Με την ευκαιρία της επετείου των 200 χρόνων από την ελληνική επανάσταση, κατέπλευσε στη βάση της Σούδας το αεροπλανοφόρο των ΗΠΑ «Αϊζενχάουερ», το οποίο επισκέφθηκε και ο Έλληνας Πρωθυπουργός. Η παρουσία του πυρηνοκίνητου αεροπλανοφόρου με πλήρωμα πάνω από 5.000 άτομα και δυνατότητα μεταφοράς μεγάλου αριθμού μαχητικών αεροσκαφών, ελικοπτέρων και αεροσκαφών ναυτικής συνεργασίας μας υπενθυμίζει την τεράστια σημασία των εγκαταστάσεων της Σούδας. Το κρηπίδωμα Κ-14 της βάσης είναι η μοναδική εγκατάσταση στη Μεσόγειο που μπορεί να φιλοξενήσει αεροπλανοφόρο και το στοιχείο αυτό προσφέρει συγκριτικό πλεονέκτημα στη Σούδα. Η ιδέα χρησιμοποίησης της περιοχής ως ναυτική βάση τέθηκε το 1950 και η έναρξη των εργασιών διαμόρφωσης έγινε μετά δύο χρόνια. Από το 1974 άρχισαν να συζητούνται και να υπογράφονται ελληνοαμερικανικές συμβάσεις αμυντικής συνεργασίας και το 1990 υπογράφηκε συμφωνία για παραχώρηση ναυτικών και αεροπορικών διευκολύνσεων προς τις ΗΠΑ στη Σούδα. Η συμφωνία έχει συμπληρωθεί έκτοτε από διάφορα Μνημόνια Κατανόησης επί ειδικότερων ζητημάτων.
Η βάση της Σούδας βρίσκεται υπό ελληνική διοίκηση για θέματα μέριμνας προσωπικού και κτηριακών εγκαταστάσεων, ενώ την επιχειρησιακή ευθύνη έχουν οι ΗΠΑ. Στο αεροπορικό κομμάτι της βάσης, οι Αμερικανοί διατηρούν δικό τους τμήμα, που το διοικούν αποκλειστικά οι ίδιοι, εντός της 115 Πτέρυγας Μάχης της Πολεμικής Αεροπορίας. Εκεί μπορούν να φιλοξενηθούν όλοι οι τύποι αεροσκαφών, από μαχητικά ως και μεταγωγικά C-130. Στη Σούδα υπάρχει επίσης μια από τις ελάχιστες στον κόσμο εγκατάσταση στην οποίο επισκευάζονται τα ηλεκτρονικά συστήματα πολεμικών πλοίων όταν αυτά απομαγνητίζονται και αποσυντονίζονται.
Για τις ΗΠΑ, η Σούδα αποτελεί προκεχωρημένη βάση ανεφοδιασμού για τις επιχειρήσεις τους στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή. Οι ναυτικές και αεροπορικές αμερικανικές δυνάμεις έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης και άμεσης επέμβασης σε μια εξαιρετικά ευαίσθητη και ασταθή γεωστρατηγική περιοχή, που είναι ζωτικής σημασίας για τα συμφέροντα τους. Οι εγκαταστάσεις στη Σούδα χρησιμοποιήθηκαν εκτενώς από τους Αμερικανούς στις επιχειρήσεις εναντίον του Ιράκ τόσο το 1991 όσο και το 2003, αλλά και στον πόλεμο του Αφγανιστάν. Η Σούδα μαζί με την αεροπορική βάση του Ιντσιρλίκ, στην Τουρκία, αποτελούν τις μοναδικές μεγάλες εγκαταστάσεις του ΝΑΤΟ στη νοτιοανατολική πλευρά του. Να επισημάνουμε ότι λίγο πριν αρχίσουν οι πολεμικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ στο Ιράκ το 2003, η Τουρκία αρνήθηκε να δώσει άδεια διέλευσης από το έδαφός της τη στιγμή όλα ήταν έτοιμα για να ξεκινήσει η εισβολή. Επιπρόσθετα, κατά καιρούς επιβλήθηκαν περιορισμοί στις αμερικανικές επιχειρήσεις από την αεροπορική βάση στο Ιντσιρλίκ.
Στις συζητήσεις που γίνονται κατά καιρούς για την παραχώρηση των εγκαταστάσεων της Σούδας, η επιθυμία των ΗΠΑ είναι μια πολυετής ανανέωση που θα διευκολύνει την αμερικανική πλευρά να προχωρήσει σε γενικότερη αναβάθμιση των υποδομών, ώστε να καταστεί δυνατή η στάθμευση περισσοτέρων και διαφορετικών ειδών στρατιωτικών δυνάμεων και δομών διοικητικής μέριμνας.
Με δεδομένο την επιδείνωση των σχέσεων ΗΠΑ και Τουρκίας το τελευταίο διάστημα και την αξιοπιστία της Άγκυρας να έχει τεθεί υπό αμφισβήτηση, λόγω της επαμφοτερίζουσας στάσης που έχει τηρήσει σε διάφορες περιπτώσεις, η βάση της Σούδας θα μπορούσε να αποτελέσει ισχυρό διαπραγματευτικό όπλο για την Ελλάδα. Θέματα όπως η παραχώρηση από τις ΗΠΑ με ευνοϊκούς όρους πλοίων επιφανείας που διαθέτουν αυξημένες δυνατότητες αεράμυνας περιοχής προκειμένου να υπάρχει αποτελεσματική κάλυψη της περιοχής Ανατολικής Μεσογείου, θα μπορούσαν να τεθούν στο τραπέζι των συνομιλιών σε περίπτωση μιας συμφωνίας επέκτασης χρονικής παραχώρησης για τη βάση της Σούδας.
O Λάμπρος Τζούμης είναι Αντιστράτηγος ε.α.
