Με την ικανότητα να καταστέλλει την όρεξη και τις λιγούρες και να προκαλεί απώλεια βάρους ως επιθυμητή “παρενέργεια” στο κύριο σκοπό του, που είναι η θεραπεία του σακχαρώδους διαβήτη, το Ozempic έγινε viral αλλά και η νέα επικίνδυνη τάση παγκοσμίως.
Στη φετινή λαμπρή τελετή απονομής των βραβείων Όσκαρ, ο οικοδεσπότης Τζίμι Κίμελ αποκάλυψε στην οικουμένη με εύσχημο και εύστοχο τρόπο το χολιγουντιανό κρυφό αλλά ευρέως διαδεδομένο υπερόπλο που βάζει γρήγορα και εύκολα τέλος στα περιττά κιλά, ένα αντιδιαβητικό φάρμακο που περιέχει τη δραστική ουσία σεμαγλουτίδη: “Ολοι μέσα σε αυτήν την αίθουσα δείχνουν υπέροχοι, τόσο που δε μπορώ παρά να αναρωτηθώ: Μήπως το Ozempic είναι κατάλληλο και για μένα;”
Σιγά σιγά το μυστικό εξαπλώθηκε. Στο google η λέξη “Ozempic” απογειώθηκε και η ζήτηση εκτοξεύτηκε στην παγκόσμια αγορά. Η φήμη του έφτασε και στο φαρμακείο του ορεινού χωριού που μεγάλωσα στην Κρήτη. Και εκεί, όπως και σε αρκετά άλλα φαρμακεία της πατρίδας μας, η έλλειψη του συγκεκριμένου φαρμάκου είναι μεγάλη, αφού κόσμος και κοσμάκης τρέχει να το πάρει “καταχρηστικώς” μήπως και χάσει κανένα δράμι, στερώντας το από όσους το χρειάζονται πραγματικά. Ομολογουμένως, κάτι τέτοιο δε ζήσαμε ούτε στο ντεμπούτο του θρυλικού Viagra στην αγορά!
Όσοι δε βρίσκουν το Ozempic, καταφεύγουν στο Wegovy, ένα σκεύασμα που περιέχει επίσης σεμαγλουτίδη, δηλαδή την ίδια δραστική ουσία με το Ozempic. Ιnfluencers και μεγιστάνες όπως ο Elon Musk μίλησαν μάλιστα δημοσίως για τη “θαυματουργική” εμπειρία απώλειας βάρους που έζησαν παίρνοντας τα εν λόγω σκευάσματα, που εκτιμάται ότι σε λίγο θα έχουν ξεπεράσει κατά πολύ σε τζίρο ακόμα και την αγορά των φαρμάκων κατά του καρκίνου!
Σε μια κοινωνία που εξιδανικεύει το τέλειο σώμα και ενισχύει την επιθυμία απώλειας βάρους είναι εύκολο ο κόσμος να αποκτήσει εμμονή με το σωματικό του βάρος και τις τροφές που καταναλώνει. Άλλωστε οπουδήποτε και αν ψάξει κανείς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θα βρεις συμβουλές και κατά καιρούς διάφορες λύσεις αδόκιμες ή μη όπως δίαιτες, κρέμες αδυνατίσματος, φάρμακα ακόμα και χειρουργικές επεμβάσεις.
Όμως αυτό που συμβαίνει με το Ozempic/Wegovy δεν έχει προηγούμενο. Μόνο τα hashtags των εν λόγω σκευασμάτων συγκεντρώνουν δισεκατομμύρια προβολές στο TikTok, το οποίο πολλάκις προπαγανδίζει επικίνδυνες τάσεις για το τέλειο σώμα επηρεάζοντας αρνητικά όσους είναι ψυχολογικά ευάλωτοι και δυσαρεστημένοι με το βάρος και το σχήμα του σώματος τους.
Καθώς τα νέα σκευάσματα σεμαγλουτίδης γίνονται όλο και πιο δημοφιλή, είμαι πεπεισμένος ότι οι άνθρωποι δυστυχώς θα τα αναζητούν για να προσαρμόσουν το βάρος τους στα μη ρεαλιστικά πρότυπα ομορφιάς παρά ως ένα χρήσιμο εργαλείο για την καταπολέμηση μιας σοβαρής νόσου.
Είναι η σεμαγλουτίδη η θεραπεία της παχυσαρκίας και ποιοι κίνδυνοι ελλοχεύουν για τη σωματική και ψυχική υγεία των καταναλωτών;
Το νέο όπλο κατά της παχυσαρκίας, που μαστίζει τα δύο πέμπτα του παγκόσμιου πληθυσμού, προέκυψε από μια ευτυχή συγκυρία, όταν παρατηρήθηκε ότι η σεμαγλουτίδη, που προοριζόταν για διαβητικούς και κυκλοφόρησε το 2017 με την εμπορική ονομασία Ozempic, προκαλούσε σημαντική απώλεια βάρους. Περαιτέρω κλινικές δοκιμές απέδειξαν ότι η σεμαγλουτίδη, εκτός από τον διαβήτη, σε μεγαλύτερη δόση, δρα και κατά της παχυσαρκίας, δημιουργώντας κορεσμό και κάνοντας τον ασθενή να χάνει την όρεξή του. Αυτή τη δόση εμπεριέχει το Wegovy που έχει εγκριθεί από το 2021 από τον Αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων για απώλεια βάρους στους παχύσαρκους.
Από τότε, η σεμαγλουτίδη έλαβε τη σημαντική προσοχή των μέσων ενημέρωσης και δικαιολογημένα. Ενώ οι προηγούμενες φαρμακευτικές θεραπείες οδηγούσαν σε απώλεια σωματικού βάρους 5-10%, οι κλινικές δοκιμές της σεμαγλουτίδης, που χορηγείται σε ενέσιμη μορφή μία φορά την εβδομάδα, αναφέρουν αρχική απώλεια βάρους 15-20%, ποσοστό που προσεγγίζει αυτό βαριατρικής επέμβασης, μια εξειδίκευση της χειρουργικής που ασχολείται με την καταπολέμηση της παχυσαρκίας.
Διεθνείς επιτροπές που καθορίζουν κατευθυντήριες οδηγίες σε θέματα υγείας όπως το National Institute for Health and Care Excellence του Ηνωμένου Βασιλείου συνιστούν τη συνταγογράφηση του Wegovy, που όπως προείπαμε είναι το μόνο εγκεκριμένο σκεύασμα για απώλεια βάρους, σε ενήλικους με ένα τουλάχιστον πρόβλημα υγείας που οφείλεται στην παχυσαρκία π.χ. διαβήτη, αρτηριακή υπέρταση κ.λ.π. και δείκτη μάζας σώματος μεγαλύτερο του 35.
Ενδεικτικά αναφέρω ότι μία μέση γυναίκα που έχει ύψος 1.65 μέτρα θα μπορούσε να πάρει το φάρμακο όταν ζυγίζει πάνω από 95 κιλά. Για να αποφευχθούν παρερμηνείες, υπογραμμίζω ότι για γυναίκες αυτού του ύψους, φυσιολογικό θεωρείται το βάρος από 54 έως 68 κιλά, που αντιστοιχεί σε δείκτη μάζας σώματος από 20 έως 25.
Είναι σαφές ότι η σεμαγλουτίδη δε συστήνεται για να χάσουμε τα λίγα κιλά που πήραμε κατά πασχαλινά λουκούλλεια γεύματα ή για να αποκτήσουμε τη σιλουέτα που ονειρευόμαστε πριν την παραλία. Εξάλλου είναι πολύ ακριβό για τέτοια χρήση. Για παράδειγμα στην Αμερική το μηνιαίο κόστος για τα σκευάσματα σεμαγλουτίδης υπερβαίνει τα 1.000 δολάρια!
Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν άνθρωποι που καταφέρουν να πάρουν “ανεπισήμως” και “καταχρηστικώς“ το περιβόητο Ozempic ή Wegovy. Γνωρίζω περιπτώσεις ανθρώπων που έχασαν τα παραπανίσια κιλά τους χρησιμοποιώντας τα εν λόγω σκευάσματα που αγόρασαν σε μη αξιόπιστες πηγές, όπως το διαδίκτυο, με μεγάλο κίνδυνο για τη υγεία τους. Όταν σταμάτησαν να τα παίρνουν, η πείνα και οι λιγούρες επέστρεφαν σφοδρότερες και ανάκτησαν μέσα σε ένα χρόνο μέχρι και το 95% του βάρους που είχαν χάσει.
Aν και η σεμαγλουτίδη είναι ένα σημαντικό εργαλείο στη διαχείριση της σοβαρής παχυσαρκίας, μη λησμονούμε ότι ένα φάρμακο μεμονωμένα δεν είναι ποτέ η απάντηση σε ένα σύνθετο φαινόμενο με αίτια βιολογικά, ψυχολογικά, συμπεριλαμβανομένου του χρόνιου στρες, κοινωνικοoικονομικά όπως η εύκολη πρόσβαση σε τρόφιμα υψηλής ενεργειακής πυκνότητας και η καθιστική ζωή.
Το φάρμακο ρυθμίζει μια βιολογική λειτουργία αλλά όχι τυχόν υποβόσκουσες συνυπάρχουσες ή υποβόσκουσες διατροφικές διαταραχές όπως π.χ. η βουλιμία και η αδηφαγική διαταραχή. Επιπλέον, η δραστική απώλεια βάρους μπορεί να έχει απρόβλεπτες επιπτώσεις στην ψυχική υγεία. Γνωρίζουμε, για παράδειγμα από κλινικές μελέτες ότι σχεδόν ένα στα πέντε άτομα που υποβάλλονται σε βαριατρική χειρουργική, μια εξειδίκευση της χειρουργικής που ασχολείται με την καταπολέμηση της παχυσαρκίας, εμφανίζει κατάθλιψη.
Εξάλλου η χρήση του φαρμάκου έχει αντενδείξεις και δε συστήνεται για άτομα με διάφορες παθήσεις όπως ιστορικό μυελώδους καρκίνου του θυρεοειδούς, παγκρεατίτιδα κτλ. Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητο το φάρμακο να λαμβάνεται πάντα υπό ιατρική παρακολούθηση και στα πλαίσια ευρύτερου θεραπευτικού προγράμματος αφού ληφθεί πλήρες ιατρικό ιστορικό. Μπορεί να δράσει σαν ωρολογιακή βόμβα σε συγκεκριμένες κατηγορίες ασθενών, όπως σε εκείνους που πάσχουν από ανορεξία, και αυτό με ανησυχεί. Επίσης το φάρμακο δε συνιστάται για ασθενείς που έχουν κάνει απόπειρες αυτοκτονίας, έχουν ενεργό αυτοκτονικό ιδεασμό και ιστορικό κατάθλιψης. Δυστυχώς, αντιμετωπίσαμε κάποιους ασθενείς που από ντροπή ή από άγνοια απέκρυψαν το ψυχιατρικό τους ιστορικό, πήραν το φάρμακο με δυσμενείς συνέπειες.
Αναμφισβήτητα, σήμερα είμαστε καλύτερα εφοδιασμένοι για τη διαχείριση της παχυσαρκίας, φαινόμενο ιδιαίτερο έντονο και στην πατρίδα μας. Δεν έχει όμως ακόμα βρεθεί η οριστική της θεραπεία. Οι επαγγελματίες υγείας χρειάζονται εκπαίδευση σε θέματα διαχείρισης βάρους, πρόσληψης τροφής και γενικότερα διαταραγμένων διατροφικών συμπεριφορών ενώ παράλληλα απαιτούνται επενδύσεις σε εξιδεικευμένες υπηρεσίες υγείας για την αντιμετώπιση της νοσογόνου παχυσαρκίας μέσα στην κοινότητα. Όσο για τα νέα φάρμακα, που σύμφωνα με κλινικές δοκιμές αδυνατίζουν αλλά μόνο για όσο τα παίρνεις, σίγουρα θα ωφελήσουν κάποιους, δεν είναι όμως η λύση για όλους. Και ενδεχομένως ορισμένοι ασθενείς με παχυσαρκία μπορεί να χρειάζονται σκευάσματα όπως το Wegovy για μια ζωή, όπως ακριβώς σε ορισμένους ανθρώπους συνταγογραφούνται φάρμακα για τη θεραπεία της υψηλής αρτηριακής πίεσης επ’ αόριστον.
Κανένα φάρμακο όμως για την παχυσαρκία δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τα πολυπαραγοντικά της αίτια,
ούτε μπορεί να αντιμετωπίσει τη φτώχια, τις δομικές ανισότητες στα συστήματα υγείας και τα ζητήματα ψυχικής υγείας που συντελούν στην παχυσαρκία. Η αντιμετώπιση της για να είναι αποτελεσματική σε βάθος χρόνου, πρέπει να είναι πολύπλευρη. Τα φάρμακα αποτελούν ένα μόνο μέρος του ευρύτερου και εξατομικευμένου προγράμματος που πρέπει να ακολουθούν οι άνθρωποι που πρέπει να χάσουν βάρος. Στο πρόγραμμα αυτό περιλαμβάνεται απαραίτητα η αξιολόγηση της σωματικής και ψυχικής υγείας του ενδιαφερομένου, συμβουλές σχετικά με τη διατροφή και τη διατροφική συμπεριφορά, σωματική δραστηριότητα και βέβαια ψυχολογική υποστήριξη για τις αλλαγές στην συμπεριφορά και τον τρόπο ζωής.
Άρθρο του Αντωνίου Ντακανάλη Καθηγητή και επικεφαλής Ερευνητή Ψυχιατρικής και Ψυχοθεραπείας του Πανεπιστημίου «Μπικόκα» του Μιλάνου, Διευθυντή του Εθνικού Ερευνητικού Κέντρου Αριστείας για Διατροφικές Διαταραχές, Μέλους του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Διαταραχών Σίτισης και Πρόσληψης Τροφής
