2014. Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος με κάλεσε στο σπίτι του, στον ιδιωτικό του χώρο για μια συνέντευξη ανάμεσα κυριολεκτικά στα χιλιάδες βιβλία και τις σημειώσεις του. Αγέρωχος, ασταμάτητος, αιώνιος έφηβος. Όσα μου είπε τότε είναι επίκαιρα όσο ποτέ… Πρωινό στις 40 Εκκλησίες. Βρισκόμαστε στη Θεσσαλονίκη, σε μια γραφικότατη γειτονιά. Στο ισόγειο πολυώροφης πολυκατοικίας ένα διαμέρισμα γεμάτο… πολιτισμό και ιστορία.
Δωμάτια γεμάτα βιβλία, κάθε είδους βιβλία. Παντού βιβλιοθήκες. Βιβλιοθήκες και φωτογραφίες γεμάτες με μνήμες από το παρελθόν και υποσχέσεις. Βρισκόμαστε στο διαμέρισμα του Ντίνου Χριστιανόπουλου…
Σύγχρονος, βραβευμένος Έλληνας ποιητής, διηγηματογράφος, δοκιμιογράφος, μεταφραστής, ερευνητής, στοχαστής, λαογράφος, εκδότης και βιβλιοκριτικός
Το πραγματικό όνομα του πολυγραφότατου λογοτέχνη είναι Κωνσταντίνος Δημητριάδης. Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Γιος προσφύγων από την Ανατολική Θράκη. Φοίτησε στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Από τις πρώτες του δουλειές ήταν βιβλιοθηκάριος. Μια θέση που βρήκε στη βιβλιοθήκη της πόλης από το 1958 έως το 1965. Στη συνέχεια η σχέση με τα βιβλία και το χαρτί συνεχίστηκε καθώς εργάστηκε ως επιμελητής εκδόσεων. Το 1974 ίδρυσε τη Μικρή Πινακοθήκη της Διαγωνίου που έχει ως στόχο την προβολή νέων καλλιτεχνών της συμπρωτεύουσας, με στενούς συνεργάτες του Κάρολο Τσίζεκ και Νίκο Νικολαΐδη. Την πρώτη του εμφάνιση στη λογοτεχνία πραγματοποίησε το 1949 με τη δημοσίευση του ποιήματος Βιογραφία στο περιοδικό της Θεσσαλονίκης Μορφές. Τον επόμενο χρόνο κυκλοφόρησε η πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο Εποχή των ισχνών αγελάδων. Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος τοποθετείται ανάμεσα στους σημαντικότερους ποιητές της ομάδας που είναι γνωστή ως Κύκλος της Διαγωνίου και κινήθηκε στο πλαίσιο του ομώνυμου περιοδικού που ο ίδιος ίδρυσε (Νίκος – Αλέξης Ασλάνογλου, Γιώργος Ιωάννου, Τάσος Κόρφης, Βασίλης Καραβίτης κ.α.). Η ποίησή του χαρακτηρίζεται από έντονα ερωτική διάθεση και επιρροές από το έργο του Κωνσταντίνου Καβάφη.
-Έχετε γράψει έναν στίχο που για τους χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, δεν ξέρω αν τα παρακολουθείτε αυτά Facebook, twitter…
Τίποτε απολύτως δεν παρακολουθώ
Είμαι σπόρος, ναι!
-Από τον κόσμο του διαδικτύου και κυρίως από την νεολαία χρησιμοποιείται εκτενώς ο στίχος “και τι δεν κάνατε για να με θάψετε, όμως ξεχάσατε πως είμαι ο σπόρος”
Είμαι! Είμαι σπόρος, ναι. Είναι ένα ωραίο ποίημα ας πούμε και πολυδιαφημισμένο… Πολυχρησιμοποιημένο σε αφάνταστο βαθμό. Πάντως είναι καλό το ποίημα αλλά δεν είναι το μόνο! Τέτοια έχω γράψει πάρα πολλά.
-Ξέρετε πόση δύναμη έχετε δώσει με αυτόν τον στίχο σε ανθρώπους, τους οποίους δεν απασχολεί η ποίηση; Δεν τους απασχολεί τι λένε οι ποιητές, όμως ήρθε μια λέξη δική σας και μπορεί να “σήκωσε” έναν άνθρωπο που είχε λυγίσει εκείνη τη στιγμή και του έδωσε κουράγιο
Φυσικά… Τώρα τι να πω; Ότι είμαι ευχαριστημένος; Είμαι ευχαριστημένος. Από εκεί και πέρα, δεν μπορώ να καυχηθώ, γιατί αυτά που γράφω μη σας φαίνονται καθόλου αστεία, τα γράφω καθ’υπαγόρευσιν Θεού και αυτό είναι πάρα πολύ σοβαρό. Και καθετί που γράφω, είναι περίπου καθ’υπαγόρευσιν Θεού, δηλαδή μιας δυνάμεως που είναι πιο πάνω από εμάς. Τέλος πάντων, θέλω να πω ότι έχω κάνει τέτοια πάρα πολλά και εννοώ τέτοια πολλά και ουσιαστικά, τα οποία επιβιώνουν.
-Γενικά στον δημόσιο λόγο σας, σε κάθε συνέντευξη ή κουβέντα που κάνετε, έχετε μια άρνηση και τι εννοώ άρνηση… Προσπαθείτε να βάλετε τον συνομιλητή σας, εμένα τώρα, στη διαδικασία να σκεφτώ από μόνος μου τα αυτονόητα της ζωής και να μην περιμένω από κάποιον να μου βρει τη λύση ή την απάντηση που θα με οδηγήσει στο ξέφωτο από τη δύσκολη θέση στην οποία βρίσκομαι
Σε αυτό έχεις δίκιο, είναι αλήθεια. Θέλω πραγματικά έναν τέτοιο ρόλο. Εάν δεν μπορείς, χάνεις. Αν μπορείς όμως, κερδίζεις. Και φαντάζομαι ότι, εσύ δεν ξέρω τι, αλλά θα σε περίμενα πολύ καλύτερο…
– Πιστεύω ότι θα βελτιωθώ σιγά, σιγά…
Ε, ακόμη είσαι τζόβενο!
-Δεν ξέρω, όπως με κρίνετε. Σημασία έχει ότι έχω πάθος για αυτό που κάνω, οπότε πιστεύω ότι σιγά, σιγά κάτι καλό θα κερδίσω
Το χρώμα της τρίχας σου λέει πολλά
– Είμαστε φιλοξενούμενοι στο φτωχικό σας, στο υπέροχο σπίτι σας και έχουμε ανάγκη να μοιραστούμε κάποιες σκέψεις σας. Εγώ θέλω τι δική σας σκέψη γιατί μέσα στο DNA του Έλληνα συνήθως μπολιάζει ο διχασμός. Πάντα στη δύσκολη στιγμή ενωνόμαστε και μόλις αισθανθούμε λίγο απελευθερωμένοι χωρίζουμε τα τσανάκια μας.
Αυτό είναι μια αλήθεια, και είναι μια αλήθεια που χαρακτηρίζει κατ’εξοχιν τους Έλληνες. Ο διχασμός. Από εκεί και πέρα το καλύτερο είναι να μην θίγεις αυτό το θέμα, να το παρακάμπτεις, διότι ωραία και τι θα κάνουμε; Μπορούμε να αντιδράσουμε; Δεν μπορούμε! Όλοι αυτοί που κλαίγονται ότι μας κλέβουν, θα κάνουν το ίδιο πράγμα μόλις τους δοθεί η ευκαιρία. Θα κλέψουν και αυτοί! Το φαντάζεσαι; Ξέρω πολλούς από αυτούς τους κλέφτες που είναι σπουδαίοι. Και τι έγινε; Μερικούς μάλιστα τους ρώτησα. Τους λέω “Εσύ τι έκανες; Δεν έκλεψες;”, λέει όχι δεν έκλεψα, εγώ είμαι μια σπάνια περίπτωση. Λέω πόσο σπάνια είσαι; αλλά εγώ ξέρω ότι περίπου και εσύ έκλεψες. Εν πάση περίπτωση είτε έκλεψες είτε δεν έκλεψες είμαστε μια οικογένεια κλεφτών, να το πάρουμε απόφαση. Ξεκάθαρα.
-Λέτε με τόσο ευθύ τρόπο ότι είμαστε μια φάρα, μια ράτσα που είμαστε μολυσμένη με την ανάγκη να διεκδικήσουμε κάτι, να το κερδίσουμε ακόμη κι αν το κάνουμε παράνομα. Ακόμα κι αν το βουτήξουμε, αν το αρπάξουμε…
Φρίκη, φρίκη… Είναι και από παλαιότερα. Εκείνοι που δολοφόνησαν τον Καποδίστρια και εκείνοι κλέφτες ήταν. Μόνο για καημό κλεψιάς τον δολοφόνησαν. Είναι τραγικό γιατί ο Καποδίστριας ήταν ο σπουδαιότερος άνθρωπος που κυβέρνησε την Ελλάδα. Κανείς άλλος δεν την κυβέρνησε όπως αυτός. Αλλά με τέτοια μυαλά πες μου τι να κάνουμε; Δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε. Και δεν θα κάνουμε τίποτα γιατί αυτή η ιστορία θα εξακολουθήσει έως το τέλος. Είναι θλιβερό πράγμα, ότι είμαστε πράγματι μια ιστορία κλεφτών. Δεν θα αλλάξουμε με τίποτα απολύτως. Αν αλλάξουμε, θα μείνω κατάπληκτος, αλλά ελπίζω ότι δεν θα προλάβω να ζήσω και θα πεθάνω. Επομένως θα τους αφήσω από πίσω μου αφού πεθάνω να ξεκαθαρίσουν τα πράγματα και τα πρόβατα και τα ερίφια. Θα τα ξεκαθαρίσουν; Πολύ φοβούμαι, όχι! Το έχουμε μέσα στο αίμα μας την κλεψιά. Σας φαίνονται υπερβολικά αυτά τα πράγματα, αλλά δεν είναι. Όλα και το πιο μικρό και το πιο αστείο, έχουν ως βάση την κλεψιά. Ε, με αυτά τα μυαλά, καταλαβαίνεις ότι δεν έχουμε καμία δυνατότητα να συνεννοηθώ είτε με ανθρώπους σαν και εσένα που έρχονται για να μου πάρουν διάφορες συνεντεύξεις είτε με ξένους ανθρώπους και σοβαρούς, αλλά βασικά μπορείς να αμφισβητήσεις ότι ο Έλληνας κλέβει;
-Μα υπάρχει νόμος και τάξη θα σας πει κάποιος. Πόσο αφελής μπορεί να είναι αυτός λέτε;
Ο νόμος και η τάξις είναι αστεία πράγματα. Δεν υπάρχει ούτε νόμος ούτε τάξις τουλάχιστον επισήμως. Θα πεις “πως υπάρχει, βεβαίως υπάρχουν χιλιάδες νόμοι”. Στην πραγματικότητα είναι σαν να μην υπάρχουν.
-Γιατί δεν εφαρμόζονται λέτε; Ή γιατί εφαρμόζονται κάτω από ένα πνεύμα θολής δικαιοσύνης;
Δεν είναι, όταν ένας που έκλεψε παίρνει τους 10 διασημότερους δικηγόρους ας πούμε και βγαίνει στο λάδι, πες μου τώρα τι να πω και τι να κάνω για τέτοιες περιπτώσεις. Και είναι πάρα πολλές.
-Βρισκόμαστε στο σπίτι σας, στον χώρο του γραφείου σας, και ακούμε διάφορους ήχους (όπως το τηλέφωνο που χτύπησε πριν από λίγο). Μήπως οι ήχοι δίνουν πιο δυνατές εικόνες από ότι δίνει η τηλεόραση;
Δεν ξέρω και δεν έχω και καμία σχέση με αυτά τα πράγματα. Μπορεί να είναι καλύτερα, μπορεί να είναι και χειρότερα. Πάντως εγώ το υφίσταμαι με δυσφορία.
-Γράφετε αυτή την περίοδο;
Δυστυχώς, τίποτε απολύτως. Έτσι ήθελε ο Θεός, το πήρα απόφαση και εγώ και προσαρμοστηκα.
-Τι είναι κινητήριος δύναμη για εσάς;
Γιατί το λες με έναν τρόπο θαρρείς και το ανακάλυψες για πρώτη φορά; Το θέμα είναι ότι δεν γράφω τίποτα. Είτε μας αρέσει είτε δεν μας αρέσει. Και είμαι ευχαριστημένος που δεν γράφω. Το τελευταίο μου βιβλίο το έγραψα πριν από έξι χρόνια και έχει τον παράξενο τίτλο “Παράξενο, που βρίσκει το κουράγιο και ανθίζει”. Ποιος; Υποτίθεται βέβαια, εγώ! Αλλά εν πάση περιπτώσει, και τί είναι όλο κι όλο; Οκτώ ποιήματα. Αυτά τα τελευταία που έγραψα και τίποτε άλλο. Και από εκεί και πέρα βέβαια, είναι καλά τα ποιήματα, έχουν ενδιαφέρον αλλά ό,τι και να πεις είναι λίγα. Τέλος πάντων δεν βαριέσαι…
-Το γραφείο σας είναι γεμάτο βιβλία. Ένα γραφείο που τοίχοι είναι οι βιβλιοθήκες. Είτε βιβλία που έχετε γράψει είτε …
Στην κυριολεξία! Πρέπει να σου πω ότι το σπίτι είναι πάρα πολύ μεγάλο, περίπου 150 τ.μ., και είναι όλο φίσκα από βιβλία. Δηλαδή και εδώ που είναι το κυρίως σπίτι, και πιο πέρα που είναι τα υπνοδωμάτια… Ξέρεις πόσες βιβλιοθήκες έχω; Δεν μπορείς να φανταστείς
-Όχι, δύο τρεις; Από τους ανθρώπους στο δικό μου περιβάλλον τόσες έχουν περίπου και ίσως το θεωρούν και υπερβολή. Βέβαια δεν είναι άνθρωποι του πνεύματος…
93 βιβλιοθήκες. Το φαντάζεσαι; Φίσκα! 93 !
-Διαπιστώνω ότι στο γραφείο σας και στα άλλα δωμάτια υπάρχουν παντού βιβλία. Δεν βλέπω πουθενά τηλεόραση, ένα ανοιχτό ραδιόφωνο. Δεν βλέπω ένα μέσο πληροφόρησης, είναι επιλογή σας;
Βεβαιότατα και είναι συνειδητή και συστηματική. Είμαι σε μια προσπάθεια όσο μπορώ να έχω λιγότερη ενημέρωση. Και όσο υπάρχει λιγότερο ενημέρωση, τόσο καλύτερα. Αυτό συμβαίνει ύστερα από δική μου συνειδητή επιλογή και είμαι κατευχαριστημένος!
-Ίσως γιατί όσο λιγότερη ενημέρωση λαμβάνεις, λαμβάνεις καλύτερη ποιότητα ενημέρωσης ή γιατί ζούμε σε μια εποχή που είναι πρόσφορη και καταιγιστική η λεγόμενη ενημέρωση;
Ζητάς πολλά. Γιατί πρέπει σώνει και καλά να σου τα εξηγήσω όλα; Όταν το χειρότερο, δεν είμαι σε θέση να τα εξηγήσω; Δεν είμαι σε θέση να ερμηνεύσω τίποτε. Αυτά που βλέπεις, αυτά είναι και αρκέσου σε αυτά. Αν πάλι δεν ικανοποιείσαι, δεν φταίω εγώ! Εσύ με διάλεξες! Θα τα υποστείς!
-Τιμή μου. Αναρωτιέμαι αν δεν είστε εσείς σε θέση να τα εξηγήσετε ποιοι είναι;
Δεν ξέρω. Πάντως το θέμα είναι ότι δεν είναι παράξενο. Εγώ δεν είμαι σε θέση να τα εξηγήσω. Επομένως δέξου τα όπως έρχονται. Αν δεν μπορείς να τα εξηγήσεις μόνος σου κάνε βούβα! Εγώ δεν είμαι σε θέση να εξηγώ. Λόγου χάρη έρχεται ένας μεγαλόσχημος και μου λέει “πες μας τι είναι ποίηση”. Σε μια τέτοια ερώτηση κανονικά θα έπρεπε να απαντήσω με μια βρισιά, αλλά ντρέπομαι και δεν απαντώ. Θέλω να σου πω ότι πολλές περιπτώσεις δεν υπάρχουν με μια σωστή ερώτηση, αλλά περίπου με μια βρισιά. Είναι δυνατόν τώρα ένας τύπος να μου πει τι είναι ποίηση; Και εγώ αμέσως σαν κουρδισμένη λατέρνα να του πω ποίηση είναι αυτό και αυτό; Αφού δεν ξέρω καν! Έτσι λοιπόν, αρκέσου σε αυτά τα μισόλογα διότι δεν έχω δυνατότητα να τα πω ολόκληρα. Άλλο παρακάτω!
-Επιλέξατε μου είπατε να μην ενημερώνεστε, ήρθε βιωματικά ;
Όλο θέλετε κάποια απάντηση. Κάποια απάντηση πολύ πιθανή και πολύ πειστική. Δεν έχω! Δεν ξέρω αν έγινε κάτι ή δεν έγινε. Πάντως είναι μια πραγματικότητα και δεν είναι και άσχημη. Γενικά νομίζω ότι στη ζωή μας όλα τα ξέρουμε με μισόλογα και πρέπει να είμαστε και ευχαριστημένοι. Σας βεβαιώνω και εγώ δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω περισσότερα για να απαντώ πληρέστερα.
-Κάποιος που συναντά τον Ντίνο Χριστιανόπουλο, είτε γνωρίζει λίγα ή πολλά για την λαμπρή σας πορεία, θα σας ρωτήσει αν πιστεύετε αν σήμερα η νεολαία απολαμβάνει Παιδεία οφέλιμη και για την ίδια αλλά και για την κοινωνία. Αισθάνεστε ότι έχουμε την Παιδεία που μας αξίζει ως λαός;
Ζητάς τόσο πολύ φιλοσοφικά ερωτήματα που πραγματικά είμαι ανίκανος να απαντήσω. Τώρα αν υπάρχει κάποιος άλλος ικανός να απαντήσει ή είναι όλοι μαθημένοι σε μπούρδες. Λένε, λένε, λένε και ότι λένε κάτι είναι… Δεν βαριέσαι, άστους! Το θέμα είναι ότι εγώ είμαι ανίκανος να απαντήσω σωστά.
Ήμασταν τόσο φτωχοί που ο πατέρας μου δεν είχε ούτε να με ταΐσει
-Η σχέση σας με την πολιτική; Παρακολουθείτε τι κάνει η κυβέρνηση;
Την κυβέρνηση τι να την κάνω; Οι κυβερνήσεις μάλλον, γιατί έχω μετρήσει καμία 20αριά κυβερνήσεις, με την μία να διαδέχεται την άλλην, και πλέον ξέρεις με τι μοιάζει αυτό; Με κάποιους που αντικαθιστούν τις κυβερνήσεις με τα βρακιά τους! Αυτό είναι οι κυβερνήσεις, η μία και η άλλη και η άλλη. Και από την άποψη αυτή δεν είμαι καθόλου ευχαριστημένος. Όλοι είναι μετριότητες που δεν προσφέρουν τίποτε απολύτως ή αν προσφέρουν ένα minimum καλό είναι, αλλά είναι πολύ λίγο.
-Ο πολίτης τι πρέπει να κάνει σε μια παραπλάνηση ή σε ένα πολιτικό ψέμα;
Πάντα με ρωτάτε να σας πω μια απάντηση, αλλά απάντηση δεν ξέρω. Όταν με ρωτάς τι πρέπει να κάνω, δεν μπορώ να είμαι σίγουρος αν σκέφτομαι σωστά. Η μόνη σωστή απάντηση είναι να πάνε και να κόψουν τον λαιμό τους, αλλά δεν το λέει κανείς. Μπορείς να πας στον Σαμαρά και να πεις “ξέρετε κύριε Πρωθυπουργέ, μπορείτε να κόψετε τον λαιμό σας; Πολύ θα ευχαριστηθώ”. Δεν τολμάς και για λόγους ευγενείας και για λόγους ευπρέπειας. Αλλά αυτό συμβαίνει με κάτι τέτοια ψευτοπράγματα, ψευτοσυνεννοούμαστε και ουσιαστικά δεν έχουμε καμία απάντηση θετική και ουσιαστική. Στο λέω για να δεις ότι όλοι αυτοί που έρχονται και ρωτούν, θέλουν μήπως σε τσακώσουν σε καμία έξυπνη απάντηση. Αλλά και οι έξυπνες απαντήσεις δεν είναι τόσο εύκολες. Γενικά ρωτάτε πολλά. Όταν ρωτάτε γιατί, ο άλλος πρέπει να απαντήσει για αυτόν τον λόγο, αλλά δεν ξέρω ποιος είναι ο λόγος που πρέπει να απαντήσω. Έτσι δεν απαντώ. Και το καλύτερο είναι να το βουλώσουμε, να τα κλείσουμε και να φύγουμε. Εν τω μεταξύ τόση ώρα φλυαρήσαμε, είπαμε λόγια στον βρόντο. Και τίποτε ουσιαστικό βέβαια…
-Τα ποιήματά σας έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες
Μόνο σε 18 γλώσσες. Και σε μερικές στην αγγλική γλώσσα τουλάχιστον 25 φορές. Τρελοκομείο! Και τι έγινε, έγινα σπουδαίος επειδή μεταφράστηκα 25 και όχι 26; Δεν βαριέσαι! Και στα κινέζικα βέβαια!
-Αρνηθήκατε το μεγάλο βραβείο των Γραμμάτων για το σύνολο του έργου σας
Τι να σου πω, ότι και να σου πω προσκρούομαι ίσως στην νοοτροπία που έχουμε εμείς οι Έλληνες, που τα θέλουμε όλα δικά μας. Αλλά άμα τους πεις για σταθείτε δεν είναι έτσι τα πράγματα. Δεν είναι όλα δικά μας, θα θυμώσουν και θα σε πάρουν με κακό μάτι. Θέλω να πω δηλαδή ότι και στη μια και στην άλλη περίπτωση, τίποτα δεν είναι ωραίο και ευχάριστο.
-Γιατί μεγαλώνουμε ή διαρκώς ποτιζόμαστε με την αναζήτησή μιας πρωτιάς;
Περίπου έτσι είναι. Ακόμη και οι γονείς μου που ήταν αγράμματοι και πάμφτωχοι, είχαν και αυτοί κάποια αξιοπρέπεια και ήθελαν να φανούν ως σπουδαίοι και έλεγαν… αλλά βασικά τι έλεγαν; Τίποτε απολύτως. Θυμούμαι μάλιστα μια κουβέντα, η μάνα μου έλεγε “κοίταξε, είμαστε φτωχικοί αλλά έχουμε αρκετά σπουδαία καταγωγοί από Φαναριώτες κτλ., αλλά σε παρακαλώ μην λες τίποτα γιατί μην φανούμε ότι είμαστε σπουδαίοι. Καλύτερα να κάνουμε τον ψόφιο κοριό, παρά να καυχιόμαστε”. Και με έπεισε με κάθε τρόπο να μην καυχιέμαι για τους ένδοξους προγόνους μου.
-Για εσάς τι είναι το βραβείο;
Πρόκειται για αστεία, παιδαριώδη πράγματα. Ο ένας βραβεύει τον άλλον, αρκεί να βρε την ευκαιρία να βραβεύσει και από εκεί και πέρα ας είναι ότι να ‘ναι αυτό που λέγεται βραβείο. Δεν είναι έτσι τα πράγματα. Γελιόμαστε πολύ γιατί νομίζουμε ότι είμαστε κάτι ενώ στην πραγματικότητα είμαστε σκουπίδια. Αρχίζοντας από τα μεγάλα βραβεία της Ακαδημίας Αθηνών μέχρι τα τελευταία που δίδονται για κάτι παιδάκια του δημοτικού. Επομένως, δεν μου αρέσουν όλα αυτά ούτε ως ονομασία. Δεν νομίζω ότι υπάρχει κάτι ουσιαστικό που μπορώ να μιλήσω με θαυμασμό. Τίποτε απολύτως.
-Αν καταλαβαίνω σωστά λέτε ότι το βραβείο είναι τόσο νοσηρό που μπορεί να σε κολλήσει πολύ εύκολα με την ασθένεια να βραβεύσεις και να βραβευτείς
Ακριβώς, πολύ σωστή η λέξη. Ακριβώς, και ίσως αν το ολοκληρώσεις θα φτάσεις πιο κοντά στις απόψεις μου. Τι είναι το βραβείο; Αστείο πράγμα! Ποιοι τα δίνουν; Ποιοι τα δέχονται; Πρόκειται για έναν φαύλο κύκλο, ο οποίος είναι πραγματικά φαύλος και δεν έχει τίποτα ουσιαστικό. Από τότε που αρνήθηκα το βραβείο, άρχισαν να τα κόβουν και ας μην δίνουν φράγκο. Γιατί τι νόημα έχει; Αντίκρισμα πάντως δεν έχει το βραβείο. Και το να δίνουν κάποιο οικονομικό αντίκρισμα καταντάει γελοίο. Να λείπει λοιπόν βύσσινο και να μας αφήσουν ήσυχους.
-Όλοι διαμαρτυρόμαστε για την κρίση, ότι ζούμε οικονομικά αδιέξοδα, σαφώς τα ποσοστά ανεργίας είναι τεράστια. Υπάρχει ένας ψυχικό αδιέξοδο και μιας διαρκής διαμαρτυρία για το πώς φτάσαμε έως εδώ ως χώρα. Όταν υπήρχε χρήμα ήμασταν μια χαρά ως λαός;
Και χρήμα να υπάρχει, τα ίδια σκατά θα ήμασταν, να το ξέρεις. Διότι ένας άνθρωπος αλλάζει ανάλογα με το αν αλλάζει ο χαρακτήρας του. Όταν ο χαρακτήρας είναι ολόιδιος με ότι κακό και αρνητικό υπάρχει, θα είναι το ίδιο και το αποτέλεσμα. Τέλος πάντως, δεν βαριέσαι…
-Ποια είναι η χειρότερη μορφή φτώχειας για εσάς;
Έτσι και αλλιώς ζούμε σε μια κατάσταση πτωχείας, πρέπει να σου πω ότι εγώ υπέφερα πάρα πολύ από φτώχεια. Ήμασταν τόσο φτωχοί που ο πατέρας μου δεν είχε ούτε να με ταΐσει. Ερχόταν το βράδυ και έλεγε “παιδάκι μου λυπούμαι, σήμερα δεν δούλεψα”. Ο μπαμπάς μου ήταν μπογιατζής και ψευτοδούλευε. Περίπου περιμέναμε αν θα βγάλει κανένα φράγκο κι αν δεν βγάλει δεν τρώγαμε. Ευτυχώς, που δούλευε η μάνα μου, η οποία ήταν κεντίστρα. Την φώναζαν οι γειτόνισσες και της έλεγαν να τους κάνει ένα πλέξιμο και όσο κάνει θα την πληρώσουν. Και καθόταν η μάνα μου και κεντούσε και στο τέλος πράγματι την πλήρωναν. Όταν απελπισμένος ο μπαμπάς μου έλεγε, παιδί μου δεν έχω να σε ταΐσω, έλεγε η μάνα μου λίγο χαιρέκακα. “Μπορώ να σε ταΐσω εγώ παιδάκι μου”. Έπαιρνε από τα κεντήματα και από αυτά μου αγόραζε διάφορα πράγματα και τουλάχιστον ζούσα. Αλλά ζούσα σε φριχτή κατάσταση, του κερατά που λέμε.
