Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο με έδρα την Χάγη της Ολλανδίας εξέδωσε διεθνές ένταλμα σύλληψης κατά του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν και της Ρωσίδας Επιτρόπου για τα Παιδιά, για εγκλήματα πολέμου που αφορούν στην εκτόπιση και βίαιη μετακίνηση παιδιών, την ίδια ώρα που γενικότερα η Ρωσία κατηγορείται δημόσια και για άλλα εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας από δυτικές χώρες, κάτι που φυσικά η Ρωσία αρνείται ότι πράττει στο πλαίσιο του πολέμου στην Ουκρανία. Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο ιδρύθηκε το 1998 στη βάση του Καταστατικού της Ρώμης και ξεκίνησε την λειτουργία του το 2002 με την κύρωση του Καταστατικού από 60 κράτη ως προβλέπεται στο Άρθρο 126 του Καταστατικού. Η Κυπριακή Δημοκρατία υπέγραψε το Καταστατικό στις 15 Οκτωβρίου 1998 και το επικύρωσε στις 7 Μαρτίου 2002, ούσα το 55ο κράτος που το έπραττε τούτο. Υπενθυμίζεται επίσης ότι στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο έχουν προσχωρήσει μέχρι σήμερα 123 κράτη, ενώ σημαντικά κράτη, όπως οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Κίνα, η Ινδία, το Πακιστάν, η Ινδονησία και η Τουρκία, μεταξύ άλλων, δεν έχουν προσχωρήσει στο Καταστατικό του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, καθιστώντας την δικαιοδοσία του περιορισμένη σε σχέση με αυτά τα κράτη.
Η δικαιοδοσία του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου είναι παγκόσμια και αφορά, σύμφωνα με το Άρθρο 5 του Καταστατικού του, το έγκλημα της γενοκτονίας, τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, τα εγκλήματα πολέμου και το έγκλημα της επίθεσης, ενώ σχετικό είναι το δίκαιο του πολέμου και το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο όπως εκπηγάζει από τις Συμβάσεις της Γενεύης. Τονίζεται ότι το ΔΠΠ λειτουργεί στην βάση της αρχής της συμπληρωματικότητας, ήτοι την αρχή που αναφέρεται στην τελική δικαιοδοσία του Δικαστηρίου που υφίσταται, πέραν της καθ’ ύλην, κατά τόπον και χρονικής αρμοδιότητάς του ως προβλέπεται στο ίδιο το Καταστατικό, όταν υποθέσεις που εμπίπτουν στην αρμοδιότητά του δεν μπορούν να εκδικαστούν από ένα κράτος – μέλος λόγω ηθελημένης ανικανότητάς του ή πραγματικής του αδυναμίας. Επιπρόσθετα, η άσκηση της δικαιοδοσίας του γίνεται αν υπόθεση παραπεμφθεί από κράτος – μέλος ή αν το Συμβούλιο Ασφαλείας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών ενεργώντας στη βάση του Κεφαλαίου VII του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ παραπέμψει μια υπόθεση στο ΔΠΠ ή αν ο Εισαγγελέας του ΔΠΠ αρχίσει έρευνα σχετικά με εγκλήματα που εμπίπτουν εντός της δικαιοδοσίας του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου.
Στην περίπτωση του εντάλματος που έχει εκδοθεί εναντίον του Ρώσου Προέδρου και της Ρωσίδας Επιτρόπου των Δικαιωμάτων του Παιδιού, η διαδικασία ξεκίνησε από τον Εισαγγελέα του ΔΠΠ Karim Khan (Chief Prosecutor, ICC). Στο παρόν στάδιο το ένταλμα φαίνεται να έχει συμβολικό χαρακτήρα αφού δύσκολα θα μπορούσε να υλοποιηθεί, λόγω του ότι η Ρωσία δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος και, χωρίς αλλαγή στην πολιτική εξουσία της χώρας, δεν θα εξέδιδε τον Πρόεδρό της. Ενδεχομένως, συμβαλλόμενο κράτος θα μπορούσε να ικανοποιήσει το ένταλμα σύλληψης σε περίπτωση που ο Ρώσος Πρόεδρος ή η Ρωσίδα Επίτροπος βρεθούν στην επικράτειά τους, αλλά είναι γεγονός ότι ο κ. Πούτιν ειδικά έχει περιορίσει κατά πολύ τα ταξίδια του στο εξωτερικό μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου 2022 – ενδεικτικά αναφέρεται ότι έκτοτε, ο Ρώσος Πρόεδρος έχει πραγματοποιήσει μόνο 8 ταξίδια στο εξωτερικό (σε 7 φιλορωσικά κράτη πρώην μέλη της Σοβιετικής Ένωσης και στο Ιράν), ενώ παράλληλα υπάρχει το προηγούμενο του Σουδανού Προέδρου Ομάρ αλ Μπασίρ εναντίον του οποίου εκκρεμεί ένταλμα σύλληψης και ενώ είχε ταξιδέψει στη Νότιο Αφρίκη το 2015 στο πλαίσιο της Συνόδου της Αφρικανικής Ένωσης και παρόλο το γεγονός ότι δικαστήριο της χώρας είχε ζητήσει την απαγόρευση εξόδου από την χώρα μέχρι την εξέταση του διεθνούς εντάλματος, η Κυβέρνηση της Νοτίου Αφρικής του επέτρεψε την έξοδο και επιστροφή του στο Σουδάν.
Καταληκτικά, η έκδοση του διεθνούς εντάλματος κατά του Ρώσου Πρόεδρου δύσκολα θα μπορούσε στο παρόν στάδιο να εκτελεστεί, λόγω της ύπαρξης των σχεδόν ανυπέρβλητων εμποδίων που έχουν παρατεθεί συνοπτικά πιο πάνω. Το γεγονός φυσικά από μόνο του, ότι εκδόθηκε ένα τέτοιο ένταλμα είναι σημαντικό υπό την έννοια ότι ο αρχηγός ενός κράτους – υπερδύναμης καταζητείται πλέον για εγκλήματα πολέμου. Η ιστορία θα καταδείξει, όμως, την κατάληξη του θέματος.
Ο Δρ. Αντώνης Στ. Στυλιανού είναι Λέκτορας Νομικής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, LL.B Law (Bristol), Ph.D in Law – International Law and Human Rights (Kent), Διευθυντής Μονάδας Νομικής Κλινικής Πανεπιστημίου Λευκωσίας
