροπαγίτου ίσως δει και αστυνομικούς να περιπολούν, να συζητούν με πολίτες, να τους βοηθούν ή να τους κατευθύνουν.
Η δημοκρατία είναι το σύστημα διακυβέρνησης που θεμελιώδη στοιχεία του είναι, μεταξύ άλλων, τα δικαιώματα και οι ελευθερίες των πολιτών, η αναγνώριση του άλλου ως φορέα αναπαλλοτρίωτων δικαιωμάτων, η αξία της ζωής, το απαραβίαστο της αξιοπρέπειας, καθώς και η αρχή της ισότητας.
Η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (όπως είναι η προστασία της ζωής και της ιδιοκτησίας) και των ελευθεριών επιτυγχάνεται μέσω του θεσμού της αστυνομίας. Ουσιαστικά είναι ο θεσμός εκείνος που μαζί με το δικαστικό και σωφρονιστικό σύστημα ανήκουν στους φορείς του επίσημου κοινωνικού ελέγχου. Σ’ αυτήν έχει ανατεθεί η προστασία του κοινωνικού συνόλου από εγκληματικές πράξεις, η τήρηση της δημόσιας τάξης και ειρήνης καθώς και η διασφάλιση των δικαιωμάτων και των ελευθεριών. Στις περισσότερες χώρες του κόσμου κυριαρχούν διάφορα στερεότυπα σχετικά με το αστυνομικό επάγγελμα, στη διαμόρφωση των οποίων έχουν συντελέσει και οι εκάστοτε κοινωνικές συνθήκες, ενώ κάποια από αυτά τα αρνητικά στερεότυπα, θέλουν τους αστυνομικούς «απόμακρους» και «απρόσωπους». Στη χώρα μας, κατά το μακρινό παρελθόν υπήρξαν κατά περίπτωση δυσάρεστες ακόμα και καταδικαστέες εικόνες για την αστυνομική ομάδα, οι οποίες όμως εντυπώθηκαν έντονα στη συλλογική συνείδηση∙ τόσο έντονα, ώστε κάθε φορά που στη σημερινή εποχή, έρχεται στο φως της δημοσιότητας μία αποσπασματική και μη ενδεδειγμένη εικόνα ενός αστυνομικού, τότε για ένα τμήμα του κοινωνικού συνόλου επιβεβαιώνεται το αρχικό αρνητικό στερεότυπο.
Ωστόσο και παρά το ότι αυτές οι μη ενδεδειγμένες εικόνες είναι μεμονωμένες και δεν αντιπροσωπεύουν το σύνολο του αστυνομικού πληθυσμού, όταν αναπαράγονται με ένταση και συχνότητα από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, πλέον και από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, καθώς και μέσα από τις καθημερινές συνομιλίες, τότε δημιουργείται η αίσθηση της γενίκευσης. Τις περισσότερες φορές, οι εικόνες αυτές γίνονται αποδεκτές αναντίρρητα χωρίς το άτομο να υπεισέρχεται στην κριτική διαδικασία της σκέψης του τι προηγήθηκε και τι επακολούθησε, τους λόγους, τα κίνητρα, τα αποτελέσματα της κάθε πράξης, κ.ο.κ..
Μάλιστα, δεν είναι λίγες οι φορές που χρησιμοποιούνται λέξεις ή εκφράσεις για τους αστυνομικούς με αρνητική χροιά, προς επίρρωση των προκαταλήψεων και των στερεοτύπων. Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής οι αστυνομικοί από τη μία πλευρά αποκαλούνται “heroes in blue” και από την άλλη πλευρά τους φωνάζουν και “cops”. Στην Ελλάδα ο ορισμός «καθημερινοί ή μικροί ήρωες» μπορεί να χρησιμοποιηθεί, ενώ ο χαρακτηρισμός “μπάτσος” λέγεται, όταν κάποιος επιθυμεί να αναφερθεί υποτιμητικά στους αστυνομικούς και στο έργο τους.
Άλλοτε πάλι, οι γονείς προκειμένου να πείσουν τα παιδιά τους να κάνουν μία ενέργεια, τους αναφέρουν ότι αν για παράδειγμα δε φάνε το φαγητό τους, δεν κοιμηθούν ή δε μαζέψουν τα παιχνίδια τους, τότε θα τους πάρει ο αστυνομικός. Έτσι, από πολύ νωρίς το παιδί γαλουχείται στην αντίληψη ότι ο αστυνομικός είναι «κακός» και «εκδικητικός», μία αντίληψη που μπορεί να συνοδεύει το άτομο για το υπόλοιπο της ζωής του.
Η έννοια του στερεοτύπου απασχόλησε πολλούς επιστήμονες ανάμεσα στους οποίους και ψυχολόγους, όπως τον Allport. Σύμφωνα με αυτόν, τα στερεότυπα είναι γενικευμένες, απλουστευμένες, τυποποιημένες αξιολογικές κρίσεις που συνδέουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά ή ιδιότητες με ομάδες ανθρώπων. Πρόκειται για αντιλήψεις ή γνώμες συναισθηματικά φορτισμένες που κατέχουν από κοινού οι άνθρωποι εναντίον μίας άλλης κοινωνικής ομάδας (Allport, 1979). Παράλληλα, η Taylor ανέφερε ότι ο ανθρώπινος νους είναι περιορισμένης χωρητικότητας και συνεπώς οργανώνει τη σκέψη του σε κατηγορίες, ώστε όταν δέχεται πολλές και διαφορετικές πληροφορίες αυτές να κατατάσσονται στις κατηγορίες και στα στερεότυπα που έχει διαμορφώσει στο μυαλό του (Taylor, 1981). Άρα, τα στερεότυπα ενυπάρχουν στη ζωή μας γιατί με αυτό τον τρόπο εξυπηρετείται ο τρόπος σκέψης μας.
Έτσι έχει διαμορφωθεί και το στερεότυπο για τους αστυνομικούς, ένα στερεότυπο το οποίο υπερτονίζει μεμονωμένες κακές εικόνες και προσπερνά τις πολύ περισσότερες αριθμητικά θετικές τους πράξεις. Αλήθεια, πόσοι γνωρίζουν ότι ο Αρχιφύλακας Χρήστος Τσιαμίτας στις αρχές Ιανουαρίου στο Μεγάλο Δέρειο του Έβρου σε συνεργασία με τον αντιδήμαρχο της περιοχής προχώρησε σε εκκένωση 11 κατοικιών, που είχαν πλημμυρίσει ολοσχερώς, με τη στάθμη του νερού να αγγίζει τα 2 μέτρα, απεγκλωβίζοντας συνολικά 27 άτομα; Και πόσοι μίλησαν για τον Ειδικό Φρουρό Χρήστο Πετμεζά ο οποίος στις αρχές Μαρτίου στην Αθήνα κατάφερε να διασώσει έναν συμπολίτη μας που βρισκόταν σε λιπόθυμη κατάσταση, πραγματοποιώντας καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση; Αναρίθμητες τέτοιες πράξεις συμβαίνουν καθημερινά στη βάρδια των αστυνομικών σε όλη την επικράτεια. Λίγες από αυτές έρχονται στο φως της δημοσιότητας και ακόμα λιγότερες μένουν στη συλλογική μνήμη. Και αυτό συμβαίνει διότι τα άτομα έχουν την τάση να θυμούνται περισσότερο κάτι που τους προκάλεσε αρνητικά συναισθήματα και ας ήταν μεμονωμένο, πάρα κάτι που τους δημιούργησε θετικά συναισθήματα.
Αντιμέτωπος με αυτό το στερεότυπο, ο σύγχρονος αστυνομικός εξακολουθεί να επιτελεί κάθε μέρα με υψηλό φρόνημα και αυταπάρνηση τα καθήκοντα του με αποκλειστικό γνώμονα την προστασία των συμπολιτών του. Καλείται να διαχειριστεί περιστατικά ληστειών-κλοπών, τροχαίων συμβάντων, ανθρωποκτονιών, ενδοοικογενειακής βίας κ.ο.κ., να συνδιαλλαγεί με πολίτες, να κατευνάσει τα πνεύματα και να εξισορροπήσει καταστάσεις, έργο περίπλοκο, πολύπλοκο και πολυδιάστατο.
Την επόμενη φορά λοιπόν που θα περπατήσετε στη Διονυσίου Αεροπαγίτου, κάτω από την Ακρόπολη ή σε οποιονδήποτε άλλο δρόμο και δείτε αστυνομικούς μπροστά σας, μην τους προσπεράσετε…Και θυμηθείτε ότι πάνω απ’ όλα είναι άνθρωποι με συναισθήματα και σκέψεις. Το μόνο που τους διαφοροποιεί από το υπόλοιπο κοινωνικό σύνολο είναι η στολή που φορούν. Κόντρα σε στερεότυπα και παρά τους οποιουσδήποτε χαρακτηρισμούς στέκονται εκεί με υπομονή και επιμονή για να βοηθήσουν αυτούς που το έχουν ανάγκη, να συμπαρασταθούν σε αυτούς που έχουν πρόβλημα. Είναι δίπλα σας και κοντά σας, πολύ πιο κοντά σας απ’ όσο νομίζετε… Και ξέρετε γιατί; Γιατί η ηθική ικανοποίηση που θα νιώσουν, με το που θα εισπράξουν το πρώτο «ευχαριστώ» από έναν συμπολίτη τους ή με το που θα σώσουν έναν συνάνθρωπό τους δεν μπορεί να συγκριθεί με κανένα στερεότυπο, ακόμα και αν αυτή η καλή τους πράξη μετά από λίγο ξεχαστεί….
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Allport, G. W. (1979). The nature of prejudice. (Rev. Ed.). Reading Masshousetts: Addison Wesley.
Taylor, S. E. (1981). The interface of cognitive and social psychology. In J. Harvey (Εd.), Cognition, social behavior and the environment (pp.189-211). Hillsdale: Lawrence Erlbaum Associates
Η Αστυνόμος Β΄ και εκπρόσωπος Τύπου της ΕΛ.ΑΣ., Ιωάννα Ροτζιώκου, γεννήθηκε στο Άργος Αργολίδας. Κατετάγη στην Ελληνική Αστυνομία το 2004. Αποφοίτησε από τη Σχολή Αξιωματικών της Ελληνικής Αστυνομίας το 2008, με βαθμό πτυχίου Άριστα και 6η στη γενική σειρά. Από το Δεκέμβριο του 2014 έως το Μάρτιο του 2016, υπηρέτησε στη Διεύθυνση Αστυνομικού Προσωπικού του Κλάδου Οργάνωσης Ανθρωπίνου Δυναμικού, του Αρχηγείου της Ελληνικής Αστυνομίας. Από το Μάρτιο του 2013 έως τον Ιούνιο του 2014, υπηρέτησε στη Διεύθυνση Αστυνομίας Αργολίδας αναλαμβάνοντας καθήκοντα Υπασπιστή. Από το 2009 ως και το Μάρτιο του 2013 υπηρέτησε στο Τμήμα Τροχαίας Ναυπλίου, αναλαμβάνοντας μεταξύ των άλλων και καθήκοντα Υποδιοικητή. Από την αποφοίτησή της το 2008 μέχρι το 2009, υπηρέτησε στο Αστυνομικό Τμήμα Άργους και στο Τμήμα Τουριστικής Αστυνομίας Ναυπλίου, ως Διοικητής. Από το 2011 και κατόπιν σχετικής εκπαίδευσης ανήκει στην ομάδα Διαπραγματευτών Ομηριών – Κρίσεων της Ελληνικής Αστυνομίας. Στο πλαίσιο αυτό, έχει μετεκπαιδευτεί από το F.B.I. (Federal Bureau of Investigation) και τη Μητροπολιτική Αστυνομία του Λονδίνου (Metropolitan Police – New Scotland Yard). Ως αστυνομικός-διαπραγματευτής έχει πραγματοποιήσει ενημερωτικές διαλέξεις σε θέματα τόσο διαχείρισης κρίσεων, όσο και οδικής ασφάλειας σε σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, κέντρα νεοσυλλέκτων στρατού, συλλόγους ενηλίκων. Έχει λάβει μέρος στη διοργάνωση εκδηλώσεων για θέματα τροχαίας και οδικής ασφάλειας, ενώ έχει υπάρξει και εισηγήτρια σε σχετικά συνέδρια και ημερίδες, τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό. Έχει λάβει τιμητική διάκριση από το Υπουργείο Δικαιοσύνης της Ολλανδίας για τη συμμετοχή της στον προγραμματισμό ασφαλείας προσώπων υψίστης ασφαλείας. Είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Εγκληματολογίας, της Ελληνικής Κοινωνιολογικής Εταιρείας, του διοικητικού συμβουλίου της τοπικής ένωσης Ι.Ρ.Α. (Διεθνής Ένωση Αστυνομικών Υπαλλήλων) του νομού Αργολίδας, εθελόντρια του Ινστιτούτου Οδικής Ασφάλειας Πάνος Μυλωνάς (Ι.Ο.ΑΣ.), καθώς και του μη κυβερνητικού οργανισμού YOUTΗNET HELLAS.
