Θυμάμαι όταν ήμουν παιδί είχα πάει στο χωριό μου να επισκεφτώ τον παππού μου. Πρέπει να ήταν μήνας Νοέμβριος. Μόλις φτάσαμε, ο παππούς μου, μου είπε: «Σήμερα θα δεις μερικά από τα ωραιότερα δέντρα του κόσμου, τις ελιές. Έχουν ασημένια φύλλα, οι καρποί τους είναι σαν μικρά στολίδια και ο χυμός που παράγεται από αυτά έχει χρυσαφί χρώμα, το λάδι.» Η χαρά μου ήταν ανείπωτη, γιατί στα μάτια ενός παιδιού, οτιδήποτε καινούριο είναι μία ακόμα ανακάλυψη για τον κόσμο. Όταν πήγαμε στο χωράφι και ενώ παρατηρούσα τους μεγαλύτερους να μαζεύουν ελιές, έβλεπα τον παππού μου να μιλάει που και που στα ελαιόδεντρα και να τα χαϊδεύει. Κάποια στιγμή φτάσαμε σε μία ελιά, που είχε σχεδόν ξεραθεί και δεν είχε καρπό. «Γιατί ξεράθηκε αυτή η ελιά παππού;» τον ρώτησα. «Γιατί δεν την φρόντισα, δεν την πότισα και ίσως δεν την αγάπησα όσο έπρεπε παιδί μου. Και το έδαφος εδώ είναι ξερικό και ίσως ήθελε μεγαλύτερη περιποίηση. Έτσι, γίνεται και με τους ανθρώπους, όσο τους αγαπάς τόσο πιο πολύ ανθίζουν. Η αγάπη για το συνάνθρωπό μας είναι ό.τι πιο σημαντικό, να το θυμάσαι.» Αυτά μου είχε πει κάποτε ο παππούς μου ο Χρήστος, ίσως ο πιο καλλιεργημένος και φιλοσοφημένος άνθρωπος που έχω γνωρίσει στη ζωή μου.
Τον τελευταίο καιρό έχουμε γίνει δέκτες ειδήσεων και πληροφοριών που μας έχουν πληγώσει ως άτομα και ως κοινωνία. Και μόνο στο άκουσμα τους ανατριχιάζουμε, αρνούμενοι να έρθουμε αντιμέτωποι με την πραγματικότητα. Ειδήσεις για ανηλίκους που δε βιώνουν την αθωότητα της παιδικής τους ηλικίας, για κιβωτούς που φαίνεται να χάνουν το Νώε τους, για γυναίκες που κακοποιούνται ή δολοφονούνται. Μοιάζει σαν να επιπλέουμε σε ένα καράβι χωρίς την πυξίδα μας, σαν να περπατάμε στο δάσος έχοντας χάσει τον προσανατολισμό μας, σαν να κινούμαστε σε ένα δρόμο χωρίς σαφή προορισμό. Μοιάζει σαν να έχουμε ξεχάσει ή απωλέσει τις αξίες μας.
Ο Γάλλος Κοινωνιολόγος Εμίλ Ντυρκέμ (Emile Durkheim), ένας από τους θεμελιωτές της κοινωνιολογίας έλεγε ότι «το έγκλημα είναι κάτι το φυσιολογικά αναμενόμενο σε μία κοινωνία» (Breathnach, 2002) . Άλλωστε, οι άνθρωποι είμαστε διαφορετικοί και διακατεχόμαστε από διαφορετικά αξιακά συστήματα με αποτέλεσμα, αυτό που είναι καλό ή κακό, σημαντικό ή ασήμαντο για κάποιον από εμάς, ίσως να μην είναι για κάποιον άλλον, και το αντίστροφο. Αυτή η διαφοροποίηση στα αξιακά συστήματα ενδέχεται, σε συνδυασμό και με άλλες παραμέτρους, να οδηγήσει σε συγκρούσεις, βία ακόμα και σε εγκλήματα.
Μία μορφή εγκληματικότητας που έχει αρχίσει να αποκτά ορατότητα τα τελευταία χρόνια είναι η ενδοοικογενειακή βία και η βία εις βάρος των γυναικών. Γυναίκες που κακοποιούνται στο ενδοοικογενειακό πλαίσιο •που υφίστανται λεκτική, σωματική, ψυχολογική, σεξουαλική ή οικονομική βία •που δέχονται σεξουαλική παρενόχληση στον επαγγελματικό τους χώρο •που παρακολουθούνται και παρενοχλούνται στο διαδίκτυο •που εξαναγκάζονται σε καταναγκαστική στείρωση, γάμο ή ακρωτηριασμό των γεννητικών τους οργάνων •που γίνονται θύματα σεξουαλικής/οικονομικής εκμετάλλευσης από κυκλώματα εμπορίας ανθρώπων (trafficking), είναι μερικές ενδεικτικές περιπτώσεις της βίας εις βάρος των γυναικών. Η 25η Νοεμβρίου έχει ανακηρυχθεί συμβολικά από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών ως η Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών, ημερομηνία που φαίνεται να μην είναι τυχαία καθώς η ημέρα αυτή είχε ήδη καθιερωθεί, στο παρελθόν, από γυναικείες οργανώσεις, ως φόρος τιμής για τις τρεις αδερφές Μιραμπάλ, ακτιβίστριες που δολοφονήθηκαν το 1960 στη Δομινικανή Δημοκρατία (Alvarez, 1994).
Με τις καταγγελίες για ενδοοικογενειακή βία και βία εις βάρος των γυναικών να πληθαίνουν ολοένα και περισσότερο το τελευταίο χρονικό διάστημα, μοιάζει λες και είμαστε θεατές ενός έργου που δεν έχει τέλος. Αναρωτιέμαι αν ποτέ έρθει το τέλος. Το τέλος μίας εποχής που δε θα μιλάμε για τέτοια περιστατικά, που η ισότητα των φύλων θα είναι καθιερωμένη, που οι γυναίκες δε θα είναι θύματα εκμετάλλευσης ή διακρίσεων, που θα εργάζονται, θα αμείβονται, θα εκπροσωπούνται, θα διοικούν και θα διεκδικούν χωρίς περιορισμούς.
Όπως προκύπτει από τα στοιχεία που έδωσε στο φως της δημοσιότητας τον περασμένο Οκτώβριο, το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων (European Institute for Gender Equality, 2022) η Ελλάδα βαθμολογήθηκε με 53,4 στα 100 για θέματα ισότητας των φύλων, βαθμολογία που τοποθετεί τη χώρα μας στην τελευταία θέση της κατάταξης για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σε πολλούς τομείς και πεδία έχουν γίνει βήματα προόδου, τα οποία καλό είναι να τα αναγνωρίζουμε και να μη τα ακυρώνουμε ή μηδενίζουμε. Ωστόσο, είναι αυτά αρκετά; Σίγουρα υπάρχουν πολλές κινήσεις που πρέπει ακόμα να γίνουν. Και μήπως, μεταξύ άλλων, πρέπει εκ νέου να ιεραρχήσουμε τους αξιακούς κώδικες και τις αρχές μας; Θέτοντας σε προτεραιότητα το σεβασμό στο συνάνθρωπό μας, αξία πανανθρώπινη και ουσιαστική. Πολλές φορές όσες αλλαγές και αν γίνονται από την πολιτεία δεν επέρχεται ουσιαστική πρόοδος, γιατί πρέπει να αλλάξουμε νοοτροπία και κουλτούρα εμείς οι ίδιοι. Και η αγάπη για το συνάνθρωπό μας ίσως είναι η βάση για αυτή την αλλαγή. Μόνο όταν φροντίσουμε με αγάπη τα ελαιόδεντρα που φυτέψαμε θα ανθίσουν, θα καρποφορήσουν και θα παράγουν καθαρό, διαυγές και χρυσόχρωμο λάδι. Μόνο με την αγάπη θα σώσουμε αυτό τον κόσμο.
Ιωάννα Ροτζιώκου – Αστυνόμος Β’ – Κοινωνιολόγος
- Alvarez, J. (1994). In the time of butterflies. Algonquin books of chapel hill.
- Breathnach, S. (2002). Emile Durkheim on Crime and Punishment (An Exegesis). Universal-Publishers.
- European Institute of Gender Equality (2022) https://eige.europa.eu
