Η εθνική παράδοση της Εκκλησίας της Κύπρου είναι βαριά. Στις 9 Ιουλίου 1821 ο Τούρκος Διοικητής της Κύπρου, Κουτσιούκ Μεχμέτ, αποφάσισε, κατόπιν εγκρίσεως της Υψηλής Πύλης, να εκτελέσει 486 Προεστούς της Κύπρου, μητροπολίτες, ηγούμενους, ιερομόναχους, δασκάλους, τους οποίους θεωρούσε επικίνδυνους.
Εκτέλεσε τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Κυπριανό και άλλους τρεις μητροπολίτες, τον Πάφου Χρύσανθο, Κιτίου Μελέτιο και Κυρηνείας Λαυρέντιο αλλά και άλλους προκρίτους και λαϊκούς.
Η θυσία του Εθνομάρτυρα Αρχιεπισκόπου Κυπριανού σφραγίζει διαχρονικά τον Εθναρχικό Ρόλο της Εκκλησίας της Κύπρου. Τόσο στην εποχή της οθωμανικής κατοχής όσο και αργότερα στην εποχή της Βρετανικής αποικιοκρατίας.
Δεν είναι τυχαίο, ούτε παράδοξο ότι επικεφαλής του εθνικοαπαλευθερωτικού – αντιαποικιακού αγώνα του 1955 – 59, ετέθη ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ο Γ! ως Εθνάρχης. Ο οποίος μάλιστα με την εγκαθίδρυση της Κυπριακής ανεξαρτησίας το 1960, ανεδείχθη με λαϊκή ψήφο ως ο πρώτος Πρόεδρος της νεοσύστατης Κυπριακής Δημοκρατίας.
Ασφαλώς η εκκομίκευση της πολιτικής εξουσίας μετά τον θάνατο του Προέδρου Μακαρίου περιόρισε δραστικά τον ρόλο της Εθναρχούσας Εκκλησίας. Χωρίς να αποδυναμώσει εντελώς το ρόλο της στη δύσβατη πορεία της Κύπρου στο άλυτο Κυπριακό πρόβλημα, ιδιαίτερα μετά την εθνική τραγωδία του 1974. Την προδοσία του πραξικοπήματος και την επακολουθήσασα τουρκική εισβολή.
Ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος ο Β!, που έφυγε από τη ζωή το πρωϊνό της περασμένης Δευτέρας, ήταν ο δεύτερος επικεφαλής της Κυπριακής Εκκλησίας μετά τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο. Προηγήθηκε ο Χρυσόστομος ο Α!, μια έντονη προσωπικότητα με συχνές και αιχμηρές παρεμβάσεις στο εθνικό πρόβλημα της Κύπρου που έφταναν και σε ρήξη με την εκάστοτε πολιτική ηγεσία.
Ο Χρυσόστομος ο Β!, που ανήλθε στο θρόνο του Αποστόλου Βαρνάβα μέσα από μια περιπετειώδη εκλογική διαδικασία, εξακολούθησε να διεκδικεί ρόλο στη διαχείριση του Κυπριακού. Αυτός ο ρόλος όμως, ήταν σαφώς εξασθενημένος καθώς η εδραίωση του κοσμικού κράτους, με την πάροδο του χρόνου, δεν άφηνε πολλά περιθώρια για παρεμβάσεις προηγούμενων εποχών. Πάντως, ο πληθωρικός και πολλές φορές εκρηκτικός του χαρακτήρας, σφράγιζε έντονα τις δράσεις και τις παρεμβάσεις του.
Η γνωριμία μου μαζί του πάει πολύ πίσω. Όταν εκείνος ήταν Ηγούμενος της Μονής Αγίου Νεοφύτου στην Πάφο και εγώ φοιτητής στην Αθήνα με συχνές επισκέψεις στην Κύπρο τα καλοκαίρια και τις γιορτές. ΄Ένθερμος υποστηρικτής του Προέδρου Μακαρίου συμμετείχε ενεργά και δυναμικά στο δημοκρατικό κίνημα αντίστασης κατά της εσωτερικής ανωμαλίας, της εκκλησιαστικής συνωμοσίας – των 3 Μητροπολιτών κατά του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου και της ένοπλης δράσης της ΕΟΚΑ Β!
Τον θυμάμαι στο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου του 1974 να βρίσκεται ένοπλος σε κεντρική πλατεία της Πάφου μαζί με άλλους αντιστασιακούς για αντιμετώπιση των πραξικοπηματιών.
Αργότερα, από τη θέση του Μητροπολίτη Πάφου, πρωταγωνιστεί στο δημοψήφισμα της 24ηςΑπριλίου 2004 για την απόρριψη του Σχεδίου Ανάν. Μετά την άνοδο του στον Αρχιεπισκοπικό θρόνο το 2006 εξακολούθησε να παρεμβαίνει συχνά, με δηλώσεις του ή από άμβωνος ομιλίες, για να καυστηριάζει την επιθετική συμπεριφορά της Τουρκίας και να τάσσεται κατά υποχωρήσεων απέναντι στην τουρκική βουλιμία.
Ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος ο Β! θα παραμείνει στην ιστορία της Εκκλησίας της Κύπρου ως μεταρρυθμιστής.
Πρώτον, κατέστησε την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Κύπρου «Μείζονα και Υπερτελή» για να διασφαλίσει το Αυτοκέφαλο της.
Δεύτερον, ίδρυσε Θεολογική Σχολή και ανήγειρε επιβλητικό Καθεδρικό Ναό.
Τρίτον, ρύθμισε την μισθοδοσία των κληρικών.
Τέταρτον, ανέπτυξε πλούσιο φιλανθρωπικό έργο με σημαντικότερη παράμετρο τη δημιουργία φοιτητικών εστιών.
Η έλευση στην Κύπρο του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, για να προστεί της κηδείας του Αρχιεπισκόπου Κύπρου, αποτελεί μια ιστορική πράξη καθώς είναι η πρώτη επίσκεψη Οικουμενικού Πατριάρχη ύστερα από αιώνες.
Το γεγονός αυτό υποδηλώνει την τεράστια σημασία που αποδίδει το Οικουμενικό Πατριαρχείο στον «Αρχιεπίσκοπο Ιουστινιανής και πάσης Κύπρου» όσο και στη διασφάλιση μιας διαδοχής που δεν θα αμφισβητεί ούτε κατ’ ελάχιστο την πρωτοκαθεδρία που κέκτηται το «Φανάρι» στην ορθοδοξία.
Ο Γιαννάκης Λ. Ομήρου είναι Πρώην Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων της Κύπρου
