Βίκτωρ Τσιλώνης, διευθύνων εταίρος NEWLAW, δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω και παρά του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η αίτηση για εντάλματα σύλληψης από τον Εισαγγελέα του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου Καρίμ Καν (ΔΠΔ) εναντίον ηγετών της Χαμάς και των πλέον υψηλόβαθμων ισραηλινών κυβερνητικών αξιωματούχων (Νετανιάχου και Γκάλαντ, πρωθυπουργού και υπουργού εθνικής άμυνας του Ισραήλ αντίστοιχα) που δημοσιοποιήθηκε στις 20 Μάϊου 2024 σηματοδοτεί μια κρίσιμη στιγμή για το διεθνές δίκαιο και τον αγώνα για δικαιοσύνη αναφορικά με τα εγκλήματα που διαφαίνεται ότι έχουν διαπραχθεί κατά τη διάρκεια του πολέμου στην Παλαιστίνη και το Ισραήλ από τις 7 Οκτωβρίου 2023 μέχρι και σήμερα. Η σύγκρουση αντιπροσωπεύει μια ανθρωπιστική καταστροφή πέρα από κάθε λογική και ανθρωπισμό. Αυτό το άρθρο παρέχει μια εις βάθος ανάλυση των νομικών λόγων και των επιπτώσεων αυτών των αιτήσεων εντάλματος σύλληψης εναντίον τόσο των ηγετών της Χαμάς όσο και ηγετικών στελεχών της ισραηλινής κυβέρνησης, του Πρωθυπουργού του Ισραήλ Νετανιάχου και του Υπουργού Άμυνας Γκάλαντ. Βασίζεται στη δήλωση του εισαγγελέα του ΔΠΔ Karim Khan KC στις 20 Μαΐου 2024, στην έκθεση της ομάδας εμπειρογνωμόνων του διεθνούς δικαίου στις 20 Μαΐου 2024, στην αποκλειστική συνέντευξη του εισαγγελέα με την Κριστιάν Αμανπούρ στο CNN, καθώς και στο ευρύτερο πλαίσιο του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου (ΔΑΔ) και του Καταστατικού της Ρώμης του ΔΠΔ.
ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Η δικαιοδοσία του ΔΠΔ για εγκλήματα που διαπράχθηκαν στο κράτος της Παλαιστίνης, συμπεριλαμβανομένης της Γάζας, έχει επιβεβαιωθεί από το Προδικαστικό Τμήμα του ΔΠΔ. Η δικαιοδοσία αυτή βασίζεται στο άρθρο 12 παράγραφος 2 περ.α) του Καταστατικού της Ρώμης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ΚΡΔΠΔ), το οποίο επιτρέπει στο Δικαστήριο να ασκεί την εξουσία του επί εγκλημάτων που διαπράττονται στο έδαφος κράτους-μέλους (όπως έχει αναγνωριστεί ότι είναι η Παλαιστίνη), και στο άρθρο 12 παράγραφος 2 περ. β΄ ΚΡΔΠΔ, το οποίο επεκτείνει τη δικαιοδοσία του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου σε εγκλήματα που διαπράττονται από πολίτες κράτους μέρους σε οποιονδήποτε τόπο κι αν αυτοί δρουν (όπως θεωρείται ότι έπραξαν οι μαχητές της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023 και μετά στο Ισραήλ). Η αναγνώριση της Παλαιστίνης ως κράτους από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο ήταν ζωτικής σημασίας για την καθιέρωση της δικαιοδοσίας του Δικαστηρίου επί των Ισραηλινών, Παλαιστινίων ή άλλων υπηκόων που διαπράττουν εγκλήματα στη Γάζα ή τη Δυτική Όχθη και των Παλαιστινίων υπηκόων που διαπράττουν εγκλήματα στο ισραηλινό έδαφος.
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ
Μια κεντρική πτυχή της έκθεσης της ομάδας εμπειρογνωμόνων του διεθνούς δικαίου είναι ο διττός χαρακτηρισμός της σύγκρουσης τόσο ως Διεθνούς Ένοπλης Σύρραξης (ΔΕΣ) όσο και ως Μη Διεθνούς Ένοπλης Σύγκρουσης (ΜΔΕΣ). Αυτή η διπλή ταξινόμηση είναι σημαντική, καθώς υπαγορεύει το εφαρμοστέο νομικό πλαίσιο βάσει του ΔΑΔ και του Καταστατικού της Ρώμης.
Διεθνής Ένοπλη Σύγκρουση (ΔΕΣ): Η αναγνώριση της Παλαιστίνης ως κράτους και η χρήση βίας από το Ισραήλ στο παλαιστινιακό έδαφος χωρίς συναίνεση χαρακτηρίζουν την κατάσταση ως μια σύρραξη με διεθνή χαρακτήρα. Επιπλέον, η εμπόλεμη κατοχή των παλαιστινιακών εδαφών από το Ισραήλ τεκμηριώνει περαιτέρω αυτή την ταξινόμηση. Οι κανόνες που διέπουν τις διεθνείς ένοπλες συγκρούσεις, όπως περιγράφονται στις Συμβάσεις της Γενεύης και τα πρόσθετα πρωτόκολλά τους, παρέχουν ένα ολοκληρωμένο σύνολο κανονισμών για τη διεξαγωγή εχθροπραξιών, την προστασία των αμάχων και τη μεταχείριση των κρατουμένων.
Μη Διεθνής Ένοπλη Σύγκρουση (ΜΔΕΣ): Ταυτόχρονα, η σύγκρουση μεταξύ της Χαμάς, μιας εξαιρετικά οργανωμένης μη κρατικής ένοπλης ομάδας, και του Ισραήλ πληροί τα κριτήρια μιας μη διεθνούς ένοπλης σύρραξης λόγω της έντασης των εχθροπραξιών και της οργανωτικής δομής της Χαμάς. Το νομικό πλαίσιο για τις ΜΔΕΣ, που προέρχεται κυρίως από το κοινό άρθρο 3 των συμβάσεων της Γενεύης και το πρόσθετο πρωτόκολλο II, προσφέρει βασική προστασία, αλλά είναι λιγότερο λεπτομερές σε σύγκριση με τους κανονισμούς που διέπουν τις διεθνείς ένοπλες συρράξεις (ΔΕΣ).
ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΚΑΤΆ ΗΓΕΤΩΝ ΤΗΣ ΧΑΜΑΣ
Ο εισαγγελέας του ΔΠΔ Karim A.A. Khan KC ζήτησε εντάλματα σύλληψης για τους ανώτερους ηγέτες της Χαμάς Yahya Sinwar, Mohammed Deif και Ismail Haniyeh. Ο Εισαγγελέας του ΔΠΔ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο Yahya Sinwar (επικεφαλής του Ισλαμικού Κινήματος Αντίστασης («Χαμάς») στη Λωρίδα της Γάζας), ο Mohammed Diab Ibrahim Al-Masri, ευρύτερα γνωστός ως DEIF (Αρχηγός της στρατιωτικής πτέρυγας της Χαμάς, γνωστής ως Ταξιαρχίες Al-Qassam) και ο Ismail Haniyeh (επικεφαλής του Πολιτικού Γραφείου της Χαμάς) φέρουν ποινική ευθύνη για τα ακόλουθα εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που διαπράχθηκαν στο έδαφος του Ισραήλ και του κράτους της Παλαιστίνης (στη Λωρίδα της Γάζας) τουλάχιστον από τις 7 Οκτωβρίου 2023:
• Εξόντωση ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, κατά παράβαση του άρθρου 7 παράγραφος 1 περ.β) του Καταστατικού της Ρώμης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ΚΡΔΠΔ)
• Δολοφονία ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, κατά παράβαση του άρθρου 7 παράγραφος 1 περ.α), και ως έγκλημα πολέμου, κατά παράβαση του άρθρου 8 παράγραφος 2 περ.γ) σημείο ι΄ ΚΡΔΠΔ
• Σύλληψη ομήρων ως έγκλημα πολέμου, κατά παράβαση του άρθρου 8 παράγραφος 2 περ.γ) σημείο iii) ΚΡΔΠΔ·
• Βιασμός και άλλες πράξεις σεξουαλικής βίας ως εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, κατά παράβαση του άρθρου 7 παράγραφος 1 περ.ζ), καθώς και ως εγκλήματα πολέμου σύμφωνα με το άρθρο 8 παράγραφος 2 περ.ε) σημείο vi) ΚΡΔΠΔ στο πλαίσιο της αιχμαλωσίας.
• Βασανιστήρια ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, κατά παράβαση του άρθρου 7 παράγραφος 1 περ.στ), καθώς και ως έγκλημα πολέμου, κατά παράβαση του άρθρου 8 παράγραφος 2 περ.γ) σημείο i) ΚΡΔΠΔ, στο πλαίσιο της αιχμαλωσίας·
• Άλλες απάνθρωπες πράξεις ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, κατά παράβαση του άρθρου 7 παράγραφος 1 περ.ια) ΚΡΔΠΔ, στο πλαίσιο της αιχμαλωσίας.
• Βάναυση μεταχείριση ως έγκλημα πολέμου, κατά παράβαση του άρθρου 8 παράγραφος 2 περ.γ) σημείο i) ΚΡΔΠΔ, στο πλαίσιο της αιχμαλωσίας. και
• Προσβολή της προσωπικής αξιοπρέπειας ως έγκλημα πολέμου, κατά παράβαση του άρθρου 8 παράγραφος 2 περ.γ) σημείο ii) ΚΡΔΠΔ, στο πλαίσιο της αιχμαλωσίας.
Αποδεικτικά στοιχεία και νομική συλλογιστική: Η ομάδα των εμπειρογνωμόνων του διεθνούς δικαίου κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν βάσιμοι λόγοι να πιστεύουμε ότι αυτοί οι ηγέτες είχαν ένα κοινό σχέδιο που περιλάμβανε τη διάπραξη των παραπάνω εγκλημάτων, με βάση εκτεταμένα αποδεικτικά στοιχεία, όπως καταθέσεις επιζώντων και μαρτύρων, βιντεοσκοπημένο αποδεικτικό υλικό και δηλώσεις των ίδιων των υπόπτων. Η συστηματική φύση των εγκλημάτων, η κλίμακά τους και η συμμετοχή ανώτερων ηγετών στο σχεδιασμό και την εκτέλεση αυτών των πράξεων υποστηρίζουν τις κατηγορίες.
ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΙΣΡΑΗΛΙΝΩΝ ΗΓΕΤΩΝ
Ο εισαγγελέας του ΔΠΔ ζήτησε επίσης εντάλματα σύλληψης για τον ισραηλινό πρωθυπουργό Μπέντζαμιν Νετανιάχου και τον υπουργό Άμυνας Γιοάβ Γκάλαντ. Ο Εισαγγελέας του ΔΠΔ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου (Πρωθυπουργός του Ισραήλ) και ο Γιοάβ Γκάλαντ (Υπουργός Άμυνας του Ισραήλ) φέρουν ποινικές ευθύνες για τα ακόλουθα εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που διαπράχθηκαν στο έδαφος του Κράτους της Παλαιστίνης (στη Λωρίδα της Γάζας) από τις 8 Οκτωβρίου 2023 και μετά:
• Λιμοκτονία αμάχων ως μέθοδος πολέμου ως έγκλημα πολέμου, κατά παράβαση του άρθρου 8 παράγραφος 2 περ.β) σημείο xxv) του Καταστατικού της Ρώμης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ΚΡΔΠΔ)·
• Εσκεμμένη πρόκληση μεγάλου πόνου ή σοβαρού τραυματισμού στο σώμα ή την υγεία, κατά παράβαση του άρθρου 8 παράγραφος 2 περ.α) σημείο iii) ή βάναυση μεταχείριση ως έγκλημα πολέμου κατά παράβαση του άρθρου 8 παράγραφος 2 περ.γ) σημείο i) ΚΡΔΠΔ·
• Εκ προθέσεως θανάτωση, κατά παράβαση του άρθρου 8(2)(α)(i), ή ανθρωποκτονία ως έγκλημα πολέμου κατά παράβαση του άρθρου 8(2)(c)(i) ΚΡΔΠΔ·
• Σκόπιμη καθοδήγηση επιθέσεων κατά άμαχου πληθυσμού ως εγκλήματος πολέμου, κατά παράβαση του άρθρου 8 παράγραφος 2 περ.β) σημείο i) ή του άρθρου 8 παράγραφος 2 περ.ε) σημείο i) ΚΡΔΠΔ·
• Εξόντωση και/ή δολοφονία, κατά παράβαση του άρθρου 7 παράγραφος 1 περ.β) και του άρθρου 7 παράγραφος 1 περ.α) τΚΡΔΠΔ, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο θανάτων που προκαλούνται από την πείνα, ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας·
• Δίωξη ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, κατά παράβαση του άρθρου 7 παράγραφος 1 περ.η) ΚΡΔΠΔ.
• Άλλες απάνθρωπες πράξεις ως εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, κατά παράβαση του άρθρου 7 παράγραφος 1 περ.ια) ΚΡΔΠΔ.
Αποδεικτικά στοιχεία και νομική συλλογιστική: Η δημόσια δήλωση του Εισαγγελέα του ΔΠΔ επιβεβαίωσε ότι σύμφωνα με την Εισαγγελία του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου υπάρχουν βάσιμοι λόγοι πως ο Νετανιάχου και ο Γκάλαντ σχεδίασαν ένα κοινό σχέδιο για να χρησιμοποιήσουν την πείνα και τη βία εναντίον του άμαχου πληθυσμού της Γάζας. Το συμπέρασμα αυτό βασίζεται σε ενέργειες όπως η πολιορκία της Γάζας, οι μεγάλοι περιορισμοί στις βασικές προμήθειες και οι επιθέσεις εναντίον αμάχων και εργαζομένων διεθνών οργανισμών και ανθρωπιστικών οργανώσεων. Η συστηματική στέρηση βασικών προμηθειών και οι καταστροφικές επιπτώσεις της στους αμάχους τεκμηριώνουν περαιτέρω τις παραπάνω κατηγορίες.
Ο εισαγγελέας του ΔΠΔ Καρίμ Καν δήλωσε ότι το Γραφείο του Εισαγγελέα υποστήριξε ότι τα καταγγελλόμενα εγκλήματα πολέμου διαπράχθηκαν στο πλαίσιο τόσο μιας διεθνούς ένοπλης σύγκρουσης μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης όσο και μιας μη διεθνούς ένοπλης σύγκρουσης μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς που διεξάγεται παράλληλα. Τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας φέρεται να διαπράχθηκαν ως μέρος μιας εκτεταμένης και συστηματικής επίθεσης εναντίον του άμαχου πληθυσμού της Γάζας σύμφωνα με μία κρατική πολιτική. Τα εγκλήματα αυτά, σύμφωνα με την εκτίμηση του Εισαγγελέα, αλλά και την πρόσφατη απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου Απονομής Δικαιοσύνης της Χάγης (ICJ) συνεχίζονται δυστυχώς ακόμη.
ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΔΙΤΤΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ ΤΟΣΟ ΩΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΝΟΠΛΗΣ ΣΥΡΡΑΞΗΣ (ΔΕΣ) ΟΣΟ ΚΑΙ ΩΣ ΜΗ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΝΟΠΛΗΣ ΣΥΡΡΑΞΗΣ (ΜΔΕΣ)
«Το γραφείο μου υποστηρίζει ότι τα εγκλήματα πολέμου που καταγγέλλονται σε αυτές τις αιτήσεις διαπράχθηκαν στο πλαίσιο μιας διεθνούς ένοπλης σύγκρουσης μεταξύ του Ισραήλ και Παλαιστίνης και μιας μη διεθνούς ένοπλης σύγκρουσης μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς που διεξάγεται παράλληλα.» – Εισαγγελέας ΔΠΔ Καρίμ Καν σχετικά με την αίτηση έκδοσης ενταλμάτων σύλληψης στην υπόθεση («κατάσταση») στο κράτος της Παλαιστίνης, δημόσια δήλωση, 20 Μαΐου 2024
Ο διπλός χαρακτηρισμός της ένοπλης σύγκρουσης τόσο ως διεθνούς όσο και ως μη διεθνούς έχει βαθιές επιπτώσεις στη δίωξη εγκλημάτων πολέμου και εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας. Το ολοκληρωμένο νομικό πλαίσιο για τις διεθνείς ένοπλες συρράξεις διασφαλίζει ότι εφαρμόζεται ένα ευρύτερο φάσμα προστασίας και κανονισμών, ενώ το πλαίσιο για τις μις διεθνείς ένοπλες συρράξεις αντιμετωπίζει τις εσωτερικές πτυχές μιας πολεμικής σύγκρουσης. Αυτή η διττή προσέγγιση επιτρέπει μια πιο διαφοροποιημένη και αποτελεσματική εφαρμογή του διεθνούς δικαίου, διασφαλίζοντας ότι λαμβάνονται υπόψη όλες οι σχετικές νομικές διατάξεις του Καταστατικού της Ρώμης.
ΕΝΑ ΟΡΟΣΗΜΟ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ
Αυτό το σύνολο αιτήσεων εντάλματος σύλληψης αντιπροσωπεύει μια σημαντική εξέλιξη για το διεθνές δίκαιο και τη διεθνή ποινική δικαιοσύνη, υπογραμμίζοντας την έντιμη βούληση και την θαρραλέα πρόθεση του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου να αντιμετωπίσει πολύπλοκες και πολύπλευρες συγκρούσεις. Σε αντίθεση με προηγούμενα εντάλματα, όπως αυτά που εκδόθηκαν για τον Τόμας Λουμπάνγκα Ντυίλο ή τον Βλάντιμιρ Πούτιν, οι τρέχουσες αιτήσεις για τα εντάλματα σύλληψης περιλαμβάνουν πολλές κατηγορίες (αντί μόνο μίας) και ταυτόχρονη επίκληση των νομικών πλαισίων τόσο για τις διεθνείς όσο και τις μη διεθνείς ένοπλες συρράξεις, αντανακλώντας την περίπλοκη φύση της ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης.
Σύγκριση με προηγούμενα εντάλματα: Τα εντάλματα σύλληψης για τον Λουμπάνγκα και τον Πούτιν ήταν πολύ πιο συγκεκριμένα και αφορούσαν μία μόνο κατηγορία. Αντίθετα, οι τρέχουσες αιτήσεις του Εισαγγελέα για την έκδοση ενταλμάτων για την κατάσταση στην Παλαιστίνη αφορούν ένα ευρύτερο φάσμα εγκληματικών δραστηριοτήτων, στις οποίες εμπλέκονται τόσο κρατικοί όσο και μη κρατικοί φορείς σε παράλληλες συγκρούσεις. Αυτή η πολυπλοκότητα υπογραμμίζει την εξελισσόμενη προσέγγιση του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου όσον αφορά την αντιμετώπιση πολύπλευρων διεθνών εγκλημάτων.
ΤΕΛΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Η αίτηση του Εισαγγελέα Καρίμ Καν για εντάλματα σύλληψης εναντίον ηγετών της Χαμάς και ισραηλινών αξιωματούχων σηματοδοτεί ένα κρίσιμο βήμα για την αντιμετώπιση των σοβαρών εγκλημάτων που διαπράχθηκαν και διαπράττονται στο πλαίσιο της ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης. Αναγνωρίζοντας την πολύπλευρη φύση της σύγκρουσης, το ΔΠΔ διασφαλίζει μια ολοκληρωμένη εφαρμογή του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, προσαρμοσμένη στις ιδιάζουσες περιστάσεις της εν λόγω σύγκρουσης.
Κοιτάζοντας μπροστά και πέρα από την αίτηση για την έκδοση ενταλμάτων σύλληψης κατά των ηγετών της Χαμάς και των ανώτατων αξιωματούχων του Ισραήλ (Πρωθυπουργού και Υπουργού Άμυνας):
Αντιμετωπίζοντας τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν τόσο από τη Χαμάς όσο και από τους ισραηλινούς ηγέτες, το ΔΠΔ ενισχύει τη δέσμευσή του για αμεροληψία και κράτος δικαίου, προσφέροντας ελπίδα για δικαιοσύνη και λογοδοσία σε μια από τις πιο παρατεταμένες και ασταθείς συγκρούσεις στον κόσμο.
Ο εισαγγελέας Καρίμ Καν τόνισε στη συνέντευξή του στην Κριστιάν Αμανπούρ πώς: « … Υπάρχει μια ολόκληρη ποικιλία πληροφοριών που έχουμε πιστοποιήσει ότι πιστεύουμε ότι είναι σχετικές και αποδεικτικές και που αρκούν, λέμε, για να στηρίξουν τα εγκλήματα που παρουσιάσαμε στους δικαστές». Αυτή η σχολαστική προσέγγιση διασφαλίζει ότι οι κατηγορίες βασίζονται σε αξιόπιστα αποδεικτικά στοιχεία, υπογραμμίζοντας την αφοσίωση του ΔΠΔ στην υπεράσπιση της δικαιοσύνης.
Οι ενέργειες του ΔΠΔ σηματοδοτούν ένα σημαντικό βήμα προς την αντιμετώπιση σοβαρών εγκλημάτων στην ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση. Αναγνωρίζοντας τόσο το πλαίσιο μιας διεθνούς όσο και μη διεθνούς ένοπλης σύγκρουσης, το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο διασφαλίζει την ολοκληρωμένη εφαρμογή του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, προσαρμοσμένου στις ιδιάζουσες περιστάσεις της τρομαχτικής αυτής σύγκρουσης. Όπως σημείωσε εύστοχα ο Εισαγγελέας του ΔΠΔ: «Κανένας άνθρωπος λόγω γέννησης ή διαβατηρίου, θρησκείας, εθνικότητας ή χρώματος του δέρματός του δεν έχει κάρτα εξόδου από τη φυλακή, δεν έχει ελεύθερη άδεια να πει, λοιπόν, ο νόμος δεν ισχύει για εμάς. Αυτή είναι μια στιγμή που βλέπουμε στη σκιά της Ουκρανίας μια αυξανόμενη κακοφωνία δύο μέτρων και δύο σταθμών και επιλεκτικότητας». Ως εκ τούτου, η επιδίωξη απονομής διεθνούς δικαιοσύνης συνεχίζεται, με το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο στην πρώτη γραμμή αυτής της κρίσιμης προσπάθειας για το μέλλον της ανθρωπότητας.
